The Works of the Rev. Jonathan Swift/Volume 17/His Virgilius Restauratus

by Jonathan Swift

Virgilius Restauratus:

SEU

MARTINI SCRIBLERI

SUMMI CRITICI,

CASTIGATIONUM IN ÆNEIDEM

SPECIMEN.

Æneidem totam, amice lector, innumerabilibus pœne mendis scaturientem, ad pristinum sensum revocabimus. In singulis fere versibus spuriæ occurrunt lectiones, in omnibus quos unquam vidi codicibus, aut vulgatis aut ineditis, ad opprobrium usque criticorum, in hunc diem existentes. Interea adverte oculos, et his paucis fruere. At si quæ sint in hisce castigationibus, de quibus non satis liquet, syllabarum quantitates, προλεγόμενα nostra libro ipsi præfigenda, ut consulas, moneo.

I. SPECIMEN LIBRI PRIMI, Ver. I.

ARMA virumque cano, Trojæ qui primus ab oris
Italiam, fato profugus, Lavinaque venit
Litora. Multum ille et terris jactatus et alto,
Vi superûm ——
Arma virumque cano, Trojæ qui primus ab aris
Italiam, flatu profugus, latinaque venit
Littora. Multum ille & terris vexatus, et alto
Vi superûm ——

Ab aris, nempe Hercæi Jovis, vide lib. li. ver. 512, 550. — flatu ventorum Æoli, ut sequitur — latina certe littora cum Æneas aderat, lavina non nisi postea ab ipso nominata, lib. xii. ver. 193 — jactatus terris non convenit.

II. Ver. 52.

Et quisquis numen Junonis adoret?
Et quisquis nomen Junonis adoret?

Longe melius, quam, ut antea, numen, et proculdubio sic Virgilius.

III. Ver. 86.

⁠⁠⁠Venti, velut agmine facto,
Qua data porta ruunt ———
⁠⁠⁠Venti, velut aggere fracto,
Qua data porta ruunt ——
⁠⁠⁠Sic corrige, meo periculo.

IV. Ver. 117.

Fidumque vehebat Orontem.
Fortemque vehebat Orontem.

⁠Non fidum, quia epitheton Achatæ notissimum Oronti nunquam datur.

V. Ver. 119.

⁠⁠Excutitur, pronusque magister
⁠Volvitur in caput ——
⁠⁠Excutitur: pronusque magis ter
⁠Volvitur in caput ——

Aio Virgilium aliter non scripsisse, quod planè
confirmatur ex sequentibus — Ast illum ter fluctus ibidem torquet ——

VI. Ver. 122.

⁠Apparent rari nantes in gurgite vasto
⁠Arma virûm ——

Armi hominum: ridicule antea arma virûm, quæ ex ferro conflata, quomodo possunt natare?

VII. Ver. 151.

Atque rotis summas leviter perlabitur undas.
Atque rotis spumas leviter perlabitur udas.

Summas & leviter perlabi, pleonasmus est: mirifice altera lectio Neptuni agilitatem & celeritatem exprimit; simili modo noster de Camilla, Æn. xi.

Illa vel intactæ segetis per summa volaret, &c. hyperbolice.

VIII. Ver. 154.

Jamque faces et saxa volant, furor arma minisirat.
Jam fæces & saxa volant, fugiuntque ministri:

uti solent, instanti periculo — Fæces facibus longe præstant, quid enim nisi fæces jactarent vulgus sordidum?

IX. Ver. 170.

Fronte sub adversa scopulis pendentibus antrum,
Intus aquæ dulces, vivoque sedilia saxo.
Fronte sub adversa populis prandentibus antrum.

Sic malim, longe potius quam scopulis pendentibus: nugæ! nonne vides versu sequenti dulces aquas ad potandum & sedilia ad discumbendum dari? in quorum usum? quippe prandentium.

X. Ver. 188.

⁠⁠Tres littore cervos
Prospicit errantes: hos tota armenta sequuntur
A tergo ——
⁠⁠Tres littore corvos
Aspicit errantes: hos agmina tota sequuntur
A tergo ——

Cervi, lectio vulgata, absurditas notissima: hæc animalia in Africa non inventa, quis nescit? at motus & ambulandi ritus corvorum, quis non agnovit hoc loco? Littore, locus ubi errant corvi, uti noster alibi,

⁠Et sola in sicca secum spatiatur arena.

Omen præclarissimum, immo et agminibus militum frequenter observatum, ut patet ex historicis.

XI. Ver. 748.

Arcturum, pluviasque Hyades, geminosque Triones
Error gravissimus. Corrigo, — septemque Triones.

XII. Ver. 631.

Quare agite, O juvenes, tectis succedite nostris.
Lectis potius dicebat Dido, polita magis oratione,

& quæ unica voce et torum & mensam exprimebat: Hanc lectionem probe confirmat appellatio O juvenes! Duplicem hunc sensum alibi etiam Maro lepide innuit, Æn, iv. ver. 19.

Huic uni forsan potui succumbere culpæ:
Anna! fatebor enim ———
Sic corriges,
Huic uni [viro scil.] potui succumbere culpas?
Anna! fatebor enim, etc.
Vox succumbere quam eleganter ambigua!

LIBER SECUNDUS. Ver. 1.

CONTICUERE omnes, intentique ora tenebant,
Inde toro pater Æneas sic orsus ab alto.
Concubuere omnes, intentèque ora tenebant;
Inde toro satur Æneas sic orsus ab alto.

Concubuere, quia toro Æneam vidimus accumbentem: quin et altera ratio, scil. conticuere & ora tenebant, tautologice dictum. In manuscripto perquam rarissimo in patris museo, legitur, ore gemebant; sed magis ingeniose quam vere. Satur Æneas, quippe qui jamjam a prandio surrexit: pater nihil ad rem.

II. Ver. 3.

Infandum, regina, jubes renovare dolorem.
Infantum, regina, jubes renovare dolorem.

Sic haud dubito veterrimis codicibus scriptum fuisse: quod satis constat ex perantiqua illa Britannorum cantilena vocata Chevy Chace, cujus autor hunc locum sibi ascivit in hæc verba,

⁠⁠The child may rue that is unborn.

III. Ver. 4.

Trojanas ut opes, et lamentabile regnum
Eruerint Danaï.
Trojanas ut oves et lamentabile regnum
Diruerint.

Mallem oves potius quam opes, quoniam in antiquissimis illis temporibus oves et armenta divitiæ regum fuere. Vel fortasse oves Paridis innuit, quas super Idam nuperrime pascebat, et jam in vindictam pro Helenæ raptu, a Menelao, Ajace [vid. Hor. Sat. ii. 3.] aliisque ducibus, merito occisas.

IV. Ver. 5.

⁠⁠Quæque ipse miserrima vidi,
Et quorum pars magna fui.
⁠⁠Quæque ipse miserrimus audi,
Et quorum pars magna fui ——

Omnia tam audita quam visa recte distinctione enarrare hic Æneas profitetur: multa quorum nox ea fatalis sola conscia fuit, vir probus et pius tanquam visa referre non potuit.

V. Ver. 7.

⁠⁠Quis talia fando
Temperet a lacrymis?
⁠⁠Quis talia flendo,
Temperet in lachrymis?

Major enim doloris indicatio, absque modo lachrymare, quam solummodo a lachrymis non temperare.

VI. Ver. 9.

⁠⁠Et jam nox humida cœlo
Præcipitat, suadentque cadentia sydera somnos.
⁠⁠Et jam nox lumina cœlo
Præcipitat, suadentque latentia sydera somnos.

Lectio, humida, vespertinum rorem solùm innuere videtur: magis mi arridet lumina, quæ latentia postquam præcipitaritur, auroræ adventum annunciant.

Sed si tantus amor casus cognoscere nostros,
Et breviter Trojæ supremum audire laborem.
Sed si tantus amor curas cognoscere noctis,
Et brevè ter Trojæ superûmque audire labores.

Curæ Noctis (scilicet noctis excidii Trojani) magis compendiose (vel ut dixit ipse breviter) totam belli carastrophen denotat, quam diffusa illa et indeterminata lectio, casus nostras. Ter audire gratum fuisse Didoni, patet ex libro quarto, ubi dicitur, Iliacosque iterum demens audire labores exposcit: Ter enim pro sæpe usurpatur. Trojæ, superumque labores, recte, quia non tantum homines sed & Dii sese his laboribus immiscuerunt. Vide Æn. ii. ver. 610, etc.

Quanquam animus meminisse horret, luctuque refugit,
Incipiam. ——
Quanquam animus meminisse horret, luctusque resurgit,

Resurgit multo proprius dolorem renascentem notat quam ut hactenus, refugit.

VII. Ver. 19.

⁠⁠Fracti bello, fatisque repulsi
Ductores Danaûm, tot jam labentibus annis
Instar montis equum, divina Palladis arte
Ædificant —— etc.
Tracti bello, fatisque repulsi.

Tracti & repulsi, antithesis perpulchra! Fracti, frigidè et vulgaritèr.

Equum jam Trojanum (ut vulgus loquitur) adeamus; quem si equam Græcam vocabis, lector, minime pecces: solæ enim femellæ utero gestant. Uterumque armato milite complent — Uteroque recusso Insonuere cavæ — Atque utero sonitum quater arma dedere —— Inclusos utero Danaos, &c. Vox fœta non convenit maribus, — Scandit fatalis machina muros, Fœta armis —— Palladem virginem, equo mari fabricando invigilare decuisse, quis putat? et incredibile prorsus! Quamobrem existimo veram equæ lectionem passim restituendam, nisi ubi forte, metri caussa, equum potius quam equam, genus, pro sexu, dixit Maro. Vale! dum hæc paucula corriges, majus opus moveo.