A Dialect of Donegal/Texts/Seanfhocla, Riddles, Catches

by E. C. Quiggin

TEXTS

ʃαnɔklə.  1. l′eʃ ə Nïl′ə wαduw α χrα̃:v.  2. b′i: ə çiəL hein′ ɛg′ ə Nïl′ə ꬶyn′ə αgəs k′iəL ər L′eç ɛg′ ə N′αr vir′ə.  3. N′i: wi:r′ ə mαduw ruə t′αχt′ir′ə N′i: b′α:r Nα ɛ hein′.  4. mαrəguw Nə bα:ʃt′i:, L′ig′ dŨw̥`, L′ik′ə m′ə did′.  5. əs Nα̃:wid′ ə çïrd′ gən ə f′jɔ:l′əm′.  6. ʃi:l′i: N′ t′ɛəN dUw̥ gər b′e: ɛən hein′ ə t′ɛən əs bα:n′ə er′ b′iç.  7. ʃk′ɛəl ə iN′ʃə də χαpəL sə kαpəL ər to:n′ ə Nα:rd′ə.  8. N′i:r′ vĩʃt′ə də f′αdər pɔ:l.  9. tu:s k′αhə k′ɔ:. 10. krïN′i: brow̥ b′αrt′ αgəs L′iəNtər syk′ də fɔr′i:n′i:. 11. kyr′əN su:l′ r̥ũ:t′αχ kɔrp Nə k′iL′ə αgəs mαrt Nə fɔtə. 12. ʃe: mər tα: f′αr Nə hɛ:nwɔ:. tα: ʃɛ fwi: smαχt ɛg′ f′αr ə dα: wɔ:. αχ əN′t′e: ə wïl′ ɛg′ə N′ ʃe: Nɔ N′ ʃαχt, N′i: α:N′ ʃɛ k′αrt ə αr ə Nỹ:. 13. d′er′ ə kαt, k′e d′i:ç ə t′ïm′? Nα mrα̃:. 14. sα:r ə və əs ə t′i:r′ Nα əs ə Næʃiαn. 15. is gɔlər dən ꬶo:r Nər Nαχ N′ihiN′ ʃɛ ɛən. 16. b′i: rαh ər rαplαχαn αgəs heid′ ə ʃt′r′αuwɔg əməwə. 17. gαχ ɛən mər ïL′t′ər αgəs ə N⅄:skəN sə N′αbər. 18. N′i: ʃɛvt′ ər′ b′iç ə və fɔluw. 19. ə stræN′ʃær′ ə Næk′ ə dæN′ʃær′ s ə b′αrαχ f′ɛ:ri: ə Næk′ əN dɔriʃ. 20. se: mər tα: N ·tαnɔ:li: dαL. N′i: ꬶlαkəN kõ:rL′ə w⅄ə n′αχ ə mwer′əN. gən ɔ:ləs əs f′α:r l′eʃ ə vè Nα æd′væl′ gə wiL′ ʃə ə Nen′əvïs. 21. ꬶα: d′r′iən gɔlir′ l′ɛ hĩ:çə, ꬶα d′r′iən gy:çə l′ɛ krαNəv, ꬶα: d′r′iən ʃN′αχtə l′ɛ ʃL′eivt′ə αgəs ꬶα: d′r′iən g′r′ein′ə l′ɛ b′αNə. 22. d′i:ʃ Nαχ gyr′əN l′ɛ çeil′ə, f′αr Nə k′eiL′ə αgəs f′αr Nə heig′eiL′ə, də vr′i: gə ʃi:l′əN f′αr Nə heig′eiL′ə gər b′ə hein′ f′αr Nə k′eiL′ə. 23. N′i: trïm′id′ə dəN Lɔχ ə Lαχ. N′i: trïm′id′ə də N′αχ ə rɛən. N′i: trïm′id′ə dən χ⅄:rə α hɔləN s N′i: trïm′id′ə dən χɔləN k′iəL. 24. əs kɔsu:L′ L′ɛ çeil′ə ən bwæL′·ʃeir′ə s ə jïLə.	Seanfhocla.  1. Leis an uile mhadadh a chnáimh.  2. Bidhidh a chiall fhéin aig an uile dhuine ⁊ ciall air leith aig an fhear mhire.  3. Ní fhuair an madadh ruadh teachtaire ní b’fhearr ná é fhéin.  4. Margadh na bpáistí, leig domh, leigfidh mé duid.  5. Is námhaid an chéird gan a feoghluim.  6. Saoilidh an t‑éan dubh gur b’é a éan fhéin an t‑éan is báine air bith.  7. Scéal do innse do chapall ⁊ an capall air tóin ann áirde.  8. Níor mhisde do Pheadar Pól.  9. Tús ceatha ceó. 10. Cruinnighidh brobh beairt ⁊ líontar saic de phoiríní. 11. Cuireann súil thnúiteach corp ’un na cille ⁊ mart ’un an phota. 12. Is é mar tá fear na h‑aon bhó. Tá sé faoi smacht aig fear an dá bhó. Acht an té a bhfuil aige an sé no an seacht, ní fhaghann sé ceart o fhear an naoi. 13. Deir an cat, cé d’ith an t‑im? na mná. 14. Is fhearr do bhéith as an tír ná as an fhaisiún. 15. Is galar do’n ghabhar nuair nach n‑itheann sé eidhean. 16. Bidhidh rath air raplachan ⁊ théid an streabhóg amudha. 17. Gach éan mar oiltear ⁊ an naoscann san eabar. 18. Ní seibhte air bith do bhéith folamh. 19. An stráinséair i n‑aice an dáinséair agus an bearach féaraigh i n‑aice an dorais. 20. Sé mar tá an t‑an-eólaidh dall. Ní ghlacann sé comhairle o neach a maireann. Gan eolas is fearr leis do bhéith ná aidbheáil go bhfuil sé i n‑ainbhfios. 21. Dhá dtrian galair le h‑oidhche, ghá dtrian gaoithe le crannaibh, dhá dtrian sneachta le sléibhte ⁊ dhá dtrian gréine le beanna. 22. Dis nach gcuireann le chéile, fear na céille ⁊ fear na h‑éigcéille, de bhrígh go saoileann fear na h‑éigcéille gur b’e fhéin fear na céille. 23. Ní truimide do’n loch an lach. Ní truimide do’n each a shraon (shrian). Ní truimide do’n chaora a h‑olann ⁊ ni truimide do’n cholann ciall. 24. Is cosamhail le chéile an ball séire ⁊ a ghiolla.
Riddles. əs Luw Nα Lo̤χ,   əs o̤rd′ə Nα αχ, əs g′il′ə Nα g′e:,   αgəs b′i: ʃɛ Nə jei ʃïN dUw̥.             α:rN′ə. b′i: dɔrsɔr′ kαrkyr′ krUi sə χri:. N′i: he:ʃïN dɔ:sən, b′i: ʃə mw⅄̃:. ʃαsi: ʃə sə do̤rəs mər vəu bα:L′i: t′αN. bwy:L′t′ər əʃt′αχ e: mər vɛu g′iɲ. t′ig′i: n p′iN′ɔr l′ɛ Nə f′αN. po̤Ly: eʃïn f′r′i:d′ ə çïN. ʃk′ïrdi: n gαdi: s eir′i: n g′r′αN.             stαpəlαn ə wid′æl′. k′αr̥ər Nə riç`,   k′αr̥ər er′ k′r′iç`, b′ïrt′ ə d′αnuw N′ɔ:liʃ,   αgəs Lɔ:b′i:n′ ər d′er′uw.             bɔ:.	Riddles. Is lúgh ná luch,   is aoirde ná each, is gile ná gé,   ⁊ bidhidh sé na dhiaidh sin dubh.             Áirne. Bidhidh dorsóir carcair cruaidh san chroidhe. Ní h‑ésin dó-san, bidhidh sé maoth. Seasaidh sé san dorus mar bhéidheadh báillidh teann. Buailtear asteach é mar bhéidheadh ging. Tigidh an pinneóir le n‑a pheann. Pollaidh ésean fríd a cheann. Sciordaidh an gadaidhe ⁊ éirighidh an greann.             Stopalán an bhuideáil. Ceathrar na rith,   ceathrar air crith, beirt ag deánadh an eólais,   ⁊ lóibín air deireadh.          Bó.
Catches. iʃk′ə bo̤g er′ ꬶo̤b ə χαpwiL′. ko̤mwil′ gə bo̤g m′i:n′ go̤b ə χαpwiL′. əs bo̤g ə fɔ:d e:ʃɔ fwi: mə ꬶα: χɔʃ. N′i: bwig′ə e: Nα: n fɔ:d tα: Lα̃:v l′eʃ. fɔ:d bo̤g ɛdir′ ꬶα: wo̤g. əs bo̤g səs bo̤g e: ən bo̤gɔ:d.	Catches. Uisce bog air ghob an chapaill. Cumail go bog mín gob an chapaill. Is bog an fód é-seo faoi mo dhá chois. Ni buige é ná ’n fód tá láimh leis. Fód bog eadar dhá bhog. Is bug ⁊ is bug é an bogfhód.