ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಮಿರ್ಜಾ ಮುಳ್ಳು

ಮಿರ್ಜಾ ಮುಳ್ಳು - ಅಮರ್ಯಾಂತೇಸೀ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಕಳೆಗಿಡ (ಕಾಕಿವೀಡ್). ಮುಳ್ಳು ಹೊನಗೊನ್ನೆ ಸೊಪ್ಪು ಪರ್ಯಾಯನಾಮ. ಆಲ್ಟರ್‍ನ್ಯಾಂತೆರ ಪಂಜೆನ್ಸ್ ಇದರ ಸಸ್ಯ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಹೆಸರು. ಇದು ಭಾರತದ ಸ್ಥಾನಿಕ ಸಸ್ಯವಲ್ಲ. ಉಷ್ಣವಲಯ ಅಮೆರಿಕ ಇದರ ತವರು ಎನ್ನಲಾಗಿದ್ದು ಈ ಶತಮಾನದ ಆದಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದಿರಬೇಕು ಎಂದು ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಪಾಳು ನೆಲಗಳಲ್ಲಿ, ಆಟದ ಮೈದಾನಗಳಲ್ಲಿ, ರಸ್ತೆ ಅಂಚುಗಳಲ್ಲಿ, ಮನೆಹಿತ್ತಲುಗಳಲ್ಲಿ ಕಳೆಗಿಡವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ.

ಇದೊಂದು ದ್ವೈವಾರ್ಷಿಕ ಸಸ್ಯ. ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಹಬ್ಬಿಕೊಂಡು ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ರೆಂಬೆಗಳು ಸುಮಾರು 0.70ಮೀ ಉದ್ದ ಇರುವುವು. ಗೆಣ್ಣುಗಳ ಬಳಿ ಬೇರೊಡೆಯುತ್ತ ಬಲುಬೇಗ ವಿಸ್ತರಿಸಿ ಬೆಳೆಯುವ ಈ ಗಿಡಕ್ಕೆ ಎಂಥ ಮಣ್ಣಾದರೂ ಸರಿಯೆ. ನೀರಿನ ಬರ ಇದ್ದರೂ ಅಥವಾ ನೀರು ಹೆಚ್ಚಾದರೂ ಇದರ ಬೆಳೆವಣಿಗೆ ಕುಂಠಿತವಾಗದು. ಬೇರು ಸಮೂಹ ಹೆಚ್ಚು ಆಳಕ್ಕೆ ಇಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ.

ಕಾಂಡ ಉರುಳೆಯಂತಿದೆ. ಅದರ ಮೇಲೆ ಮೃದು ರೋಮಗಳುಂಟು. ಎಲೆಗಳು ಸರಳ ರೀತಿಯವು. ಅಭಿಮುಖ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ಜೋಡಣೆಗೊಂಡಿದೆ. ಅನನುಪರ್ಣಿ ಮಾದರಿಯವು. ಹೂಗಳು ಚಿಕ್ಕಗಾತ್ರದವು; ಎಲೆಗಳ ಕಕ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುವ ಅಸೀಮಾಕ್ಷಿ ರೀತಿಯ ಸ್ಪೈಕ್ ಹೂಗೊಂಚಲುಗಳಲ್ಲಿ ಅರಳುವುವು. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹೂವಿನಲ್ಲಿ 5 ಪೇರಿಯಾಂತ್ ಹಾಲೆಗಳೂ 5 ಪುಂಕೇಸರಗಳೂ ಒಂಟಿ ಕಾರ್ಪೆಲಿನ ಅಂಡಾಶಯವೂ ಇದೆ. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪೆರಿಯಾಂತ್ ಹಾಲೆಯ ತುದಿಯಲ್ಲೂ ಚೂಪಾದ ಮುಳ್ಳಿದೆ. ಕಾಯಿ ರೂಪುಗೊಂಡಾಗಲೂ ಈ ಹಾಲೆಗಳು ಉಳಿದಿದ್ದು ಫಲ ಪ್ರಸಾರಕ್ಕೆ ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ಚಪ್ಪಟೆ ಅಟ್ಟೆಗಳಿಗೆ ಗಾಡಿಗಳ ರಬ್ಬರ್ ಚಕ್ರಗಳಿಗೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡು ಬೀಜ ದೂರದೂರ ಪ್ರಸರಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗಿದೆ.

ಕಳೆಗಿಡವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವ ಮಿರ್ಜಾಮುಳ್ಳನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಉಪಾಯವೆಂದರೆ ಗಿಡಗಳನ್ನು ಸಮೂಲವಾಗಿ ಕಿತ್ತೆಸೆದು, ಬೀಜಗಳು ಪಸರಿಸದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು. (ಎ.ಕೆ.ಕೆ.) (ಪರಿಷ್ಕರಣೆ : ಸದಾನಂದ)