Metamorphoses (Ovidius)/Liber XIII

E Wikisource
Liber XIII
2 a.C.n. - 8 a.C.n.


 13:1  Consedere duces et vulgi stante corona
 13:2 surgit ad hos clipei dominus septemplicis Aiax,
 13:3 utque erat inpatiens irae, Sigeia torvo
 13:4 litora respexit classemque in litore vultu
 13:5 intendensque manus 'agimus, pro Iuppiter!' inquit
 13:6 'ante rates causam, et mecum confertur Ulixes!
 13:7 at non Hectoreis dubitavit cedere flammis,
 13:8 quas ego sustinui, quas hac a classe fugavi.
 13:9 tutius est igitur fictis contendere verbis,
 13:10 quam pugnare manu, sed nec mihi dicere promptum,
 13:11 nec facere est isti: quantumque ego Marte feroci
 13:12 inque acie valeo, tantum valet iste loquendo.
 13:13 nec memoranda tamen vobis mea facta, Pelasgi,
 13:14 esse reor: vidistis enim; sua narret Ulixes,
 13:15 quae sine teste gerit, quorum nox conscia sola est!
 13:16 praemia magna peti fateor; sed demit honorem
 13:17 aemulus: Aiaci non est tenuisse superbum,
 13:18 sit licet hoc ingens, quicquid speravit Ulixes;
 13:19 iste tulit pretium iam nunc temptaminis huius,
 13:20 quod, cum victus erit, mecum certasse feretur.

 13:21 'Atque ego, si virtus in me dubitabilis esset,
 13:22 nobilitate potens essem, Telamone creatus,
 13:23 moenia qui forti Troiana sub Hercule cepit
 13:24 litoraque intravit Pagasaea Colcha carina;
 13:25 Aeacus huic pater est, qui iura silentibus illic
 13:26 reddit, ubi Aeoliden saxum grave Sisyphon urget;
 13:27 Aeacon agnoscit summus prolemque fatetur
 13:28 Iuppiter esse suam: sic a Iove tertius Aiax.
 13:29 nec tamen haec series in causam prosit, Achivi,
 13:30 si mihi cum magno non est communis Achille:
 13:31 frater erat, fraterna peto! quid sanguine cretus
 13:32 Sisyphio furtisque et fraude simillimus illi
 13:33 inseris Aeacidis alienae nomina gentis?

 13:34 'An quod in arma prior nulloque sub indice veni,
 13:35 arma neganda mihi, potiorque videbitur ille,
 13:36 ultima qui cepit detractavitque furore
 13:37 militiam ficto, donec sollertior isto
 13:38 sed sibi inutilior timidi commenta retexit
 13:39 Naupliades animi vitataque traxit ad arma?
 13:40 optima num sumat, quia sumere noluit ulla:
 13:41 nos inhonorati et donis patruelibus orbi,
 13:42 obtulimus quia nos ad prima pericula, simus?

 13:43 'Atque utinam aut verus furor ille, aut creditus esset,
 13:44 nec comes hic Phrygias umquam venisset ad arces
 13:45 hortator scelerum! non te, Poeantia proles,
 13:46 expositum Lemnos nostro cum crimine haberet!
 13:47 qui nunc, ut memorant, silvestribus abditus antris
 13:48 saxa moves gemitu Laertiadaeque precaris,
 13:49 quae meruit, quae, si di sunt, non vana precaris.
 13:50 et nunc ille eadem nobis iuratus in arma,
 13:51 heu! pars una ducum, quo successore sagittae
 13:52 Herculis utuntur, fractus morboque fameque
 13:53 velaturque aliturque avibus, volucresque petendo
 13:54 debita Troianis exercet spicula fatis.
 13:55 ille tamen vivit, quia non comitavit Ulixem;
 13:56 mallet et infelix Palamedes esse relictus,
 13:57 [viveret aut certe letum sine crimine haberet]
 13:58 quem male convicti nimium memor iste furoris
 13:59 prodere rem Danaam finxit fictumque probavit
 13:60 crimen et ostendit, quod iam praefoderat, aurum.
 13:61 ergo aut exilio vires subduxit Achivis,
 13:62 aut nece: sic pugnat, sic est metuendus Ulixes!

 13:63 'Qui licet eloquio fidum quoque Nestora vincat,
 13:64 haut tamen efficiet, desertum ut Nestora crimen
 13:65 esse rear nullum; qui cum inploraret Ulixem
 13:66 vulnere tardus equi fessusque senilibus annis,
 13:67 proditus a socio est; non haec mihi crimina fingi
 13:68 scit bene Tydides, qui nomine saepe vocatum
 13:69 corripuit trepidoque fugam exprobravit amico.
 13:70 aspiciunt oculis superi mortalia iustis!
 13:71 en eget auxilio, qui non tulit, utque reliquit,
 13:72 sic linquendus erat: legem sibi dixerat ipse.
 13:73 conclamat socios: adsum videoque trementem
 13:74 pallentemque metu et trepidantem morte futura;
 13:75 opposui molem clipei texique iacentem
 13:76 servavique animam (minimum est hoc laudis) inertem.
 13:77 si perstas certare, locum redeamus in illum:
 13:78 redde hostem vulnusque tuum solitumque timorem
 13:79 post clipeumque late et mecum contende sub illo!
 13:80 at postquam eripui, cui standi vulnera vires
 13:81 non dederant, nullo tardatus vulnere fugit.

 13:82 'Hector adest secumque deos in proelia ducit,
 13:83 quaque ruit, non tu tantum terreris, Ulixe,
 13:84 sed fortes etiam: tantum trahit ille timoris.
 13:85 hunc ego sanguineae successu caedis ovantem
 13:86 eminus ingenti resupinum pondere fudi,
 13:87 hunc ego poscentem, cum quo concurreret, unus
 13:88 sustinui: sortemque meam vovistis, Achivi,
 13:89 et vestrae valuere preces. si quaeritis huius
 13:90 fortunam pugnae, non sum superatus ab illo.
 13:91 ecce ferunt Troes ferrumque ignesque Iovemque
 13:92 in Danaas classes: ubi nunc facundus Ulixes?
 13:93 nempe ego mille meo protexi pectore puppes,
 13:94 spem vestri reditus: date pro tot navibus arma.

 13:95 'Quodsi vera licet mihi dicere, quaeritur istis
 13:96 quam mihi maior honos, coniunctaque gloria nostra est,
 13:97 atque Aiax armis, non Aiaci arma petuntur.
 13:98 conferat his Ithacus Rhesum inbellemque Dolona
 13:99 Priamidenque Helenum rapta cum Pallade captum:
 13:100 luce nihil gestum, nihil est Diomede remoto;
 13:101 si semel ista datis meritis tam vilibus arma,
 13:102 dividite, et pars sit maior Diomedis in illis.

 13:103 'Quo tamen haec Ithaco, qui clam, qui semper inermis
 13:104 rem gerit et furtis incautum decipit hostem?
 13:105 ipse nitor galeae claro radiantis ab auro
 13:106 insidias prodet manifestabitque latentem;
 13:107 sed neque Dulichius sub Achillis casside vertex
 13:108 pondera tanta feret, nec non onerosa gravisque
 13:109 Pelias hasta potest inbellibus esse lacertis,
 13:110 nec clipeus vasti caelatus imagine mundi
 13:111 conveniet timidae nataeque ad furta sinistrae:
 13:112 debilitaturum quid te petis, inprobe, munus,
 13:113 quod tibi si populi donaverit error Achivi,
 13:114 cur spolieris, erit, non, cur metuaris ab hoste,
 13:115 et fuga, qua sola cunctos, timidissime, vincis,
 13:116 tarda futura tibi est gestamina tanta trahenti?
 13:117 adde quod iste tuus, tam raro proelia passus,
 13:118 integer est clipeus; nostro, qui tela ferendo
 13:119 mille patet plagis, novus est successor habendus.

 13:120 'Denique (quid verbis opus est?) spectemur agendo!
 13:121 arma viri fortis medios mittantur in hostes:
 13:122 inde iubete peti et referentem ornate relatis.'

 13:123 Finierat Telamone satus, vulgique secutum
 13:124 ultima murmur erat, donec Laertius heros
 13:125 adstitit atque oculos paulum tellure moratos
 13:126 sustulit ad proceres exspectatoque resolvit
 13:127 ora sono, neque abest facundis gratia dictis.

 13:128 'Si mea cum vestris valuissent vota, Pelasgi,
 13:129 non foret ambiguus tanti certaminis heres,
 13:130 tuque tuis armis, nos te poteremur, Achille,
 13:131 quem quoniam non aequa mihi vobisque negarunt
 13:132 fata,' (manuque simul veluti lacrimantia tersit
 13:133 lumina) 'quis magno melius succedat Achilli,
 13:134 quam per quem magnus Danais successit Achilles?
 13:135 huic modo ne prosit, quod, uti est, hebes esse videtur,
 13:136 neve mihi noceat, quod vobis semper, Achivi,
 13:137 profuit ingenium, meaque haec facundia, siqua est,
 13:138 quae nunc pro domino, pro vobis saepe locuta est,
 13:139 invidia careat, bona nec sua quisque recuset.

 13:140 'Nam genus et proavos et quae non fecimus ipsi,
 13:141 vix ea nostra voco, sed enim, quia rettulit Aiax
 13:142 esse Iovis pronepos, nostri quoque sanguinis auctor
 13:143 Iuppiter est, totidemque gradus distamus ab illo:
 13:144 nam mihi Laertes pater est, Arcesius illi,
 13:145 Iuppiter huic, neque in his quisquam damnatus et exul;
 13:146 est quoque per matrem Cyllenius addita nobis
 13:147 altera nobilitas: deus est in utroque parente.
 13:148 sed neque materno quod sum generosior ortu,
 13:149 nec mihi quod pater est fraterni sanguinis insons,
 13:150 proposita arma peto: meritis expendite causam,
 13:151 dummodo, quod fratres Telamon Peleusque fuerunt,
 13:152 Aiacis meritum non sit nec sanguinis ordo,
 13:153 sed virtutis honor spoliis quaeratur in istis!
 13:154 aut si proximitas primusque requiritur heres,
 13:155 est genitor Peleus, est Pyrrhus filius illi:
 13:156 quis locus Aiaci? Pthiam haec Scyrumve ferantur!
 13:157 nec minus est isto Teucer patruelis Achilli:
 13:158 num petit ille tamen? num, si petat, auferat illa?
 13:159 ergo, operum quoniam nudum certamen habetur,
 13:160 plura quidem feci, quam quae conprendere dictis
 13:161 in promptu mihi sit, rerum tamen ordine ducar.

 13:162 'Praescia venturi genetrix Nereia leti
 13:163 dissimulat cultu natum, et deceperat omnes,
 13:164 in quibus Aiacem, sumptae fallacia vestis:
 13:165 arma ego femineis animum motura virilem
 13:166 mercibus inserui, neque adhuc proiecerat heros
 13:167 virgineos habitus, cum parmam hastamque tenenti
 13:168 "nate dea," dixi "tibi se peritura reservant
 13:169 Pergama! quid dubitas ingentem evertere Troiam?"
 13:170 iniecique manum fortemque ad fortia misi.
 13:171 ergo opera illius mea sunt: ego Telephon hasta
 13:172 pugnantem domui, victum orantemque refeci;
 13:173 quod Thebae cecidere, meum est; me credite Lesbon,
 13:174 me Tenedon Chrysenque et Cillan, Apollinis urbes,
 13:175 et Scyrum cepisse; mea concussa putate
 13:176 procubuisse solo Lyrnesia moenia dextra,
 13:177 utque alios taceam, qui saevum perdere posset
 13:178 Hectora, nempe dedi: per me iacet inclitus Hector!
 13:179 illis haec armis, quibus est inventus Achilles,
 13:180 arma peto: vivo dederam, post fata reposco.

 13:181 'Ut dolor unius Danaos pervenit ad omnes,
 13:182 Aulidaque Euboicam conplerunt mille carinae,
 13:183 exspectata diu, nulla aut contraria classi
 13:184 flamina erant, duraeque iubent Agamemnona sortes
 13:185 inmeritam saevae natam mactare Dianae.
 13:186 denegat hoc genitor divisque irascitur ipsis
 13:187 atque in rege tamen pater est, ego mite parentis
 13:188 ingenium verbis ad publica commoda verti:
 13:189 hanc equidem (fateor, fassoque ignoscat Atrides)
 13:190 difficilem tenui sub iniquo iudice causam.
 13:191 hunc tamen utilitas populi fraterque datique
 13:192 summa movet sceptri, laudem ut cum sanguine penset;
 13:193 mittor et ad matrem, quae non hortanda, sed astu
 13:194 decipienda fuit, quo si Telamonius isset,
 13:195 orba suis essent etiam nunc lintea ventis.

 13:196 'Mittor et Iliacas audax orator ad arces,
 13:197 visaque et intrata est altae mihi curia Troiae,
 13:198 plenaque adhuc erat illa viris; interritus egi
 13:199 quam mihi mandarat communem Graecia causam
 13:200 accusoque Parin praedamque Helenamque reposco
 13:201 et moveo Priamum Priamoque Antenora iunctum;
 13:202 at Paris et fratres et qui rapuere sub illo,
 13:203 vix tenuere manus (scis hoc, Menelae) nefandas,
 13:204 primaque lux nostri tecum fuit illa pericli.

 13:205 'Longa referre mora est, quae consilioque manuque
 13:206 utiliter feci spatiosi tempore belli.
 13:207 post acies primas urbis se moenibus hostes
 13:208 continuere diu, nec aperti copia Martis
 13:209 ulla fuit; decimo demum pugnavimus anno:
 13:210 quid facis interea, qui nil nisi proelia nosti?
 13:211 quis tuus usus erat? nam si mea facta requiris,
 13:212 hostibus insidior, fossa munimina cingo,
 13:213 consolor socios, ut longi taedia belli
 13:214 mente ferant placida, doceo, quo simus alendi
 13:215 armandique modo, mittor, quo postulat usus.

 13:216 'Ecce Iovis monitu deceptus imagine somni
 13:217 rex iubet incepti curam dimittere belli;
 13:218 ille potest auctore suam defendere vocem:
 13:219 non sinat hoc Aiax delendaque Pergama poscat,
 13:220 quodque potest, pugnet! cur non remoratur ituros?
 13:221 cur non arma capit, dat, quod vaga turba sequatur?
 13:222 non erat hoc nimium numquam nisi magna loquenti.
 13:223 quid, quod et ipse fugit? vidi, puduitque videre,
 13:224 cum tu terga dares inhonestaque vela parares;
 13:225 nec mora, "quid facitis? quae vos dementia" dixi
 13:226 "concitat, o socii, captam dimittere Troiam,
 13:227 quidque domum fertis decimo, nisi dedecus, anno?"
 13:228 talibus atque aliis, in quae dolor ipse disertum
 13:229 fecerat, aversos profuga de classe reduxi.
 13:230 convocat Atrides socios terrore paventes:
 13:231 nec Telamoniades etiamnunc hiscere quicquam
 13:232 audet, at ausus erat reges incessere dictis
 13:233 Thersites etiam, per me haut inpune protervis!
 13:234 erigor et trepidos cives exhortor in hostem
 13:235 amissamque mea virtutem voce repono.
 13:236 tempore ab hoc, quodcumque potest fecisse videri
 13:237 fortiter iste, meum est, qui dantem terga retraxi.

 13:238 'Denique de Danais quis te laudatve petitve?
 13:239 at sua Tydides mecum communicat acta,
 13:240 me probat et socio semper confidit Ulixe.
 13:241 est aliquid, de tot Graiorum milibus unum
 13:242 a Diomede legi! nec me sors ire iubebat:
 13:243 sic tamen et spreto noctisque hostisque periclo
 13:244 ausum eadem, quae nos, Phrygia de gente Dolona
 13:245 interimo, non ante tamen, quam cuncta coegi
 13:246 prodere et edidici, quid perfida Troia pararet.
 13:247 omnia cognoram nec, quod specularer, habebam
 13:248 et iam promissa poteram cum laude reverti:
 13:249 haut contentus eo petii tentoria Rhesi
 13:250 inque suis ipsum castris comitesque peremi
 13:251 atque ita captivo, victor votisque potitus,
 13:252 ingredior curru laetos imitante triumphos;
 13:253 cuius equos pretium pro nocte poposcerat hostis,
 13:254 arma negate mihi, fueritque benignior Aiax.
 13:255 quid Lycii referam Sarpedonis agmina ferro
 13:256 devastata meo? cum multo sanguine fudi
 13:257 Coeranon Iphitiden et Alastoraque Chromiumque
 13:258 Alcandrumque Haliumque Noemonaque Prytaninque
 13:259 exitioque dedi cum Chersidamante Thoona
 13:260 et Charopem fatisque inmitibus Ennomon actum
 13:261 quique minus celebres nostra sub moenibus urbis
 13:262 procubuere manu. sunt et mihi vulnera, cives,
 13:263 ipso pulchra loco; nec vanis credite verbis,
 13:264 aspicite! en' vestemque manu diduxit et 'haec sunt
 13:265 pectora semper' ait 'vestris exercita rebus!
 13:266 at nihil inpendit per tot Telamonius annos
 13:267 sanguinis in socios et habet sine vulnere corpus!

 13:268 'Quid tamen hoc refert, si se pro classe Pelasga
 13:269 arma tulisse refert contra Troasque Iovemque?
 13:270 confiteorque, tulit (neque enim benefacta maligne
 13:271 detractare meum est), sed ne communia solus
 13:272 occupet atque aliquem vobis quoque reddat honorem,
 13:273 reppulit Actorides sub imagine tutus Achillis
 13:274 Troas ab arsuris cum defensore carinis.
 13:275 ausum etiam Hectoreis solum concurrere telis
 13:276 se putat, oblitus regisque ducumque meique,
 13:277 nonus in officio et praelatus munere sortis.
 13:278 sed tamen eventus vestrae, fortissime, pugnae
 13:279 quis fuit? Hector abit violatus vulnere nullo!

 13:280 'Me miserum, quanto cogor meminisse dolore
 13:281 temporis illius, quo, Graium murus, Achilles
 13:282 procubuit! nec me lacrimae luctusque timorque
 13:283 tardarunt, quin corpus humo sublime referrem:
 13:284 his umeris, his inquam, umeris ego corpus Achillis
 13:285 et simul arma tuli, quae nunc quoque ferre laboro.
 13:286 sunt mihi, quae valeant in talia pondera, vires,
 13:287 est animus certe vestros sensurus honores:
 13:288 scilicet idcirco pro nato caerula mater
 13:289 ambitiosa suo fuit, ut caelestia dona,
 13:290 artis opus tantae, rudis et sine pectore miles
 13:291 indueret? neque enim clipei caelamina novit,
 13:292 Oceanum et terras cumque alto sidera caelo
 13:293 Pleiadasque Hyadasque inmunemque aequoris Arcton
 13:294 diversosque orbes nitidumque Orionis ensem.
 13:295 [postulat, ut capiat, quae non intellegit, arma!]

 13:296 'Quid, quod me duri fugientem munera belli
 13:297 arguit incepto serum accessisse labori
 13:298 nec se magnanimo maledicere sentit Achilli?
 13:299 si simulasse vocas crimen, simulavimus ambo;
 13:300 si mora pro culpa est, ego sum maturior illo.
 13:301 me pia detinuit coniunx, pia mater Achillem,
 13:302 primaque sunt illis data tempora, cetera vobis:
 13:303 haut timeo, si iam nequeam defendere, crimen
 13:304 cum tanto commune viro: deprensus Ulixis
 13:305 ingenio tamen ille, at non Aiacis Ulixes.

 13:306 'Neve in me stolidae convicia fundere linguae
 13:307 admiremur eum, vobis quoque digna pudore
 13:308 obicit. an falso Palameden crimine turpe
 13:309 accusasse mihi, vobis damnasse decorum est?
 13:310 sed neque Naupliades facinus defendere tantum
 13:311 tamque patens valuit, nec vos audistis in illo
 13:312 crimina: vidistis, pretioque obiecta patebant.

 13:313 'Nec, Poeantiaden quod habet Vulcania Lemnos,
 13:314 esse reus merui (factum defendite vestrum!
 13:315 consensistis enim), nec me suasisse negabo,
 13:316 ut se subtraheret bellique viaeque labori
 13:317 temptaretque feros requie lenire dolores.
 13:318 paruitÆet vivit! non haec sententia tantum
 13:319 fida, sed et felix, cum sit satis esse fidelem.
 13:320 quem quoniam vates delenda ad Pergama poscunt,
 13:321 ne mandate mihi! melius Telamonius ibit
 13:322 eloquioque virum morbis iraque furentem
 13:323 molliet aut aliqua producet callidus arte!
 13:324 ante retro Simois fluet et sine frondibus Ide
 13:325 stabit, et auxilium promittet Achaia Troiae,
 13:326 quam, cessante meo pro vestris pectore rebus,
 13:327 Aiacis stolidi Danais sollertia prosit.
 13:328 sis licet infestus sociis regique mihique
 13:329 dure Philoctete, licet exsecrere meumque
 13:330 devoveas sine fine caput cupiasque dolenti
 13:331 me tibi forte dari nostrumque haurire cruorem,
 13:332 utque tui mihi sit, fiat tibi copia nostri:
 13:333 te tamen adgrediar mecumque reducere nitar
 13:334 tamque tuis potiar (faveat Fortuna) sagittis,
 13:335 quam sum Dardanio, quem cepi, vate potitus,
 13:336 quam responsa deum Troianaque fata retexi,
 13:337 quam rapui Phrygiae signum penetrale Minervae
 13:338 hostibus e mediis. et se mihi conferat Aiax?
 13:339 nempe capi Troiam prohibebant fata sine illo:
 13:340 fortis ubi est Aiax? ubi sunt ingentia magni
 13:341 verba viri? cur hic metuis? cur audet Ulixes
 13:342 ire per excubias et se committere nocti
 13:343 perque feros enses non tantum moenia Troum,
 13:344 verum etiam summas arces intrare suaque
 13:345 eripere aede deam raptamque adferre per hostes?
 13:346 quae nisi fecissem, frustra Telamone creatus
 13:347 gestasset laeva taurorum tergora septem.
 13:348 illa nocte mihi Troiae victoria parta est:
 13:349 Pergama tunc vici, cum vinci posse coegi.

 13:350 'Desine Tydiden vultuque et murmure nobis
 13:351 ostentare meum: pars est sua laudis in illo!
 13:352 nec tu, cum socia clipeum pro classe tenebas,
 13:353 solus eras: tibi turba comes, mihi contigit unus.
 13:354 qui nisi pugnacem sciret sapiente minorem
 13:355 esse nec indomitae deberi praemia dextrae,
 13:356 ipse quoque haec peteret; peteret moderatior Aiax
 13:357 Eurypylusque ferox claroque Andraemone natus
 13:358 nec minus Idomeneus patriaque creatus eadem
 13:359 Meriones, peteret maioris frater Atridae:
 13:360 quippe manu fortes nec sunt mihi Marte secundi,
 13:361 consiliis cessere meis. tibi dextera bello
 13:362 utilis, ingenium est, quod eget moderamine nostro;
 13:363 tu vires sine mente geris, mihi cura futuri;
 13:364 tu pugnare potes, pugnandi tempora mecum
 13:365 eligit Atrides; tu tantum corpore prodes,
 13:366 nos animo; quantoque ratem qui temperat, anteit
 13:367 remigis officium, quanto dux milite maior,
 13:368 tantum ego te supero. nec non in corpore nostro
 13:369 pectora sunt potiora manu: vigor omnis in illis.

 13:370 'At vos, o proceres, vigili date praemia vestro,
 13:371 proque tot annorum cura, quibus anxius egi,
 13:372 hunc titulum meritis pensandum reddite nostris:
 13:373 iam labor in fine est; obstantia fata removi
 13:374 altaque posse capi faciendo Pergama, cepi.
 13:375 per spes nunc socias casuraque moenia Troum
 13:376 perque deos oro, quos hosti nuper ademi,
 13:377 per siquid superest, quod sit sapienter agendum,
 13:378 siquid adhuc audax ex praecipitique petendum est,
 13:379 [si Troiae fatis aliquid restare putatis,]
 13:380 este mei memores! aut si mihi non datis arma,
 13:381 huic date!' et ostendit signum fatale Minervae.

 13:382 Mota manus procerum est, et quid facundia posset,
 13:383 re patuit, fortisque viri tulit arma disertus.
 13:384 Hectora qui solus, qui ferrum ignesque Iovemque
 13:385 sustinuit totiens, unam non sustinet iram,
 13:386 invictumque virum vicit dolor: arripit ensem
 13:387 et 'meus hic certe est! an et hunc sibi poscit Ulixes?
 13:388 hoc' ait 'utendum est in me mihi, quique cruore
 13:389 saepe Phrygum maduit, domini nunc caede madebit,
 13:390 ne quisquam Aiacem possit superare nisi Aiax.'
 13:391 dixit et in pectus tum demum vulnera passum,
 13:392 qua patuit ferrum, letalem condidit ensem.
 13:393 nec valuere manus infixum educere telum:
 13:394 expulit ipse cruor, rubefactaque sanguine tellus
 13:395 purpureum viridi genuit de caespite florem,
 13:396 qui prius Oebalio fuerat de vulnere natus;
 13:397 littera communis mediis pueroque viroque
 13:398 inscripta est foliis, haec nominis, illa querellae.

 13:399 Victor ad Hypsipyles patriam clarique Thoantis
 13:400 et veterum terras infames caede virorum
 13:401 vela dat, ut referat Tirynthia tela, sagittas;
 13:402 quae postquam ad Graios domino comitante revexit,
 13:403 inposita est sero tandem manus ultima bello.
 13:404 [Troia simul Priamusque cadunt. Priameia coniunx
 13:405 perdidit infelix hominis post omnia formam
 13:406 externasque novo latratu terruit auras,
 13:407 longus in angustum qua clauditur Hellespontus.]
 13:408 Ilion ardebat, neque adhuc consederat ignis,
 13:409 exiguumque senis Priami Iovis ara cruorem
 13:410 conbiberat, tractata comis antistita Phoebi
 13:411 non profecturas tendebat ad aethera palmas;
 13:412 Dardanidas matres patriorum signa deorum,
 13:413 dum licet, amplexas succensaque templa tenentes
 13:414 invidiosa trahunt victores praemia Grai;
 13:415 mittitur Astyanax illis de turribus, unde
 13:416 pugnantem pro se proavitaque regna tuentem
 13:417 saepe videre patrem monstratum a matre solebat.
 13:418 iamque viam suadet Boreas, flatuque secundo
 13:419 carbasa mota sonant: iubet uti navita ventis;
 13:420 'Troia, vale! rapimur' clamant, dant oscula terrae
 13:421 Troades et patriae fumantia tecta relinquunt.
 13:422 ultima conscendit classemÆmiserabile visu!Æ
 13:423 in mediis Hecabe natorum inventa sepulcris:
 13:424 prensantem tumulos atque ossibus oscula dantem
 13:425 Dulichiae traxere manus, tamen unius hausit
 13:426 inque sinu cineres secum tulit Hectoris haustos;
 13:427 Hectoris in tumulo canum de vertice crinem,
 13:428 inferias inopes, crinem lacrimasque reliquit,

 13:429 Est, ubi Troia fuit, Phrygiae contraria tellus
 13:430 Bistoniis habitata viris: Polymestoris illic
 13:431 regia dives erat, cui te commisit alendum
 13:432 clam, Polydore, pater Phrygiisque removit ab armis,
 13:433 consilium sapiens, sceleris nisi praemia magnas
 13:434 adiecisset opes, animi inritamen avari.
 13:435 ut cecidit fortuna Phrygum, capit inpius ensem
 13:436 rex Thracum iuguloque sui demisit alumni
 13:437 et, tamquam tolli cum corpore crimina possent,
 13:438 exanimem scopulo subiectas misit in undas.

 13:439 Litore Threicio classem religarat Atrides,
 13:440 dum mare pacatum, dum ventus amicior esset:
 13:441 hic subito, quantus, cum viveret, esse solebat,
 13:442 exit humo late rupta similisque minanti
 13:443 temporis illius vultum referebat Achilles,
 13:444 quo ferus iniustum petiit Agamemnona ferro
 13:445 'inmemores' que 'mei disceditis,' inquit 'Achivi,
 13:446 obrutaque est mecum virtutis gratia nostrae!
 13:447 ne facite! utque meum non sit sine honore sepulcrum,
 13:448 placet Achilleos mactata Polyxena manes!'
 13:449 dixit, et inmiti sociis parentibus umbrae,
 13:450 rapta sinu matris, quam iam prope sola fovebat,
 13:451 fortis et infelix et plus quam femina virgo
 13:452 ducitur ad tumulum diroque fit hostia busto.
 13:453 quae memor ipsa sui postquam crudelibus aris
 13:454 admota est sensitque sibi fera sacra parari,
 13:455 utque Neoptolemum stantem ferrumque tenentem;
 13:456 inque suo vidit figentem lumina vultu,
 13:457 'utere iamdudum generoso sanguine' dixit
 13:458 'nulla mora est; at tu iugulo vel pectore telum
 13:459 conde meo' iugulumque simul pectusque retexit.
 13:460 'scilicet haud ulli servire Polyxena vellem.
 13:461 haud per tale sacrum numen placabitis ullum!
 13:462 mors tantum vellem matrem mea fallere posset:
 13:463 mater obest minuitque necis mihi gaudia, quamvis
 13:464 non mea mors illi, verum sua vita tremenda est.
 13:465 vos modo, ne Stygios adeam non libera manes,
 13:466 ite procul, si iusta peto, tactuque viriles
 13:467 virgineo removete manus! acceptior illi,
 13:468 quisquis is est, quem caede mea placare paratis,
 13:469 liber erit sanguis. siquos tamen ultima nostri
 13:470 verba movent oris (Priami vos filia regis,
 13:471 non captiva rogat), genetrici corpus inemptum
 13:472 reddite, neve auro redimat ius triste sepulcri,
 13:473 sed lacrimis! tum, cum poterat, redimebat et auro.'
 13:474 dixerat, at populus lacrimas, quas illa tenebat,
 13:475 non tenet; ipse etiam flens invitusque sacerdos
 13:476 praebita coniecto rupit praecordia ferro.
 13:477 illa super terram defecto poplite labens
 13:478 pertulit intrepidos ad fata novissima vultus;
 13:479 tunc quoque cura fuit partes velare tegendas,
 13:480 cum caderet, castique decus servare pudoris.

 13:481 Troades excipiunt deploratosque recensent
 13:482 Priamidas et quot dederit domus una cruores,
 13:483 teque gemunt, virgo, teque, o modo regia coniunx,
 13:484 regia dicta parens, Asiae florentis imago,
 13:485 nunc etiam praedae mala sors; quam victor Ulixes
 13:486 esse suam nollet, nisi quod tamen Hectora partu
 13:487 edideras: dominum matri vix repperit Hector!
 13:488 quae corpus conplexa animae tam fortis inane,
 13:489 quas totiens patriae dederat natisque viroque,
 13:490 huic quoque dat lacrimas; lacrimas in vulnera fundit
 13:491 osculaque ore tegit consuetaque pectora plangit
 13:492 canitiemque suam concretam sanguine vellens
 13:493 plura quidem, sed et haec laniato pectore, dixit:
 13:494 'nata, tuaeÆquid enim superest?Ædolor ultime matris,
 13:495 nata, iaces, videoque tuum, mea vulnera, vulnus:
 13:496 en, ne perdiderim quemquam sine caede meorum,
 13:497 tu quoque vulnus habes; at te, quia femina, rebar
 13:498 a ferro tutam: cecidisti et femina ferro,
 13:499 totque tuos idem fratres, te perdidit idem,
 13:500 exitium Troiae nostrique orbator, Achilles;
 13:501 at postquam cecidit Paridis Phoebique sagittis,
 13:502 nunc certe, dixi, non est metuendus Achilles:
 13:503 nunc quoque mi metuendus erat; cinis ipse sepulti
 13:504 in genus hoc saevit, tumulo quoque sensimus hostem:
 13:505 Aeacidae fecunda fui! iacet Ilion ingens,
 13:506 eventuque gravi finita est publica clades,
 13:507 sed finita tamen; soli mihi Pergama restant.
 13:508 in cursuque meus dolor est: modo maxima rerum,
 13:509 tot generis natisque potens nuribusque viroque
 13:510 nunc trahor exul, inops, tumulis avulsa meorum,
 13:511 Penelopae munus, quae me data pensa trahentem
 13:512 matribus ostendens Ithacis "haec Hectoris illa est
 13:513 clara parens, haec est" dicet "Priameia coniunx,"
 13:514 postque tot amissos tu nunc, quae sola levabas
 13:515 maternos luctus, hostilia busta piasti!
 13:516 inferias hosti peperi! quo ferrea resto?
 13:517 quidve moror? quo me servas, annosa senectus?
 13:518 quo, di crudeles, nisi uti nova funera cernam,
 13:519 vivacem differtis anum? quis posse putaret
 13:520 felicem Priamum post diruta Pergama dici?
 13:521 felix morte sua est! nec te, mea nata, peremptam
 13:522 adspicit et vitam pariter regnumque reliquit.
 13:523 at, puto, funeribus dotabere, regia virgo,
 13:524 condeturque tuum monumentis corpus avitis!
 13:525 non haec est fortuna domus: tibi munera matris
 13:526 contingent fletus peregrinaeque haustus harenae!
 13:527 omnia perdidimus: superest, cur vivere tempus
 13:528 in breve sustineam, proles gratissima matri,
 13:529 nunc solus, quondam minimus de stirpe virili,
 13:530 has datus Ismario regi Polydorus in oras.
 13:531 quid moror interea crudelia vulnera lymphis
 13:532 abluere et sparsos inmiti sanguine vultus?'

 13:533 Dixit et ad litus passu processit anili,
 13:534 albentes lacerata comas. 'date, Troades, urnam!'
 13:535 dixerat infelix, liquidas hauriret ut undas:
 13:536 adspicit eiectum Polydori in litore corpus
 13:537 factaque Threiciis ingentia vulnera telis;
 13:538 Troades exclamant, obmutuit illa dolore,
 13:539 et pariter vocem lacrimasque introrsus obortas
 13:540 devorat ipse dolor, duroque simillima saxo
 13:541 torpet et adversa figit modo lumina terra,
 13:542 interdum torvos sustollit ad aethera vultus,
 13:543 nunc positi spectat vultum, nunc vulnera nati,
 13:544 vulnera praecipue, seque armat et instruit ira.
 13:545 qua simul exarsit, tamquam regina maneret,
 13:546 ulcisci statuit poenaeque in imagine tota est,
 13:547 utque furit catulo lactente orbata leaena
 13:548 signaque nacta pedum sequitur, quem non videt, hostem,
 13:549 sic Hecabe, postquam cum luctu miscuit iram,
 13:550 non oblita animorum, annorum oblita suorum,
 13:551 vadit ad artificem dirae, Polymestora, caedis
 13:552 conloquiumque petit; nam se monstrare relictum
 13:553 velle latens illi, quod nato redderet, aurum.
 13:554 credidit Odrysius praedaeque adsuetus amore
 13:555 in secreta venit: tum blando callidus ore
 13:556 'tolle moras, Hecabe,' dixit 'da munera nato!
 13:557 omne fore illius, quod das, quod et ante dedisti,
 13:558 per superos iuro.' spectat truculenta loquentem
 13:559 falsaque iurantem tumidaque exaestuat ira
 13:560 atque ita correpto captivarum agmina matrum
 13:561 invocat et digitos in perfida lumina condit
 13:562 expellitque genis oculos (facit ira potentem)
 13:563 inmergitque manus foedataque sanguine sonti
 13:564 non lumen (neque enim superest), loca luminis haurit.
 13:565 clade sui Thracum gens inritata tyranni
 13:566 Troada telorum lapidumque incessere iactu
 13:567 coepit, at haec missum rauco cum murmure saxum
 13:568 morsibus insequitur rictuque in verba parato
 13:569 latravit, conata loqui: locus exstat et ex re
 13:570 nomen habet, veterumque diu memor illa malorum
 13:571 tum quoque Sithonios ululavit maesta per agros.
 13:572 illius Troasque suos hostesque Pelasgos,
 13:573 illius fortuna deos quoque moverat omnes,
 13:574 sic omnes, ut et ipsa Iovis coniunxque sororque
 13:575 eventus Hecaben meruisse negaverit illos.

 13:576 Non vacat Aurorae, quamquam isdem faverat armis,
 13:577 cladibus et casu Troiaeque Hecabesque moveri.
 13:578 cura deam propior luctusque domesticus angit
 13:579 Memnonis amissi, Phrygiis quem lutea campis
 13:580 vidit Achillea pereuntem cuspide mater;
 13:581 vidit, et ille color, quo matutina rubescunt
 13:582 tempora, palluerat, latuitque in nubibus aether.
 13:583 at non inpositos supremis ignibus artus
 13:584 sustinuit spectare parens, sed crine soluto
 13:585 sicut erat, magni genibus procumbere non est
 13:586 dedignata Iovis lacrimisque has addere voces:
 13:587 'omnibus inferior, quas sustinet aureus aether,
 13:588 (nam mihi sunt totum rarissima templa per orbem)
 13:589 diva tamen, veni, non ut delubra diesque
 13:590 des mihi sacrificos caliturasque ignibus aras:
 13:591 si tamen adspicias, quantum tibi femina praestem,
 13:592 tum cum luce nova noctis confinia servo,
 13:593 praemia danda putes; sed non ea cura neque hic est
 13:594 nunc status Aurorae, meritos ut poscat honores:
 13:595 Memnonis orba mei venio, qui fortia frustra
 13:596 pro patruo tulit arma suo primisque sub annis
 13:597 occidit a forti (sic vos voluistis) Achille.
 13:598 da, precor, huic aliquem, solacia mortis, honorem,
 13:599 summe deum rector, maternaque vulnera leni!'
 13:600 Iuppiter adnuerat, cum Memnonis arduus alto
 13:601 corruit igne rogus, nigrique volumina fumi
 13:602 infecere diem, veluti cum flumine Nais
 13:603 exhalat nebulas, nec sol admittitur infra;
 13:604 atra favilla volat glomerataque corpus in unum
 13:605 densetur faciemque capit sumitque calorem
 13:606 atque animam ex igni (levitas sua praebuit alas)
 13:607 et primo similis volucri, mox vera volucris
 13:608 insonuit pennis, pariter sonuere sorores
 13:609 innumerae, quibus est eadem natalis origo,
 13:610 terque rogum lustrant, et consonus exit in auras
 13:611 ter plangor, quarto seducunt castra volatu;
 13:612 tum duo diversa populi de parte feroces
 13:613 bella gerunt rostrisque et aduncis unguibus iras
 13:614 exercent alasque adversaque pectora lassant,
 13:615 inferiaeque cadunt cineri cognata sepulto
 13:616 corpora seque viro forti meminere creatas.
 13:617 praepetibus subitis nomen facit auctor: ab illo
 13:618 Memnonides dictae, cum sol duodena peregit
 13:619 signa, parentali moriturae more rebellant.
 13:620 ergo aliis latrasse Dymantida flebile visum est;
 13:621 luctibus est Aurora suis intenta piasque
 13:622 nunc quoque dat lacrimas et toto rorat in orbe.

 13:623 Non tamen eversam Troiae cum moenibus esse
 13:624 spem quoque fata sinunt: sacra et, sacra altera, patrem
 13:625 fert umeris, venerabile onus, Cythereius heros.
 13:626 de tantis opibus praedam pius eligit illam
 13:627 Ascaniumque suum profugaque per aequora classe
 13:628 fertur ab Antandro scelerataque limina Thracum
 13:629 et Polydoreo manantem sanguine terram
 13:630 linquit et utilibus ventis aestuque secundo
 13:631 intrat Apollineam sociis comitantibus urbem.
 13:632 hunc Anius, quo rege homines, antistite Phoebus
 13:633 rite colebatur, temploque domoque recepit
 13:634 urbemque ostendit delubraque nota duasque
 13:635 Latona quondam stirpes pariente retentas.
 13:636 ture dato flammis vinoque in tura profuso
 13:637 caesarumque boum fibris de more crematis
 13:638 regia tecta petunt, positique tapetibus altis
 13:639 munera cum liquido capiunt Cerealia Baccho.
 13:640 tum pius Anchises: 'o Phoebi lecte sacerdos,
 13:641 fallor, an et natum, cum primum haec moenia vidi,
 13:642 bisque duas natas, quantum reminiscor, habebas?'
 13:643 huic Anius niveis circumdata tempora vittis
 13:644 concutiens et tristis ait: 'non falleris, heros
 13:645 maxime; vidisti natorum quinque parentem,
 13:646 quem nunc (tanta homines rerum inconstantia versat)
 13:647 paene vides orbum. quod enim mihi filius absens
 13:648 auxilium, quem dicta suo de nomine tellus
 13:649 Andros habet pro patre locumque et regna tenentem?
 13:650 Delius augurium dedit huic, dedit altera Liber
 13:651 femineae stirpi voto maiora fideque
 13:652 munera: nam tactu natarum cuncta mearum
 13:653 in segetem laticemque meri canaeque Minervae
 13:654 transformabantur, divesque erat usus in illis.
 13:655 hoc ubi cognovit Troiae populator Atrides,
 13:656 (ne non ex aliqua vestram sensisse procellam
 13:657 nos quoque parte putes), armorum viribus usus
 13:658 abstrahit invitas gremio genitoris alantque
 13:659 imperat Argolicam caelesti munere classem.
 13:660 effugiunt, quo quaeque potest: Euboea duabus
 13:661 et totidem natis Andros fraterna petita est.
 13:662 miles adest et, ni dedantur, bella minatur:
 13:663 victa metu pietas consortia corpora poenae
 13:664 dedidit; et timido possis ignoscere fratri:
 13:665 non hic Aeneas, non, qui defenderet Andron,
 13:666 Hector erat, per quem decimum durastis in annum.
 13:667 iamque parabantur captivis vincla lacertis:
 13:668 illae tollentes etiamnum libera caelo
 13:669 bracchia "Bacche pater, fer opem!" dixere, tulitque
 13:670 muneris auctor opem,Æsi miro perdere more
 13:671 ferre vocatur opem, nec qua ratione figuram
 13:672 perdiderint, potui scire aut nunc dicere possum;
 13:673 summa mali nota est: pennas sumpsere tuaeque
 13:674 coniugis in volucres, niveas abiere columbas.'

 13:675 Talibus atque aliis postquam convivia dictis
 13:676 inplerunt, mensa somnum petiere remota
 13:677 cumque die surgunt adeuntque oracula Phoebi,
 13:678 qui petere antiquam matrem cognataque iussit
 13:679 litora; prosequitur rex et dat munus ituris,
 13:680 Anchisae sceptrum, chlamydem pharetramque nepoti,
 13:681 cratera Aeneae, quem quondam transtulit illi
 13:682 hospes ab Aoniis Therses Ismenius oris:
 13:683 miserat hunc illi Therses, fabricaverat Alcon
 13:684 Hyleus et longo caelaverat argumento.
 13:685 urbs erat, et septem posses ostendere portas:
 13:686 hae pro nomine erant, et quae foret illa, docebant;
 13:687 ante urbem exequiae tumulique ignesque rogique
 13:688 effusaeque comas et apertae pectora matres
 13:689 significant luctum; nymphae quoque flere videntur
 13:690 siccatosque queri fontes: sine frondibus arbor
 13:691 nuda riget, rodunt arentia saxa capellae.
 13:692 ecce facit mediis natas Orione Thebis
 13:693 hac non femineum iugulo dare vulnus aperto,
 13:694 illac demisso per fortia pectora telo
 13:695 pro populo cecidisse suo pulchrisque per urbem
 13:696 funeribus ferri celebrique in parte cremari.
 13:697 tum de virginea geminos exire favilla,
 13:698 ne genus intereat, iuvenes, quos fama Coronas
 13:699 nominat, et cineri materno ducere pompam.
 13:700 hactenus antiquo signis fulgentibus aere,
 13:701 summus inaurato crater erat asper acantho.
 13:702 nec leviora datis Troiani dona remittunt
 13:703 dantque sacerdoti custodem turis acerram,
 13:704 dant pateram claramque auro gemmisque coronam.

 13:705 Inde recordati Teucros a sanguine Teucri
 13:706 ducere principium Creten tenuere locique
 13:707 ferre diu nequiere Iovem centumque relictis
 13:708 urbibus Ausonios optant contingere portus,
 13:709 saevit hiems iactatque viros, Strophadumque receptos
 13:710 portubus infidis exterruit ales Aello.
 13:711 et iam Dulichios portus Ithacamque Samonque
 13:712 Neritiasque domus, regnum fallacis Ulixis,
 13:713 praeter erant vecti: certatam lite deorum
 13:714 Ambraciam versique vident sub imagine saxum
 13:715 iudicis, Actiaco quae nunc ab Apolline nota est,
 13:716 vocalemque sua terram Dodonida quercu
 13:717 Chaoniosque sinus, ubi nati rege Molosso
 13:718 inpia subiectis fugere incendia pennis.

 13:719 Proxima Phaeacum felicibus obsita pomis
 13:720 rura petunt, Epiros ab his regnataque vati
 13:721 Buthrotos Phrygio simulataque Troia tenetur;
 13:722 inde futurorum certi, quae cuncta fideli
 13:723 Priamides Helenus monitu praedixerat, intrant
 13:724 Sicaniam: tribus haec excurrit in aequora linguis,
 13:725 e quibus imbriferos est versa Pachynos ad austros,
 13:726 mollibus oppositum zephyris Lilybaeon, ad arctos
 13:727 aequoris expertes spectat boreanque Peloros.
 13:728 hac subeunt Teucri, et remis aestuque secundo
 13:729 sub noctem potitur Zanclaea classis harena:
 13:730 Scylla latus dextrum, laevum inrequieta Charybdis
 13:731 infestat; vorat haec raptas revomitque carinas,
 13:732 illa feris atram canibus succingitur alvum,
 13:733 virginis ora gerens, et, si non omnia vates
 13:734 ficta reliquerunt, aliquo quoque tempore virgo:
 13:735 hanc multi petiere proci, quibus illa repulsis
 13:736 ad pelagi nymphas, pelagi gratissima nymphis,
 13:737 ibat et elusos iuvenum narrabat amores.
 13:738 cui dum pectendos praebet Galatea capillos,
 13:739 talibus adloquitur repetens suspiria dictis:
 13:740 'te tamen, o virgo, genus haut inmite virorum
 13:741 expetit, utque facis, potes his inpune negare;
 13:742 at mihi, cui pater est Nereus, quam caerula Doris
 13:743 enixa est, quae sum turba quoque tuta sororum,
 13:744 non nisi per luctus licuit Cyclopis amorem
 13:745 effugere.' et lacrimae vocem inpediere loquentis.
 13:746 quas ubi marmoreo detersit pollice virgo
 13:747 et solata deam est, 'refer, o carissima' dixit
 13:748 'neve tui causam tege (sic sum fida) doloris!'
 13:749 Nereis his contra resecuta Crataeide natam est:
 13:750 'Acis erat Fauno nymphaque Symaethide cretus
 13:751 magna quidem patrisque sui matrisque voluptas,
 13:752 nostra tamen maior; nam me sibi iunxerat uni.
 13:753 pulcher et octonis iterum natalibus actis
 13:754 signarat teneras dubia lanugine malas.
 13:755 hunc ego, me Cyclops nulla cum fine petebat.
 13:756 nec, si quaesieris, odium Cyclopis amorne
 13:757 Acidis in nobis fuerit praesentior, edam:
 13:758 par utrumque fuit. pro! quanta potentia regni
 13:759 est, Venus alma, tui! nempe ille inmitis et ipsis
 13:760 horrendus silvis et visus ab hospite nullo
 13:761 inpune et magni cum dis contemptor Olympi,
 13:762 quid sit amor, sentit validaque cupidine captus
 13:763 uritur oblitus pecorum antrorumque suorum.
 13:764 iamque tibi formae, iamque est tibi cura placendi,
 13:765 iam rigidos pectis rastris, Polypheme, capillos,
 13:766 iam libet hirsutam tibi falce recidere barbam
 13:767 et spectare feros in aqua et conponere vultus.
 13:768 caedis amor feritasque sitisque inmensa cruoris
 13:769 cessant, et tutae veniuntque abeuntque carinae.
 13:770 Telemus interea Siculam delatus ad Aetnen,
 13:771 Telemus Eurymides, quem nulla fefellerat ales,
 13:772 terribilem Polyphemon adit "lumen" que, "quod unum
 13:773 fronte geris media, rapiet tibi" dixit "Ulixes."
 13:774 risit et "o vatum stolidissime, falleris," inquit,
 13:775 "altera iam rapuit." sic frustra vera monentem
 13:776 spernit et aut gradiens ingenti litora passu
 13:777 degravat, aut fessus sub opaca revertitur antra.
 13:778 prominet in pontum cuneatus acumine longo
 13:779 collis (utrumque latus circumfluit aequoris unda):
 13:780 huc ferus adscendit Cyclops mediusque resedit;
 13:781 lanigerae pecudes nullo ducente secutae.
 13:782 cui postquam pinus, baculi quae praebuit usum,
 13:783 ante pedes posita est antemnis apta ferendis
 13:784 sumptaque harundinibus conpacta est fistula centum,
 13:785 senserunt toti pastoria sibila montes,
 13:786 senserunt undae; latitans ego rupe meique
 13:787 Acidis in gremio residens procul auribus hausi
 13:788 talia dicta meis auditaque mente notavi:

 13:789 '"Candidior folio nivei Galatea ligustri,
 13:790 floridior pratis, longa procerior alno,
 13:791 splendidior vitro, tenero lascivior haedo,
 13:792 levior adsiduo detritis aequore conchis,
 13:793 solibus hibernis, aestiva gratior umbra,
 13:794 mobilior damma, platano conspectior alta,
 13:795 lucidior glacie, matura dulcior uva,
 13:796 mollior et cycni plumis et lacta coacto,
 13:797 et, si non fugias, riguo formosior horto;

 13:798 '"Saevior indomitis eadem Galatea iuvencis,
 13:799 durior annosa quercu, fallacior undis,
 13:800 lentior et salicis virgis et vitibus albis,
 13:801 his inmobilior scopulis, violentior amne,
 13:802 laudato pavone superbior, acrior igni,
 13:803 asperior tribulis, feta truculentior ursa,
 13:804 surdior aequoribus, calcato inmitior hydro,
 13:805 et, quod praecipue vellem tibi demere possem,
 13:806 non tantum cervo claris latratibus acto,
 13:807 verum etiam ventis volucrique fugacior aura,
 13:808 (at bene si noris, pigeat fugisse, morasque
 13:809 ipsa tuas damnes et me retinere labores)
 13:810 sunt mihi, pars montis, vivo pendentia saxo
 13:811 antra, quibus nec sol medio sentitur in aestu,
 13:812 nec sentitur hiems; sunt poma gravantia ramos,
 13:813 sunt auro similes longis in vitibus uvae,
 13:814 sunt et purpureae: tibi et has servamus et illas.
 13:815 ipsa tuis manibus silvestri nata sub umbra
 13:816 mollia fraga leges, ipsa autumnalia corna
 13:817 prunaque non solum nigro liventia suco,
 13:818 verum etiam generosa novasque imitantia ceras.
 13:819 nec tibi castaneae me coniuge, nec tibi deerunt
 13:820 arbutei fetus: omnis tibi serviet arbor.

 13:821 '"Hoc pecus omne meum est, multae quoque vallibus errant,
 13:822 multas silva tegit, multae stabulantur in antris,
 13:823 nec, si forte roges, possim tibi dicere, quot sint:
 13:824 pauperis est numerare pecus; de laudibus harum
 13:825 nil mihi credideris, praesens potes ipsa videre,
 13:826 ut vix circumeant distentum cruribus uber.
 13:827 sunt, fetura minor, tepidis in ovilibus agni.
 13:828 sunt quoque, par aetas, aliis in ovilibus haedi.
 13:829 lac mihi semper adest niveum: pars inde bibenda
 13:830 servatur, partem liquefacta coagula durant.

 13:831 '"Nec tibi deliciae faciles vulgataque tantum
 13:832 munera contingent, dammae leporesque caperque,
 13:833 parve columbarum demptusve cacumine nidus:
 13:834 inveni geminos, qui tecum ludere possint,
 13:835 inter se similes, vix ut dignoscere possis,
 13:836 villosae catulos in summis montibus ursae:
 13:837 inveni et dixi 'dominae servabimus istos.'

 13:838 '"Iam modo caeruleo nitidum caput exere ponto,
 13:839 iam, Galatea, veni, nec munera despice nostra!
 13:840 certe ego me novi liquidaeque in imagine vidi
 13:841 nuper aquae, placuitque mihi mea forma videnti.
 13:842 adspice, sim quantus: non est hoc corpore maior
 13:843 Iuppiter in caelo, nam vos narrare soletis
 13:844 nescio quem regnare Iovem; coma plurima torvos
 13:845 prominet in vultus, umerosque, ut lucus, obumbrat;
 13:846 nec mea quod rigidis horrent densissima saetis
 13:847 corpora, turpe puta: turpis sine frondibus arbor,
 13:848 turpis equus, nisi colla iubae flaventia velent;
 13:849 pluma tegit volucres, ovibus sua lana decori est:
 13:850 barba viros hirtaeque decent in corpore saetae.
 13:851 unum est in media lumen mihi fronte, sed instar
 13:852 ingentis clipei. quid? non haec omnia magnus
 13:853 Sol videt e caelo? Soli tamen unicus orbis.

 13:854 '"Adde, quod in vestro genitor meus aequore regnat:
 13:855 hunc tibi do socerum; tantum miserere precesque
 13:856 supplicis exaudi! tibi enim succumbimus uni,
 13:857 quique Iovem et caelum sperno et penetrabile fulmen,
 13:858 Nerei, te vereor, tua fulmine saevior ira est.
 13:859 atque ego contemptus essem patientior huius,
 13:860 si fugeres omnes; sed cur Cyclope repulso
 13:861 Acin amas praefersque meis conplexibus Acin?
 13:862 ille tamen placeatque sibi placeatque licebit,
 13:863 quod nollem, Galatea, tibi; modo copia detur:
 13:864 sentiet esse mihi tanto pro corpore vires!
 13:865 viscera viva traham divulsaque membra per agros
 13:866 perque tuas spargam (sic se tibi misceat!) undas.
 13:867 uror enim, laesusque exaestuat acrius ignis,
 13:868 cumque suis videor translatam viribus Aetnen
 13:869 pectore ferre meo, nec tu, Galatea, moveris."

 13:870 'Talia nequiquam questus (nam cuncta videbam)
 13:871 surgit et ut taurus vacca furibundus adempta
 13:872 stare nequit silvaque et notis saltibus errat,
 13:873 cum ferus ignaros nec quicquam tale timentes
 13:874 me videt atque Acin "video" que exclamat "et ista
 13:875 ultima sit, faciam, Veneris concordia vestrae."
 13:876 tantaque vox, quantam Cyclops iratus habere
 13:877 debuit, illa fuit: clamore perhorruit Aetne.
 13:878 ast ego vicino pavefacta sub aequore mergor;
 13:879 terga fugae dederat conversa Symaethius heros
 13:880 et "fer opem, Galatea, precor, mihi! ferte, parentes,"
 13:881 dixerat "et vestris periturum admittite regnis!"
 13:882 insequitur Cyclops partemque e monte revulsam
 13:883 mittit, et extremus quamvis pervenit ad illum
 13:884 angulus e saxo, totum tamen obruit Acin,
 13:885 at nos, quod fieri solum per fata licebat,
 13:886 fecimus, ut vires adsumeret Acis avitas.
 13:887 puniceus de mole cruor manabat, et intra
 13:888 temporis exiguum rubor evanescere coepit,
 13:889 fitque color primo turbati fluminis imbre
 13:890 purgaturque mora; tum moles iacta dehiscit,
 13:891 vivaque per rimas proceraque surgit harundo,
 13:892 osque cavum saxi sonat exsultantibus undis,
 13:893 miraque res, subito media tenus exstitit alvo
 13:894 incinctus iuvenis flexis nova cornua cannis,
 13:895 qui, nisi quod maior, quod toto caerulus ore,
 13:896 Acis erat, sed sic quoque erat tamen Acis, in amnem
 13:897 versus, et antiquum tenuerunt flumina nomen.'

 13:898 Desierat Galatea loqui, coetuque soluto
 13:899 discedunt placidisque natant Nereides undis.
 13:900 Scylla redit; neque enim medio se credere ponto
 13:901 audet, et aut bibula sine vestibus errat harena
 13:902 aut, ubi lassata est, seductos nacta recessus
 13:903 gurgitis, inclusa sua membra refrigerat unda:
 13:904 ecce fretum stringens, alti novus incola ponti,
 13:905 nuper in Euboica versis Anthedone membris,
 13:906 Glaucus adest, visaeque cupidine virginis haeret
 13:907 et, quaecumque putat fugientem posse morari,
 13:908 verba refert; fugit illa tamen veloxque timore
 13:909 pervenit in summum positi prope litora montis.
 13:910 ante fretum est ingens, apicem conlectus in unum
 13:911 longa sub arboribus convexus in aequora vertex:
 13:912 constitit hic et tuta loco, monstrumne deusne
 13:913 ille sit, ignorans admiraturque colorem
 13:914 caesariemque umeros subiectaque terga tegentem,
 13:915 ultimaque excipiat quod tortilis inguina piscis.
 13:916 sensit et innitens, quae stabat proxima, moli
 13:917 'non ego prodigium nec sum fera belua, virgo,
 13:918 sed deus' inquit 'aquae: nec maius in aequora Proteus
 13:919 ius habet et Triton Athamantiadesque Palaemon.
 13:920 ante tamen mortalis eram, sed, scilicet altis
 13:921 debitus aequoribus, iam tum exercebar in illis;
 13:922 nam modo ducebam ducentia retia pisces,
 13:923 nunc in mole sedens moderabar harundine linum.
 13:924 sunt viridi prato confinia litora, quorum
 13:925 altera pars undis, pars altera cingitur herbis,
 13:926 quas neque cornigerae morsu laesere iuvencae,
 13:927 nec placidae carpsistis oves hirtaeve capellae;
 13:928 non apis inde tulit conlectos sedula flores,
 13:929 non data sunt capiti genialia serta, neque umquam
 13:930 falciferae secuere manus; ego primus in illo
 13:931 caespite consedi, dum lina madentia sicco,
 13:932 utque recenserem captivos ordine pisces,
 13:933 insuper exposui, quos aut in retia casus
 13:934 aut sua credulitas in aduncos egerat hamos.
 13:935 res similis fictae, sed quid mihi fingere prodest?
 13:936 gramine contacto coepit mea praeda moveri
 13:937 et mutare latus terraque ut in aequore niti.
 13:938 dumque moror mirorque simul, fugit omnis in undas
 13:939 turba suas dominumque novum litusque relinquunt.
 13:940 obstipui dubitoque diu causamque requiro,
 13:941 num deus hoc aliquis, num sucus fecerit herbae:
 13:942 "quae tamen has" inquam "vires habet herba?" manuque
 13:943 pabula decerpsi decerptaque dente momordi.
 13:944 vix bene conbiberant ignotos guttura sucos,
 13:945 cum subito trepidare intus praecordia sensi
 13:946 alteriusque rapi naturae pectus amore;
 13:947 nec potui restare diu "repetenda" que "numquam
 13:948 terra, vale!" dixi corpusque sub aequora mersi.
 13:949 di maris exceptum socio dignantur honore,
 13:950 utque mihi, quaecumque feram, mortalia demant,
 13:951 Oceanum Tethynque rogant: ego lustror ab illis,
 13:952 et purgante nefas noviens mihi carmine dicto
 13:953 pectora fluminibus iubeor supponere centum;
 13:954 nec mora, diversis lapsi de partibus amnes
 13:955 totaque vertuntur supra caput aequora nostrum.
 13:956 hactenus acta tibi possum memoranda referre,
 13:957 hactenus haec memini, nec mens mea cetera sensit.
 13:958 quae postquam rediit, alium me corpore toto,
 13:959 ac fueram nuper, neque eundem mente recepi:
 13:960 hanc ego tum primum viridem ferrugine barbam
 13:961 caesariemque meam, quam longa per aequora verro,
 13:962 ingentesque umeros et caerula bracchia vidi
 13:963 cruraque pinnigero curvata novissima pisce.
 13:964 quid tamen haec species, quid dis placuisse marinis,
 13:965 quid iuvat esse deum, si tu non tangeris istis?'
 13:966 talia dicentem, dicturum plura, reliquit
 13:967 Scylla deum; furit ille inritatusque repulsa
 13:968 prodigiosa petit Titanidos atria Circes.