Gallia Christiana 1715 01/Massiliensis

E Wikisource
Gallia Christiana - T. 1 (1715)
Ecclesia Massiliensis (col. 627-704)

ECCLESIA MASSILIENSIS. MASSILIA Gallicanarum urbium fere antiquiffima, celebris Græcorum colonia, aPho- cæensibus, Asiæ Minoris in Æolide, vel Ionia Æolibus finitima populis, conditur non longe a Rhodani ostio orientali ad mare mediterraneum, in Salyorum finibus, sexcentis circiter anniS ante Christum natum, post Romam condiam anno 159. Quid verocausæ fuerit Phocæensibuspa* triæ deserendæ, alii proferunt Haepalis præfecti Cyri regis, cui suberant, inclementiam ; alii patrii soli sterilitatem. Cum vero novi holpites ab indigenis oppugnarentur, ecce opportune eis adfuit Bel- lovesuS, cum ingenti Biturigum, Arvernorum, Senonum, Æduorum, &c. exercitu, qui profecti erant ad agros quos incolerent quærendos. Ii nimirum Salyis repulsis, Phocæensibus ad muniendum locum quem sibi delegerant suppetias tulere, ut nos docet Titus Livius. Sic inito cum Gallis foedere advenus Ligures, qui has oras maritimas obtinuerant, Græci advenæ urbem condiderunt ; quæ dives opum evasit, ob commodum portum, qui nunc est triremium regis Christianisseni fida statio. Urbem hanc celebrarunt scriptores plerique Græci & Latini ; Massiliensiumque rempublicam optimis legibus constitutam laudarunt. Ibi florebant bonæ artes & litteræ, quo tanquam ad ludum litterarium non solum confluebant barbari, sed etiam Romani Græcas litteras discendi studio, Atheniensi peregrinatione neglecta. Unde Massilia sedes ac magistra studiorum dicitur Tacito, in Agricola. Neque vero tantum litteris, sed etiam bonis moribus erudiendi eo mittebantur adoles- centes. Certe frugalitatis & modestiæ Massiliensium argumentum est, quod apud eos maxima dos essent centum aurei ; & investitum ultra quinqu eassumere non liceret. In laudes Massiliæ civitatis saepius excurrit Cicero s nimirum in orationibus pro Fonteio, pro Flacco, & in Philippica tertia. Neque vero intra sua pomeria se continuerunt Massilienses, sed colonias miserunt in infulas Corsicam & Sardiniam, ubi fundarunt urbem Calaritanam, in Hispaniam, ubi Empurias condidere ; maxime vero fines imperii fui protulerunt in Salyos sibi vicinos ; eosque parentes & fundatores habent urbes * Telo, Olbia, Antipolis, Nicæa ; quam aiunt ab ipsis este conditam in monumentum victoriæ de Liguribus reportatæ. Tomus I. Rrij Gl9 ECCLESIA MASSILIENSIS. 630 Sua libertate Romanorumque amicitia potiti sunt Maffilienses, usque ad illud bellum plus- quam civile inter Pompeium & Cæsarem, qui post longam obsidionem & plurima terra marique commissa prælia, Maffiliam Pompeii ac reipublicæ partes secutam expugnavit. Deinceps urbs Romano imperio subdita fuit per annos quingentos, donec jugo Burgundionum subacta eso Postea Wisigothorum sub Eurico rege, deinde Ostrogothorum ; quibus Francorum fortitudine devictis ad victorum ditiones acceffit. Biosone in regem Arelatensem & Provinciæ inaugurato anno 879. pars eju$ regni Massilia fuit. Seculo decimo suos vicecomites habere cœpit, usque ad Romelinum, a quo jura omnia vicecomitatus emerunt cives, libertatemque suam recuperarunt. At Carolo fratri S. Ludovici regis, Provinciæ comici, nomine Beatricis uxoris, qui Arelatem & Avenionem, de simili libertate gloriantes, ad deditionem coegerat, post aliquot mensium bellum colla subdere coactisunt, certis conditionibus. Mortuo Carolo ultimo Provinciæ comite ex linea Andegavensi, qui testamento condito die x. Decembris anni 1481. Ludovicum Francorum regem XI. heredem instituerat, Massilia Franciæ regno accrevit. Ejus portus tutisuma est regiarum triremium statio ; urbs vero emporium mercium totius Orientis celeberrimum. Dividitur in superiorem & inferiorem ; prior olim ad episcopum pertinebat, cujus pars a præposito pendebat & a capitulo. Mafli- lia subest Provinciæ parlamento, quod Aquis-Sextiis sedet. His de statu politico dictis, nunc de sacro & ecclesiastico est agendum. Massilia episcopatus est sub Arelatensi metropoli. Ecclesia cathedralis olim fancti Lazari titulum geflit, cujus calvaria in pretiosiffima theca argentea multis ornata gemmis asservatur. Antiquitus quoque hæc ecclesia appellata est nomine sanctæ Mariæ, seu nostræ Dominæ antiquæ Sedis, quod etiamnum retinet. Vulgo dicitur ecclesia Major (jaMajeure)quam plurimi Romanorum pontisicum variis donarunt privilegiis. Plurima etiam concesserunt Fridericus I.& Fridericus II. imperatores, Ildesonsus rex Arragonum, comes Provinciæ, &c. Constat capitulum duabuS digmatibus, præposito & archidiacono, sacrista & capischolo personatibus, novem canoniciS, ac decem benesiciariis, qui in veteribus instrumentiS clerici intitulati nuncupantur. Capitulum providet omnibus sacerdotiis sive, ut aiunt, beneficiis ; præterea sunt duo vicarii & totidem diaconi, quatuor choristæ, & octo sacerdotes ad nutum amovlbiles. De abbatiis urbis & diœcesis Massiliensis dicemus seorsim. In urbe quatuor tantum sunt paro- chiæ, & viginti quinque extra urbem. At plurimæ religiosæ domus & familiæ ad civitatiS ornatum sanctitatemque multum conferunt ; quas eo ordine quo receptæ sunt enumerabimus. Religiosi S. Antonii ante annum 1180. Trinitarii auctore S. Johanne de Matha anno circiter 1200. Dominicani 1224. moniales S. Claræ in suburbio primum, an. 1254. postea intra urbem ad* missæ, unde migrarunt in vicum fancti Cannati ; Augustiniani circa annum 1258. Carmelita anno circiter 1285. fratres Minores arctioris Observantiae 1432. iidem conventum habent extra urbem ; Servitae 1555. Minores Capucini 1578. Minimi eodem anno ; Augustiniani discalceati anno circiter 1605. prefbyteri Oratorii 1620. quibus collegium urbis in perpetuum administrandum traditum est. Anno 1621. Jesuitæ inducuntur in ecclesiam olim parochialem fancti Jacobi, quibus anno 1630. altera domus est concessa. Minores Recollecti anno 1621. Moniales Carmelitæ There* siani instituti, & virgines a Visitatione B. Mariæ appellatæ anno 1625. uti &Capucinæ ; Cartu- siani 1633. Celebre est in diœcesi Masiiliensi aliud asceterium Cartusianorum Montis rivi*.Eodem an. 1633. Carmelitæ diseaseeati admittuntur. An. 1636. aucta est urbs duabus familiis religiosis, scilicet monialium S. Augustini & S. Dominici. Presoyteri congregationiS SS. Sacramenti accesserunt 1638. Hujus vero congregationis auctor suitD. Christophorus Authier S. Victoris monachuS, postea Bethleemitanus episcopus. Anno 1639. jacta sunt fundamenta oratorii monialium Cister- ciensium, vulgo Bemardinarum, inde vero pars sanctimonialium transivit in ædes quas moniales ab sancta Ursula nunaipatæ anno 1600. condiderant. Anno 1640. moniales dictæ Recollectæ recipiuntur a consulibus & ciribus, addita ea lege, quod pro virginum dote mille quingentæ libræ tantum solverentur, interdicta etiam parentibus facultate non nihil addendi. Moniales a Dei misericordia nomen sortitæ, ab Antonio Yvan Oratorii Jesu presoytero institutæ postea recipiuntur, Ursulinæ, altera Visitationis B. M. colonia, religiosi de Mercede ad Captivorum redem- tionem instituti 5 Fulienses, presoyteri congregationis Miffionis, auctore Vincendo de Paul, quibus Tussanus de Forbin de Janson, tunc episcopus Massiliensis postea cardinalis seminarium clericorum gubernandum dedit an. 1673. An. 1654. moniales Franciscanæ tertii ordinis, quæ ducem sequuntur sanctam ElizabethamHungariæ regis siliam, sedes Massilia : fixerunt. Agmen hoc clauserunt puellæ congregationis S— Sacramenti sub regula fancti Augustini receptæ anno 1659. Extra urbem in diœcesi viiuntur duo Carmelitarum conventus, unum apud Mazargues, alterum in loco de Galudes. Trinitarii discalceati in territorio Masiiliensi sibi sedes elegerunt & constituerunt anno 1658. In urbe dicta Ciotat, quæ recens videtur constructa, & ideo nomine Latino in veteribus instrumentis caret, nunC habitant presoyteri Oratorii, Servitæ, Minimi, Capucini, Ursu- linæ, ac Bernardinæ. In castro Cadheria* sunt Trinitarii ; in castro de Albagna*, Minores de Ob- servantia, & Ursulinæ ; apud S. Zachariam Dominicani & moniales Benedictinæ ; ad S. Balmam Dominicani. In urbe Massilia & aliis diœcesis hujus plurima sunt variorum pœnitentium sodalitia. Nunc ad enucleandam & edisserendam Massiliensium episcoporum historiam convertamur. Hoc opus jam tentatum est a Guesnayo, qui annales Massilienses publici juris fecit. Historiam urbis Mastliæ scripsit Antonius de Rusti, regis in senescallia Massiliensi consiliarius ; quod opus ad incudem revocavit vir clarissimus Ludovicus-Antonius de Rufii ejus filius, ediditque locupletius & 6>i ECCLESIA MASSILIENSIS. <531 emendarim an. 1696. Catalogum & nomenclaturam illorum præsulum exhibent Honoratus Bouche, in historia Provinciæ, & Claudius Robertus in Gallia Christiana. Longe ampliorem horum antistitum notitiam nobis suppeditant nostri Sammarthani, qui usi sunt pluribus monumentis veteribus a viro clariffimo æque ac doctisiimo Peireskio summa cum diligentia & sagacitate delectis & collectis j quibus omnibus nostras insuper adjecimus curas. MASSILIENSES EPISCOPI. I. S. ELEAZARUS, feu L A Z A R U S. COmmunis est non solum apud vulgus, verum etiam inter eruditos in Provincia viros, primum qui sidem Christianam Massiliæ > & m locis finitimis disseminavit fuisse sanctum Lazarum a Christo Servatore nostro emortuis excitatum. Qui vero factum sit ut relictis Jerosolymis has ad oras accederet diximus in sancto Maximino primo Aquarum-Sex- tiarum episcopo. Sancti Lazari reliquias a Burgundionibus sibi ablatas & Augustodunum delatas queruntur Provinciales, excepta illa capitis parte quæ calvaria vocatur, quam jam diximus in pretiosiffima theca inclusam asservari. Olim festum S. Lazari Massiliæ celebrabatur die 17. Decembris, quo die notatur in Romano 1 martyrologio. Alii cal. Septembris ejus festum celebrant. Post hunc primum episcopum (si certo constet eum fuisse Lazarum fratrem Mariæ ac Marthæ, a Domino ex sepulcro ad vitam revocatum, adeoque primo ecclesiæ seculo rexis- se) pontificia sedes vacavit ultra ducentos annos ; autsane dicendum est, memoriam eorum qui præfuerunt penitus oblitteratam fuisse. II. O R ES IU s. Hic præsul subseripsit plenario, ut loquitur Augustinus, celeberrimoque Arelatensi concilio anni 314. cui adfuit cumNazario eccle— • siæ suælectore, ubi in recensione episcoporum legitur septimo loco : Orejius episcopus, Naz, a- rius lector de civitate Majstiienst, provincia Vien- nensu Jusserat enim Constantinus Augustus>cu- jus auctoritate coacta est hæc synodus, ut episcopi ad eam convenientes sibi deligerent aliquos e suis clericis viæ comites, qui concilio quoque interessent. III. PROCULUS. Proculus inter Galliæ præsules fui sectili celeberrimus, ob doctrinam & sanctitatem meruit a sancto Hieronymo commendari, in epistola ad Rusticum monachum Gallum : Habes, inquit, istic fanctissimum & doctissimum pontificem Proculum, qui vtva & prafenti voce nostras sche- dulas superet, quotidiantfque tractatibus iter tuum dirigat. Adfuit concilio Aquileiensi an.381.cum Constantio Arausicano episcopo, ubi Palladius & Secundianus Ariani episcopi a beato Ambro- sio Mediolanensi episcopo, qui ræcipuas hoc in cœtu partes egit, confutati sunt. Taurinensi quoque concilio adfuit Proculus anno 397. ubi jus metropolitani conatus est sibi vindicare in secunda Narbonensi, repugnantibus hujus pro* vinciar episcopis ; quæ controversia ita compo- sita est canone primo, in quo legitur : CWw primum omnium virS. Proculus Majstliensts episcopus civitatis fe tanquam metropolitanum ecclestis, qua J in fecunda provincia Narbonenst postta videbantur, diceret praesse debere, ajque fer su ordinationes in memorata provincia summorum fieri fa- cerdotum : fi quidem assereret eafdtm ecclefiasvel suas parochias fuisse, vel episcopos a se in eifdem ecclestis ordinatos, &t diversu ejusdem regionis efisu0fi aliud defenfarent, acstbi alterius provincia facerdotem praesse debere contenderent : id judicatum est a fanctasunodo contemplatione pacti atque concordia, ut non tam civitati ejus, qua in altera fita est, cujus magnitudinem penitus nes- ciremus, quam ipfipotissimum deferretur, ut tanquam pater filiis honore primatus adfisteret. Hac igitur ipfi tantum in vita ejusdem forma fervabi- tur, ut in ecclestis provincia fecunda Narbonensts quas vel suas parochias *, vel suos discipulos suisse ordinatos constiterit, primatus habeat dignitatem. Cum hujus synodi privilegio fretus Proculus in parochiis Arelatensis episcopi antistites ordinas- set, & Patroclus Arelatensis gratia valeret apud aulam (nam Constantii magistri militum favore Arelatensem sedem invaserat, expulso sancto Herote) tantum etiam potuit apud Komanum pontificem, ut primatus quoque obtineret dignitatem aZozimo papa in universam Viennensem, Narbonensem primam & secundam provinciam, qua Massiliensis sedes Proculi continebatur j epistola data sub annum Christi 417. quæ est ordine 5. In sequenti epistola queritur Zosimus, quod prætermisso Patroclo metro- polit ano episcopo, sine cujus auctoritate juxta majorum canones nulla potuit ordinatio celebrari, Lazarus a Taurinensi synodo pro calumniatore damnatus ab ipso ProculoMassiliensi epi- lcopo, ab eodem tamen indebitum sacerdotium consecutus esset.’Epistola 7. irrita declarat quæ in gratiam Proculi decreta fuerant in concilio Taurinensi. ZosimuS aliam dat epistolam * ad Patroclum, monens eum de sententia lata adversos Proculum, qui nihilominus pontisicis sententiæ non paruit, quippe qui Taurinensis fynodi decreto fulciretur. Zozimus vero m. m Hic synodus in anciptti relinquit utram vere parochias ha** beret Proculus » hoc est ecclesias episoopales, quibus ut metro- politanus prareflct. Certe Gregorius Turoncnfis meminit provinciae MaÆliensis tum lib. i. hist. c. ja. tum lib. 8. c. 43. ubi loquitur de Nicctio MastUiensts provincias rectore ; ad cujus verba noster Ruinartus hæc observat : Sub CUotnrii /. filiis Provincin in duns pnrtes divisuo tfi, Unn Artlttonfa provincia didfn, sns epnn ArtUtum, Ktji, irc Guntrnnmo ctffit ; nltcrnm cpnn Mnfiliinfit frovincin diccbntnr, M asfilium, Avenionem, Atjtubs — Sextias alin oppUn snh fe bnbentem, Sigebertus obtinuit. Verum utrum haec provincia, ut civilis, ita quoque estet ecclesiastica, non constat. Imo pene certum, maxime tempore de quo loquitur Gregorius i scilicet anno ELxxxti. Mastiliam m^pinae taiHe metropolim habcmcm episcopatus fibi Inditos. Rriij S3i ECCLESIA MA Non. Manias anno 418. clero, ordini & plebi consistcnti Massiliæ scribit in hæc verba : Non miror Proculum in consueta adhuc fronte durare, & oblitum penitus pudoris quotidie digna damnatione committere, nec aliquando defijiere, ut toties commonitus non cesset. Ecce catum vefira dilectionis sua qua sola notus est turbatione confundit : nec eccltfiam patitur esse concordem, cum suis id agat semper officiis j cum ipse jam non fit episcopus, episcopos facit, & humanus largitor aliis se dicit prafiare, quod datum fibi aliquando imme— ] rito, tenere non potuit. Damnatus est igitur Proculus Romæ a papa Zosimo propter indebitas illas ordinationes, quemadmodum liquet ex prolatis epistolis. Idem pontifex monet Massilienses, ut Patroclo Arelatensi obediant, cui eorum ecclesiæ curam demandavit, donec ejus consiliis dignum acceperint sacerdotem. Libellus emendationis Leporii, quo retractat suos de incarnatione Domini errores, Proculo inscriptus legitur, & alteri episcopo nomine Quillenio. Si ergo libellus hic scriptus est anno 426. ut autumat Philippus Labbe in notis ad concilia, Proculus in sede Massiliensi perseveravit usque ad hunc annum. De eo vide Baronium in annalibus, & Sirmondum tomo I. conciliorum.Quidam Paulum Massiliæ antistitem anno 418. ex Flavii Dextri fragmento floruisse volunt, quod pro supposititio plerique habent eruditi. Vir doctis- simus D. d* Ache hunc Paulum ponit post Venerium : Ruffius vero & alii Salvianum presbyterum Treviris oriundum, faciunt episco- pum, nixi auctoritate recentiorum auctorum Sixti Senensis, Bellarmini & Possevini, ac antiquioris Adonis Viennensis, qui hæc tantum habet : Salvi anus presbyter apud Massiliam, nulla facta mentione quod suerit episcopus ; unde apud Gennadium in vita ipsius hæc leguntur.* Salvianus Massdiensis presbyter humana & divina litteratura instructus, & ut absque invidia loquar episcoporum magister, scripfitscho- lastico & aperto sermone multa ex quibus ista legs de virginitatis bono ad Marcellum presbyterum libros tres : adversus avaritiam libros quatuor : de prasenti judicio libros quinque, & pro eorum merito fatisfactionis adSalonium episcopum librum unum : expofitionis extrema partis ad Claudianum episcopum Viennensem librum unum : epistolarum librum unum : & in morem Gracorum de principio Genefis usque ad conditionem hominis composuit versuum quafi exameron librum unum. Homilias episcopis multas : sacramentorum vero quanti non recordor. Vivit usque hodie insenectute bona.Dc episcopatu Salviam nulla hic mentio. Scimus quidem in auibusdam recentioribus exemplar ibus Genna- ii legi : scripfit Homilias episcopus factus multas ; at constat vitiosam & novam esse nec ita pridem invectam lectionem. Certe Venerius vivente Salviano suit episcopus Massiliæ, cui teste Gennadio successit Eustachius, & ei Græous auctore Sidonio, tum Honoratus, quo vivente Gennadiusejus vitam descripsit ; si tamen verum sit hanc esse a Gennadio exaratam, qui ad annum 492. vitam protraxit. Non ergo potuisset sedem tenere msi post Honoratum SS ILIENSIS. < ? 34 Salvianus, qui jam tempore Eustachii episcopi erat senex. IV. VENERIUS. Venerius in monasterio sociuS S. Rustici Narbon. episcopi, factus episcopus creditur an. 428. Cum jacta essent fundamenta novæ ecclesiæ Narbonæ anno 444. Venerius amico Rustico sumtuum partem suppeditavit. Unus fuit ex episcopis, qui dedicationi ecclesiæ Avenionensis a Debone episcopo restitutæ anno 433. adsuerunt anno 436. ut videre est in Debone. Primus est in inicriptione primæ epistolae Cælestini papæ, ad episcopos Galliæ, qua redarguit quosaam prelbyteros, qui tunc ecclesiam novis quæstionibus turbabant, scilicet semipelagianos ; commendatque sancti Augus- tini doctrinam. Inaltera ejuldem papæ epistola ad episcopos Viennensis Provinciæ ac Nar- bonensis, titulo 8. sub annum 428. mentio sit hujus antistitis, cujus causa ab episcopis definienda delegatur his verbis : Massdiensis ecclejia sacerdotem, qui dicitur, quod dictu nefas est in necem fratris sui taliter gratulatus ; ut huic qui ejus /anguine cruentatus advenerat, portionem cum eo habiturus occurreret, vestro eum audiendum collegio delegamus. Data vm. calend. Augustas Flaviis Felice & Tauro consulibus. In epistola autem, quam episcopi Galliæ scripse- runt ad S. Leonem papam nominatur idem Venerius anno 451. rræterea epistola 94. ejusdem sancti Leonis, inscribitur Rustico, Ravennio, Venerio, &c. Inconcilio Arelatensi an. 4.51. sedit idem antistes ; cujus hortatu Musæus presoyter Massiliensis sanctarum scripturarum scientia conlpicuus, excerpsit ex sacra seriptura lectiones totius anni festivis diebus aptas ; responsoria etiam psalmorum ca- j pitulaque temporibus & lectionibus congrua, ex Gennadio de scriptor. eccles. c. 79. V. EUSTASIUS. Eu stasi us seu EustathiuS vel Eustachius, Venerii successor, vivebat anno 4.70. nihil autem vetat dicere illum diu antea sedisse, quando in actis sancti Eutropii Arausicani episcopi, qui videtur accesiisse ad episcopatum anno saltem 464. legitur Eustachio auctore Eutropium clericum esse factum. A Gennadio, libro de viris illustribus, vocatur homo Dei, qui in vita Musai Massdiensis presbyteri in scripturis doit i, & in earumsensibus subtilissima exercitatione limati, lingua quoque scholastici, JicutVenerio suadente multa scripserat, ita Eustachio hortante composuit sacramentorum egregium & non parvum volumen, per membra quidem pro opportunitate officiorum & temporum, pro lectionum textu, psalmorumque serie & cantatione discretum, sedsupplieandi Deo & contestandi beneficiorum ejus Joliditatesui consentaneum i quo opere gravissimisensus & castigata eloquentia agnovimus virum. Moritur Leone & Majorino consulibus : hæc de Massiliensi Musæo Gennadius, qui Victorinum quoque Massiliensem rhetorem & poetam Christianum laudavit, cujus opera habes in bibliotheca patrum seculo V. Gif ECCLESIA MA Eidem Eustasio inscriptus est liber de Sacra— A mentis. VI. G R & c U S. Græcus episcopali dignitate cohonestatus erat anno circiter 472. quo cepit episcopatum Apollinaris SidoniuS, a quo quæcumque de hoc præsule nota nobis sunt, didicimus, sci- licet ex ejusdem epistolis ad hunc episcopum scriptis, in quibus eum consummatisiimum ponti sicem appellat, docetque Eustachiosuc- ceflisse his verbis.* S. Eustachii ( qui vobis decessit) actutum dicto factoque gemina benedictio est i hospitium brevi quafitum, jam Eustachii g cura facile inventum, celeriter aditum, civiliter locatum s & infra subdit : vos vero Eustachium pontificem tunc ex asse digno herede decessisse monstrabitis, fi ut propinquts testamenti, fic clientibus patrocinii legata Jolvatis. Tum epistola XI. declarat quantum ipsi jucundum soret Græci societate frui, si commeandi libertas pace revocaretur. Quam vero amicus esset Græci, & quam eum faceret plurimi, Sidonius ita testatur lib. IX. epist. IV. Domine papajficut vestris erigimurfecundis, ita deprimimur advesfis. Nam quod smper quorumpiam fratrum necessitate multos pef- tuleritis angores, flebili ad fientes relatione per— ( venit. Sed tu stos jacerdotum, gemma pontificum, fcientia fortis, fortior conficientia, minas undafi- que mundialium fiperne nimborum : quia frequenter ipfie docuisti, quod ad promissa convivia patriarcharum, vel ad nectar culostium poculorum per amaritudinum terrenarum calices perveniretur. Ex alia epistola intelligimus Græcum auctorem fuisse Massiliensibus, foederis cumEu- rico Wisigothorum rege faciendi > quo saccum ut Euricus victor transiret ad Arvernos, eosque debellaret. Ea de re indignatus SidoniuS ad amicum suum ob hanc pacem ita ] turpem, & patriæ suæ exitiosam his verbiS scribit : r udeat vos precamur hujus fuderis nec utilis nec decori, ter vos legationes meant. Vobis primum pax, qnanquam principe abstente non fidum tractata referatur, verumetiam tractanda committitur. Veniabilis fit, qnasumus, apud aures vestras veritatis afperitas, cujus convitiiinvidiam dolor eripit-, parum in commune consulitis, & cum in concilium convenitis, non tam cura publicis mederi periculis, quam privatis studere fortunis, quod utique supe diuque facientes, jam non primi comprovincialium cupistis esse, sed ultimi : quapropter vel confilio quo potestis, statum concordia tam turpis incidite. Quo ex loco manifestum est, Græcum tentasse potiri jure metropolitani, favore quo pollebat apud buricum regem ; sed irrito conatu. Sub annum j. 475. Græcus nominatur in epistola Lucidi presoyteri qua suum errorem emendavisse legitur. Huic episcopo subjiciuntur successores.unus post alterum S. Cannatus & Sabinianus, in Gallia Christiana quadripartita, & apud Ruf- fium in historia urbiS Massiliensis recentioriS editionis ; qui nobis videntur ex serie Maffi- liensium rejiciendi, quod non fatis certiS 5 S I L I E N S I S. Gib testimoniis innitatur eorum episcopatus. Idem de ipsis sentit doctisiimus Tille montius tomo * XV. commentariorum in historiam ecclesiasti— C cam, nota VI. in sanctum Hilarium Arelatensem episcopum. Sane Claudius Robertus in sua Gallia Christiana minime illos admittit. Absunt quoque a catalogo, quem texuit Honoratus Boucne in historiaProvinciæsGues- nayus vero S. Cannarum amandat ad anuum 621. a quo ejus episcopatum producit ad an. 647. Non insiciamur tamen aliquem Cannarum nomine olim floruisie sanctitate in Provincia, qui colitur Massiliæ 15. Octobris, ubi habebat quondam ecclesiam plebanam intra Massiliæ muros. VII. S. H0N0RATUSI. Episcopatus Honorati exordium ducit Til— j lemontius ab an. 475. vel 476. pervenitque hic t præsul ad Gelasii papæ tempora, cui notus fuit 6 carus ob fidei integritatem & eloquentiam, teste Gennadio capite 99. quod finem imponit ipsius catalogo virorum illustrium (si tamen * Caput istud est Gennadii) ubi legitur : Hmoratus Massilia ecclesta episcopus vir eloquens, & absuue ullo lingua impedimento ex tem- pore in ecclesta declamator, & qui a pueritia in timore Dei crefcens, etiam in negotiis ecclefiastl- cis exercitatus est Os suum quafi armarium ferip- turarum aperit, & in homiliarum modum ad utilitatem legentium multa componit, maximequt ad colendam fidei rationem, & revincendam hareticorum perverfitatemi in cujus libera pradi- candi constantia, non folum vicinarum civitatum facerdotes & populi delectantur, sed & longe po- fiti cum ad eos necessario pergit s f ummam ei docendi in ecclefiis futs rogantes injungunt. Sanctus quoque papa Gelafius Romana urbis pontifex, per fcripturam agnoscens ejus fidei integritatem ref- D criptosuo &c. Ceterum valde erravit Sigeber- tus Gemblacensis, cum hunc ipsum Genna- dium, qui tantum fuit presoyter Massiliensis, hujus ecclesiæ antistitibus annumeravit ; quem secuti sunt Platina in vita Symmachi papæ, & Jacobus Gaddius, qui ipse egit de scripto- ribus ecclesiasticis. Non minuS hallucinantur, qui sanctum Antoninum * cujus reliquiæ in ecclesia majori asservantur, docent fuisse Massiliensem episc opum. Ipsa inscriptio quam Ruffius dicit legi in petra quæ tegebat calvariam fancti Cannati & S. Antonini reliquias, satis probat eum nun- g quam pro episcopo esse habitum : Hic continentur caput beati Cannati, & reliquia fancti Antonini, fanctorum Innocentium, & de vestibus B. Maria virginis. Nam si fuisset Massiliensis episcopus S. Antoninus, haud dubie episcopi titulo in inscriptione insigniretur. Eadem ratio militat adversus episcopatum fancti Cannati a nobis supra rejectum. a Ratio dubitandi est, quod Gennadius dicatur mortuus anno 491. Ac nonnulli melius ejus mortem ad annum 495. disterunt. b Cointius qui admittit Antoninum episcopum, ipfi prrmittic Dalmadum : amplas autem Cointio gratias haberemus st no « docere voluistct, ubinam episcopum hunc reperem. Gi7 ECCLESIAM — VIII. Emetemus. Hic adfuit per legatum synodo Arelatensi, anno 554. Diflimulatur tamen in subscriptio- nibus nomensedisEmcterii episcopi ; at cum habeantur nomina sedium aliorum episcopo- rum provinciæ Arelatensis, a quibus potiffi- mum hæc synodus est celebrata,.conjicit Cointius ad hunc annum n. 17. Emeterium Massilicnsem obtinuisse cathcdram.Quam conjecturam probavit Bailletus dum in vita sancti Theodori Massil. episcopi, die 10. Januarii, eum docet Emeteno succeffisse. IX. THEODORUS. Theodorus egregia sanctitate conspicuus laudatur a Gregorio Turonensi. Episcopatum Massiliæ obtinuit annis circiter 575. 580. & 590. Cum autem in mota contentione Guntram- num regem inter & Childebertum ejus nepotem pro Massiliæ dominatione, quæ ex æquo ad utrumque spectabat, Theodorus Childe- berti partibus adhæreret ; apud Dynamium patricium rectorem Pr vinciæ constitutum a Guntramno, a clericis Massiliæ, & præcipue ab Anastasio * abbate calumniis exagitatus est, quibus eum ab episcopatu dejicere intendebant. Theodorus itaque ad curiam profectus ut se purgaret, a Dynamio comprehensos, injuriis af- sectus postea dimittitur. Unde episcoptu ad Childebertum pergens, clericorum dolo mandante Guntramno custodiae iterum traditur. Rati vero clerici in exsilium ablegandum antistitem, & non amplius reversorum, domos ecclesiæ usurpant, & lpoliant quasi mortuo episcopo, insu- perque fictis criminibus eum infamant. Verum Theodorus a Childeberto benigne exceptus est, qui eum cum Gundulso * senatorii generis viro Massiliam mittit, ut Dynamium qua posset arte reprimeret, & ut Theodorus sedi suæ restitueretur. Turonis transeuntes a sancto j Gregorio episcopo festive excepti, Massiliam veniunt ; sed ingredi prohibente utrumque Dy- namio, is astute ad colloquium inductus est in vicina muris ecclesia S. Stephani, quo ingres- sus Dynamius graviter increpatus a duce & episcopo, jurat eis fidem. Tum convocatis civitatis senioribusTheodorus a populo magno plauso excipitur ; & clericorum præcipui, qui nane calumniam texuerant, ad regem justi sunt profi- cisci. Atpersidus DynamiusTheodorum iterum apud Guntranmum accusat, quasi prohiberet eum frui parte Civitatis quæ ad eum spectabat ; confestimque iratus rex jubet antistitem vinculis. teneri, & ad se dud ; qui parum sibi cavens, tandem incidit in laqueos, cum ad consecrationem oratorii proficisceretur, dejectusque ab equo, cæsisejus clericis ad regem deducitur ; qui Aquis-sextiis transiens a Pienco* præsule benigne habitus est. Agnita tandem Theodori innocentia aGuntramno relaxatus, a plebe sua iterum festiva lætitia exceptus urbem ingreditur. Rursum vero nova bella contra Theodorum insurgunt circiter an. 582. nam cum is a majoribus domus Childcberti regis epistolam ac- a Avunculo Gregorii Turon. fratre scilicet S. Nicctii episcopi Lugdunensis, ut obsorvat postCoinuum noster Tbcodcricus Rui- nart ad bunc locum. ASSILIENSIS. 638 1 cepisset, qua illi injungebatur, ut Gundebal- dum Chlotharii regis pleudosilium, Massiliam Constantinopoli appulsum susciperet, ipsum opipare habitum cum equis ad Mummolum ducem dirigit, qui contra Guntranmum regem arma movens Avenionem concesserat ; idcirco subjungit Gregorius lib. 6. c. 24. Guntramnus dux apprehensum Theodorum episcopum, in custodiam pro hac causu detrusu, reputans cur hominem extraneum intromistsset in Gallias, voluisse tque Francorum regnum imperialibus per hac subdere ditionibus. At ille epistolam, ut aiunt, manu majorum Childeberti regis subscriptam pro- B tulit, dicens : Nihil per me feci, nifi qua mihi a dominis nostris &senioribus imperata sunt. Custodiebatur igitur sacerdos in cellula, nec permittebatur ecclesta propinquare… Posthac autem ductus est ad Guntchramnum regem cum Epiphanio episcopo, qui tunc Longobardos fugiens Massilia morabatur :. scilicet quod & ipse conscius hujus causa fuisset. Discussi igitur a rege in nullo inventi sunt crimine. Rex tamen jussit eos sub custodia degere, in qua post multa supplicia Epiphanius episcopus obiit. Theodorus vero ad Childebertum regem Austrasiæ missus a Guntramno, jus- su ejusdem Childeberti ecclesiæ suæ restitui* , tur. Nec tamen eum vexare cessavit Gunt- ramnus ; ita enim pergit idem Gregorius lib. vm. c. 12. Cum rex maxima intentioneTheo- dorum episcopum iterumpersequi conaretur, & Massilia jam in Childeberti regis dominationem revocatasuisset, ad discutiendas causas Ratha- rius illuc quasi dux a parte regis Childeberti dirigitur. Sed postposua actione qua ei a rege injuncta fuerat > episcopum vallat, fidejussores requirit, & adprasentiam regis Guntchramni direxit : ut scilicet ad sunodum, qua Matiscone sutura erat, quasi ab episcopis damnandus adesset… egrediente episcopo a civitate astatim res ecclesta diripit, & 1 alia quidem fibi vindicat, alia sub figillorum munitione concludit… Theodorus vero a Gunt- chramno rege detentus est : sed nihil ei rex nocuit. Est enim vir egregia sanctitatis, & in oratione assiduus, de quo mihi Magnericus Treverensis episcopus hac retulit : ante hos annos cum ad pra- fentiam Childeberti regissub ardua custodia duceretur, ut quandocunque ad urbem aliquam venisset, neque episcopum, neque quemquam de civibus videre permitteretur : adveniens Treviris nuntiatum est episcopo, hunc jam in ndvipofitum clam abduci. Surrexitque sacerdos tristis, ac velociter prosequu- tus, re perit eum ad littus, causatusque cum custodibus, cur tanta esset impietas, ut non liceret fratri fratrem aspicere ? vijoque tandem osculatus eum, indulgens aliquid vestimenti, difeejfit. Veniens itaque ad bajilicam sancti Maximini prosternitur sepulcro, illud apostoli sacobi retinens : orate pro invicem ut salvemini, susaque diu ora- tione cum lacrymis, ut fratrem dignaretur Dominus adjuvare, egressus est foras, & ecce mulier, quam spiritus erroris agitabat, clamare sacerdoti coepit ac dicere : o sceleste & inveterate dierum

? ui pro inimico nostro Theodoro orationem undis ad Dominum. Ecce nos quotidie quæri- mus qualiter ab his Galliis exstrudatur, qui nos quotidianis incendiis conflat. Narrat Narrat postea GregoriuS, quomodo Childebertus rex mitior factus, per Felicem legatum }>ro Theodoro Guntramnum regem patruum iium his verbis rogaverit: Deprecor dominum & patrem meum, ut Theodoro episcopo nihil inju¬ ria inferat, Ijupd fi fecerit, confestim scandalum inter nos germinabit. Nihil tamen remisit Gun* tramnus de concepto in hunc episcopum odio, qui se sistere placito seu concilio apud Matis- conem indicto jussu regis coactus elt. At cum judicium exspectaret, Guntramnus gravi mor¬ bo cœpit ægrotare ; quod providentia Dei fac¬ tum putat Gregorius Turon. cogitabat enim, inquit, multos episcoporum exjilio detrudere. Theo¬ dorus itaque episcopus ad urvem suam regressus > favente omni populo cum laude susceptus est. Gra¬ vi autem peste Massiliam depopulante, cum inte- rim episcopus ad regem Childebertum proficisci coactus esset, ut de Nicetii patricii moderamine conquereretur, a rege tamen minime auditu^ pravis hominibus saepius in aula principum gra¬ tia valentibus, dum viri fancti repudiantur, Massiliam reversus Theodorus, pestis incendio nullis humanis remediis exstincto, ad divina Confugit. Paucis ergo cum ipso remanentibus se infra fancti Victoris basilicam continuit, ibi- que (vigiliis ac orationibus vacansDomini mi¬ sericordiam exorabat, ut tandem cessante in¬ teritu, populo liceret in pacequiescere ;precibus- 2ue suis inducias duorum obtinuit mensium. ed postea pestis recruduit, fortasse peccatis rursus in populo grassantibus. Pervenit Theo¬ dorus ad annum saltem 591. quo Gregorius Magnus ad eum scripsit Judæos, qui tum Mas¬ siliæ frequentes erant, adbaptismum vi cogen¬ dos non esse, sed ad sidem Christianam am¬ plectendam suaviter compellendos. Sanctissime actam vitam clausit feliciter an. circiter 594. X. SERENUS. Serenus non aliunde nobis notus, quam ex epistolis S. Gregorii Magni ad eum scnptis. In priori commendavit illiAugustinum monachum ejusque socios, quos in Britanniam ad Anglo- rum conversioncm miserat, necnon Candidum fiatrimonii ecclesiæ Romanæ rectorem in Gal- iis. In fecunda, post commendatum Sereno Cyriacum abbatem, quem ad Syagrium Au- gustodunensem episcopumlegaverat, eum re¬ darguit, quod imagines ecclesiarum fregisset ac projecisset, ne ab imperita multitudine ado¬ rarentur 5 laudatque illarum usum: idcirco enim inquit, pictura in ecclestis adhibetur, ut hi qui litteras nesciunt, saltem in parietibus videndo le¬ gant, qua legere in codicibus non valent. Monita Gregorii licet tanta prudentia, lenitate & be¬ nignitate temperata ægre tulit Serenus ; sinxit- que dubitare utrum litteræ sibi ab ipso per Cy¬ riacum abbatem scriptæ germanæ forent aut sictitiæ. Idcirco ipsum acrius increpat alia in epistola, damnatque zelum nulla discretione conditum, quo fregit imagines : Hinc autem, inquit, dum in hoc animi tui incaute motus exse- queris, ita tuos scandalisasse filios perhiberis, ut maxima eorum pars a tud se communione suspen- deref, fluando ergo ad ovile Dominicum errantes Tomus I. SS ILI ENSIS. 640 oves adducis, qui quas habes retinere nonprava- les ? Proinde hortamur, ut... eorum animos, quos a tua dijsunctos unitate cognoscis, paterna ad te dulcedine, omni adnisutomniquestudio revo¬ care festines. Sopita hac altercatione S. Grego¬ rius Sereno commendavit quosdam monachos cum Laurentio presbytero & Mellito abbate in Britanniam missos, ubi tanta mesiis erat ut Augustinus ejusque socii ad eam colligendam non sufficerent, opeque indigerent. Ex his epistolis utcumque discimiiS, quo quantoque tempore Serenus episcopalem sedem obtinuerit. Prior enim epistola scripta est an. Christi 595. proindequejam tum Serenus epi- scqpus erat ; ultima vero ad annum Christi 600. refertur ; proindeque hunc annum attigit hic episcopus ;

XI. Adalongus*.

A Sereno usque ad hunc episcopum fluxere fere quadraginta anni supra centum ; quo temporis decursu aut vacavit sedes, aut episcoporum, qui sederunt oblitterata est memoria, propter Saracenorum tota Gallia, maxime Provincia, præsertimque in orsa maritimis asiiduas . incursiones & populationes. An. circiter 739. hi barbari Arelatum occuparunt, Avenionem, Arausionem .ipsamque Massiliam ; quamquam hanc urbem in ea communi clade fuisse direptam neget Botichius, quod Maurontus, cujus proditione capta est, ibi moraretur. Hujus Sirocellæ tempore præfuisse Adalongum ecclesiæ Massilienn communis est opinio ;quem etiam titulo sanctitatis ornant, ejusque seitum calendis Martii aflignari volunt in Usuardi martyrologio, seu potius in additionibus Molani ad hoc martyrologium. Nulla tamen ejus mentio sit in y hodiernis breviariis ; & de ipso prorsus filent Bollandiani socii.

Johannes quidam Massiliensis episcopus dicitur adfuisse dedicationi ecclesiæ Anianensis an. 795. sed levi aut etiam nullo fundamento. Huic opinioni obest Cointius, qui extendit episcopatum S. Mauronti ab anno 767. ad 804.

XII. S. Maurontus.

S. Maurontus episcopus & abbas S. Victoris sub Hadriano I. papa, & regnante Carolo Magno sedebat. Is viilam caladius traditam olim sancto Victori a Nemphidiipatricii relicta Adaltrude, ablatam que dehinc per Antenerium patricium recuperavit a miflis dominicis Caroli Magni, & Marcellino comite Dignensi anno regni Caroli XI1. Christi 780. indictione XI. 8. cal. Martii ; quod pervetus documentum e libro chartarum cœnobii Massiliensis S. Victoris erutum describendum ex schedis Peireskianis curavimus, nostrisque probationibus inseruimus. Obiisse dicitur XI1. cal. Novembris anni 804. coliturque die 20. Octobris Massiliæ in ecclesia majori quæ corpus ejus ſervat[1]. Cointius C4i ECCLESIAMASSILIENSIS. 641 ejus episcopatus initium sumit ab anno 767. i potius ex conjectura, quam ex ullo certo testimonio. Idem dicendum de episcopatu Honorati, quem Cointius obiisse dicit anno eodem 767. successoremque habuisse S. Maurontum. Hic enim scriptor includit Maurontum inter duos Honoratos. XIILHONORATUS II. Successe S. Mauronto ex Ruffio & Cointio, qui ejus episcopatum ab anno 804. ad annum 811. producit. Sed de hoc episcopo nihil certi asseri potest ; quem utrum exstiterit ancipites fumus. XIV. V AD ALDU S. Hunc episcopum subministrat nobis chartarium locupletisiimum sancti Victoris, in quo legitur convenientia seu conventio ab hoc præ- sule & ejus clero facta cum Onaldo ejusque uxore Rodolena &c. de terris propriis S. vi- ctoris in pago Arelatensi, loco cognominato Submonte. Id actum est x. cal. JuniaS imperante Ludovico, indictione xr. quæ denotat annum 818. Subscripsit inter ceteros Theotbertus ar- chidiaconus, quem Credimus eum ipsum esse, qui sequitur. Documentum ex quo episcopi ( hujus nausimus notitiam, editum est in probationibus ; estque charta II. XV. THEODBERTUS al. TEUTBERTUS. Theodbertus tempore Ludovici Augusti archidiacomiS, sub eodem imperatore in Massiliensi sedit cathedra ; qui pius princeps ad ejuS preces consirmavit donationem quam pater Ca- rolus imperator fecerat monasterio S. Victoris, * datam ■ Isemburgi in palatio regio calend. NovembriS indict. 1. pro jure vectigalis quod pensitarent naves in portu Massiliæ, juxta monasterium sub anchora residentes : a Lothario : quoque omnia sancti Victoris privilegia eo an- nitente firmantur. Iste anno primo Lotharii in Francia, in Italia XI1. indict. 13. Aquis-grani memoratur in altero privilegio confirmationis donationum Caroli Magni imperatoris, quod asservatur in S. Victoris tabulario Massiliensi, editumque est a nobis inter probationes. XVI. ALBOINUS. Alboinus infulis Massiliensibus ornatus erat anno v. imperii Hlotharii, quo recuperavit teloneum de Leguino aRotberto vicario Adal- berti comitis, quemadmodum legitur in magno chartario S. Victoris Massiliensis, ubi legitur notitia de restitutione istius villæ ; quod documentum jam editum in Gallia Christiana quadripartita, iterum recudi curavimus. XVII. LE OD O INUS. Leodoinus cum episcopis Arelatensis regni, in synodo Mantalensi anno 879. idibus Octobris subscripsit electioni Bosonis regis, de qua jam non semel locuti fumus. Ruffius in historia Massiliensi, docet Leodoinum adfuisse conventui Cabilonensi anno S75. Sedit quidem hoc in cœtu episcopus S. ecclefia Massiliensis, sed nomen ejus nos latet. XVIII. BERENGARIUS. Hujus episcopi memoria conservatur in diplomate Carolomanni regis, quod exstat in tabulario Victorino, datum IV. nonas Februarii, anno v. regnante hoc rege indictione 2. hoc est Christi anno 884. Hoc regio præcepto villa Ciliani, ad preces hujus Berengarii episcopi, & Frotarii archiepiscopi restituitur Massiliensi sancti Victoris monasterio. Idem Berengarius adfuit concilio Nemausensiapud Villam-portus anno 886. cujus anno quoque 890. adhuc mentio fit in tabulis. Apud Ruffium, Honoratum Bouche, Sam- marthanos fratres, Berengario Venator suffi- citur. Sed quis fuerit hic episcopus, quo tempore sederit, imo utrum exstiterit prorsos ignoratur. XIX. D R o g o. Drogo cui Manasses archiepiscopus Arelatensis donat abbatias sancti Gervasu & S. Andreæ ; quod monasterium erat situm in infula Camaricas camargue super fluvium Rhodani. Donatio facta est an. 925. cal. Junii ex magno chart. S. Victoris Massil. Ejusdem Drogonis episcopi Massil. legitur compositio facta cum Pontione & uxore ejus pro rebus sitis in pago Uzetico, Arelate XIV. cal. Julii an. 34— * regnante & imperante Hludovico filio Bosonis regis ; subscripsit Razo præpositus Arelat. ecclesiæ. XX. S. H0N0RATUS III. S. Honoratus a Massilia dictus propter illustre genus, filius erat Pontii Massiliæ vice- comitis, juxta V. Cl. Antonium de Rufii in historia urbis Massiliensis, hunc autem pontisicem docet fuisse fratrem Bosonis Provinciæ comitiS. Hanc sententiam impugnat V. Cl. LudovicuS Antonius Ruffius Antonii filius ea ratione (tantus est in erudito viro veritatis amor) quia, inquit, Pontius vice-comes sedit judex cum aliis decem & octo ad componendam querelam inter Honoratum episcopum Massiliensem, & Bo- sonem Provinciæ comitem. Qui autem potuit esse judex in causa proprii filii adversos fratrem suum Bosonem ? Responderi tamen potest hos judices forsan electos esse a partibus, ad sua amicabiliter componenda dimdia ; quo in casu decebat operam Pontii vice-comitis adhibere. Aliæ tamen sunt rationes, quæ ancepS efficiant utrum S. Honoratussuerit Pontii vice- comitis filius. Quidquid vero sit de hujus episcopi patre, liquet eum suisse fratrem Guillel- mi I. vice-comitis Massiliæ ; id enim constat ex instrumento cujusdam donationis ab hoc episcopo factæ sancto Victori, in cujus fine legitur. Acta in Massilia regnante Conrado rege. Signum dom. Honorati, qui chartulam istam fieri jussit…. Dom. Guillelmus frater suus vice-comet, & uxor sua Bilielclis, & concesserunt & voluerunt tum tb Ludovicus Bostinis filius coronatuscst rex anno 890. imperator 901. criccfimus quartus annus ejus regui cst 915. imperii936. 64} ECCLESIAM , filiis suis Pontio & Guillelmo. Domnus Guillelmus tomes firmavit. Jam episcopatum auspicatus suerat an. 948. ex tabulis Montis-majoris, nam permutationem insiilæ Montis-majoris ab Arelatensi archipræ- sule capituloque factam cum Teucinda Deo devota, pro quibusdam prædiis sigilb siio roborat nonis Octobris an. XI1. regnante Conra- do rege Alamannorum vel Provmciæ, qui anno supra aflignato illigatur. Præcipua hujus episco- pi laus est, quod celeberrimum S. Victoris monasterium a Saracenis destructum, &ab laicis abbatibtiS pessumdatum restaurare cœperit, multa præaia & ecdesias huic sacro loco vel conferens, vel restitui curans. Optavit quoque congregationem monachorum secundum regulam Tancti Benedicti hac in abbatia constitui, ut legere est in pii hujus episcopi charta inter probationes exossa. Quo tempore data sit ipsit non docetj nisi quod legitur scripta Con- rado regnante qui vivere desiit in sine anni 993. Memoratur in chartario magno siincti Victoris, in restitutione bonorum facta anno 965. & in guerpitione vinearum, &c. de Stavalo-Aquis anno 31. regnante Conrado rege>xm. calend. Septembris. Vixit S. Honoratus saltem tssque ad annum 994. regnante enim Rodulso rege Conradi filio, qui regnare cœpit ineunte hoc anno, adiit Bosonem comitem a quo restitutio.’ nem obtinuit eorum quæ ex bonis siincti Victoris injuste retinebat. Notitiæ, ex qua id deprehendimus, vitiosie sunt notæ chronicæ, neque enim annus 962. convenire potest chartæ factæ regnante Rodulso rege, qui tantum post annos duos & triginta regnum suum est auspi- catus. Iraque legendum puto, anno 994. qui indictioni septimæ annotatæ optime Convenit. Vide chartam hanc si lubet, luo loco. Migravit ad immortalitatem Honoratus 12. Martu, ex ecclesiæMassiliensis codice. XXI. PoNTIUS I. Pontius Guillelmo I. Massiliæ vice-comite, & • Bilieldi matre siipra commemoratis natus, frater Guillelmi &Fulconis vice-comitum, patruo suo sancto Honorato in sede Massiliensi successor datuS, simul ipsi sucCeffit in amore pro Victorino monasterio, cui mula dona aut sc- citaut fieri sategit. Etenim anno 1001. mensi : Decembri dedit cum patre luo Willelmo mediam partem villæ quam vocant Almes, regnante Rodulso rege Alamannorum seuProvin- ciæ. Eo tempore sancti VictoriS abbatia, ejus praesertim sollicitudine reflorescere cœpit. Eodem Pontio consentiente, imo, ut par est credere, consiIlente, Willelmus vice-comes Mas. j siliensis ipsius pater in extremis positus comam capitis deposijit, & secundum regulam siincti Benedicti habitum monachalem sisscepit in San-Victorinoasceterio, ubi Wifredus præpo- situs ab abbate seculari Garnerio Constitutus, ab anno 1000. restaurandae huic abbatiæ incumbebat ; dedit autem pro sua vefiitione villam Campanias ; quod donum Pondus episco- 5>us idibus Octobris anno 1004. nominis siii ubscriptione firmavit. In charta quam dedit anno 1005. pro eodem monasterio, confirmari- Tmw » I. ISS ILIENSIS. 644 que curavit a Pontio Arelatensi &Amalrico Aquensi archiepiscopis, necnon a multis aliis præsiilibus &c. Honoratum episcopum antecessorem suum, avunculum, hoc est patruum siium dicit, & de suo comitumque Provinciæ genere plurima nos edocet. Denique an. 1008. omnia bona a fe ipsi) Massiliensi monasterio facta cumulavit donatis multis prædiiS in comitatibus, Aquensi, & Forojuliensi, & in urbe Arelatensi mansionibus quas ipse construxerat. Jam e vivis excesserat anno 1014. ut conjicimus ex diplomate fratris ejus Guillelmi Massiliæ vice- comitis, in quo de ipsi) tanquam mortuo videtur loqui. Et quidem hoc anno 1014. Pontium 1 11. sedisse, idque probari ex rabulis Victorinis, observavit Dom.d\Ache. Sororem habuit Bellie- lim vel Bilieldem, quæ etiam sancto Victori benefecit, ex ejvssdem loci chartario. XXII. PoNTIUS II. Pontius II. Villdmi vicecomitis Massiliæ, & Aicelenæ filius, cujus fratres Wlllelmus III.vi- cecomescognomento Juvenis, & Josfredus vi- ce-comes Massiliæ, & A relatum Aicardus, & Fulco nepos fupradicti Pontii epiIcopi, patruus vero Aicardi Arelatensis ardiiepiIcepi, MassilienIem sedem conscendit anno 1019. vel etiam antea. Erat enim episcopus ante matriS Aicelenæ mortem, ut probat chara qua pater ejus Willelmus & patruus Fulco eurumque uxores Aisselena & Odila, dant sancto Victori, sancti Mitrii martyris ecclesiam &c. Ea vero in charta Pontius noster episcopus commemoratur. Aice- lina autem ejus mater anno 1019. obierat, nam GuillelmtiS vice-comes hoc anno aliam duxerat uxorem nomine Stephanam, cujus meminit altera ejusdem Willelmi comitis charta ht> jus ipsius anni, qua pro remedio animæ uxoris Asselinæ, ipsie & filii ejus donant sancto Victori octavam partem villæ Cathedræ in Comitatu Massiliensi prope mare. Subsicripsit Stephana Willelmi uxor, Pont : ii, episcopi noverca. Sed omnem ambiguitatem de initio episcopatus Pontii tollit Charta Willelmi vicecomitis &Aicelinæ ejus uxoris parentum Pontii, pro monasterio Victorino, data anno 1014. cui subscripsit Pontius noster episcopus. Chartam hanc desi : ri> ptam ex magno chartario Victor, inter instrumenta habes Ch. XII. p. 110. col. 2. Pontius episcopus MaffiliensiS an. 1037. sub- scriptus legitur chartæ donationis unius mansi in furno Calcariofactæ S.Victoria Guitberto filio Dragonis.Etrursiim anno 1039. in charta Ber- trandi comitis Provinciæ plurima donantis Ful- coni vicecomiti Massiliæ & Odillæ uxori ejus>ad hoc scilicet ut partem & societatem habeat in eleemosyna quam faciunt S. Victori martyri & S. Petro de Paradiso, cui noster Pontius subscri- psit post Willermum majorem, cujus nuncupatur nlitiS. Laudatur hujusepiseopisollicitudp& pietas in resarciendis multis templis’quæ negli- gentia clericorum corruerant. Præcipuam vero curam impendit in restauranda antiqua sede. Nec desuit ejus munificentia Wifredo præposi- to, postea abbati siincti V ictoris, qui immenso labore monasterium hoc redintegrare pergebau Ssij ECCLESIAM Cum autem absoluta fuisset ecclesia sub sancto, Isiirno abbate, eam Benedictus papa IX. consecravit in frequenti episcoporum Cœtu, inter quos eminebat Pontius, anno 1040. idibus Octobris. Anno 1044. dedit S. Victori, Nancti Ge- nesii ecclesiam, ut abbas & monachi eam reaedificarent, ac in perpetuum possiderent. Eodem anno indictione xrr. multa alia contulit sub censii quinque librarum ceræ. Anno 1045. indict. xm. subscripsit diplomati Guillelmi patris siii donantis Montis-majoris monasterio insulam de Cotignanicis.An. 1056. cum fratribuS Willelmo & Gaufredo dedit B. Victori ecclesiam S. Torpetis, regnante Henrico. An. 1058. ipsemet ceffit terram de Fraxeneto, in comitatu Forojuliensi. An. 1056. * convenit ad synodum siancti Ægidii. Vitam produxit saltem mque ad annum 1072. quo Garsinderh abbatissam sancti Salvatoris apud Maffiliam consecravit, & in~ thronisavit ; addito aliquo dono, de quo in litteris ipsius Pontii datis leptimoidus Januarii, &c.E vita migravit longævus die 16. Februarii anno 1073. XXIII. RAIMUNDUsI. Huncepiseopum Gaufredo vicecomite Mas- siliensi & Rixendi ejus uxore genitum docuerunt nostri Sammarthani, Antonium Ruffium < secuti. At V. C. Lud. Ant. Ruffius qui patris opinionem amplexus Fuerat in Pecunda editione historiæ Maffiliensis, priorem sententiam retractavit & mutavit, in quibusdam observa* tionibus de episcopis Massiliensibus ad memilsis ; negatque Raimundum I. episcopum Massilien- sem Gausredi vicecomitis fuisse filium. Nullibi enim id legitur in veteribus documentis. Imo in charta Gausredi pro sancto Victore, quam idem Russeis edidit p. 485. ubi Gausredus siios enumerat filios, Aicadrum quidem Arelatensem archiepiscopum appellat, sed Raimundum quartum siltumnuao nomine designat, necepi-. scopttm dicit. Sedebat tamen in cathedra Mal— ’ siliensi Raimundus, quando instrumentum istud confectum est, nempe anno 1079. quippe Rai- mundi episcopatus initium ducitur ab an. 1074. Subscripsit anno 1093. chartæ cujufdam Pontii Malnerii pro S. Victore, indictione 1. An. 1098. præfens legitur quando Fulco Aquæ-Sextiensis ecclesiæ præpositus, confirmavit S. Victori, & Richardo abbati, ecclesias ab Aquensibus ar- chiepiscopis concessas. De anno quo excellit e vita ni hil possumus asserere. Post hunc Raimundum clarisiimus Ruffius junior pofuit Petrum I. ex charta libri Viridis in cujus fine legitur : Factaest hoc anno MCvinJ mensu Martio, Adriano papa IV. Romana ecclesta frafidentt. Ego Aicardus Massilia praposttus in prafentia epijcoporum R. Carpentoratensts, & Guillelmi Tolonensts… tibi domino Petro Massilienst episuopo fidelitatem… promitto. Sed vir doctuS & sagax observavit vitiosas esse notas chronolo- gicas. Certe anno 1108. non sedebat Adrianus IV. sed Paschalis 11. Nec Raimundus episoo- pus Carpentoratensis, & Guillelmus Tolonen- « Quidam eruditi conciliumhoc post an. 1051. celebratum ston fuistc contendunt. K S I L I E N S I S. sispræerant anno 1108. sed 1158. Itaque optime vir eruditus ita restituit notam anni, ut 1158. legatur pro 1108. XXIV. AicARDUJ. Aicardus comes Raimundi Provinciæ mar- chionis & comitis sitncti Ægidii, in expeditione sacra, ratam habet donationem, quam præ- dictus comes fecit medietatis civitatis vocatæ Gibbillet inter Tripolim & Berytum, cœnobio sancti Victoris Massil. mense Januario an. 1103. Vide probationes hi st. domus Arverniæ Ste- phani Baluz. Aicardus quidem non vocatur I episcopus in laudato instrumento, sed fatis in- telligitur episcopus ex titulo reverendiflimi ; nec dubjtat Baluzius eum fuisse episcopum ; cui facile assentimur. XXV. RAIMUNDUS II. Raimundum alterum Bertrando, de quo infra fumus acturi, præponere cogimur, non postponere, ut quibuldam eruditis viris vssum est ; quia in chartis Raimundus aliquot annis præ- cedit Bertrandum, nimirum anno 1117. memoratur cum Aicardo I. præposito in charta de emtione mediæ partis vallis, quæ vocatur Arcula. Hic Raimundus sancti Victoris Maffi- liensis alumnus, ubi magnam hauserat im- biberatque pietatem, ecclesiam majorem vasiS argenteis & aureis, maxime vero sanctorum reliquiis locupletavit, quas sub arca majoris altaris recondidit. Conllat id ex hac charta quæ inventa est in capsa quæ continebat varias sanctorum reliquias : Remundus Dei gratia MaJfiL episuopus •vir religiosus sub monachali habitu atque regula cunctis diebus vita sua vivens, in hymnis & psulmisjCum pudicitia Deo perfeveranterfervivit 5 qui multos libros multaque ornamenta auri & argenti & palliorum in ecclesta S.Mariasedis Massiliensts emen- I do constituicad ultimum autem sub Christi nomine ad honorem genitricis Dei Maria antiqua sudis Massilia hanc arcam in anno millestmo centestmo vicestmo sueundo ab incarnatione Domini fecit, tn qua ipsumet propriis manibus reliquias plurimorum sunctorum in die assumptionis S. Maria prasunte suo clero posuit, corpus S.Cannati episuopi *Mas- stliensts & confessoris, & S. Antonini confessoris, & S. Victoris martyris, &c. XXVI. BERTRANDUS. Huic episcopo graves movit lites Pontius de Podio-Nigro *, quem aiunt fuisse Maffiliæ vi- cecomitem. Hic autem vicecomitatus in multaS lectus fuit portiones.Pontius multa ecclesiæ bona retinebat, quæ repetiit noster Bertrandus « maxime Portum Gallicanum. Conjicimus autem hujus loci, ceterorumque restitutionem esse factam ; etenim Pontium anathemate percussum a summo pontifice, ejusdem jussu BertranduS epi- Pcopus absolvit anno 1121. XXVII. RAIMUNDUS III. Hic præsul Bertrando suffectus, anno 1138. adfuit Bertrando Forojul. episcopo ratam ha* 647 ECCLESIA M benti quamdam transactionem factam inter Garinum abbatem Lirin.&Forojul. ecclesiam, ex tab. Lirin. teste D. Estiennot. Accepit diploma ab Innocentio papa II. die 15. Junii anni 1141. quo Massiliensem ecclesiam suæ protectioni committit, necnon ei confirmat castella de Ners, S. Juliani, sancti Cannati & alia. Eugenius quoque 111. ei bullas & litteras ejus- dem pene argumenti concessit. Testis nominatur in donatione facta ejus assensu ascetis Car- tusianiS Montis-rivi a priore Massili. 1141. Exstat & in archivo Massiliensi charta Raimundi comitis Barcinonensis, Provinciæ marchionis, qua sufcipit in defensionem & custodiam D. ; Mariæ Massiliensis ecclesiam cum omnibus pertinendis, in manu illustris ac venerabilis Raimundi Massiliensis episcopi, apud Arelatem rv. cal. Septembris 1150. quo eodem anno interfuit divisioni Vallis-bellæ cum Willelmo de Signa, & Gaufredo filio. Decesiitanno 1151. die 26. Aprilis ex martyrologio ecclesiæ Maffi- licnsis. XXVIII. PtTRUS I. Petrus anno 1152. hominium recipit Raimundi Gaufredi filii Dulcelinæ, Massiliæ vicecomi- tis, in quo Petrus appellatur Beatricis filius. Se— < Suenti vero anno, qui fuit primus pontificatus inastasii IV. pipa hic protectionis bullam Pedi concedit Massiliensi, qua ejus bona enumerantur. Ea propter inter probationes ipsam edere operæ pretium esse duximus. Anno 1158. Aicardus Massiliensis præpositus, huic episcopo fidelitatem promisit & obedientiam. An. 1163. ejus ac Raimundi Antipolitani judicio componitur controversia inter ecclesiam Massiliensem & abbatiam sanctimonialium siincti Salvatoris, de nonnullarum ecclesiarum parochiarumque finibus. Anno 1164. a Friderico imperatore dicto Ænobarbo confirmationem privilegiorum 1 Massiliensis ecclesiæ obtinuit, simulque posses- sionum omnium. Anno sequenti per electos judices, scilicet episcopos Carpentoratensem & Antipolitanum finis imponitur liti de dominio urbis, statuiturque urbem ad episcopum pertinere debere. Vitam explevisse anno 1170. xi. Aprilis dicitur, quo die ejus obitus inscribitur veteri necrologio ecclesiæ Massiliensis. Itaque de eo non debet intelligi vetus hæc inscriptio quæ legitur in ecclesia Victorina. IIII. NN. APL- O. DOM. PETR. EPS MASSILIENSIS. XXIX. ARAIMUNDUS IV. Raimundus post vacationem biennii hanc cathedram conseendit an.i 172. Sanctorum La- zari, Cannati, Mauronti & aliorum SS. martyrum Massiliensium reliquias ferreo scrinio inclusas vifitat, vcnerandalquepopulo exhibet, ex instrumento publico in eodem recondito. Moritur an. 1174. 4 Hunc Raimundum ignoravit Polycarpus de la Riviere, ut patet ex ejus epist. 7 « ad Peircskium, in qua Petro succdsorcm dat Fulconem an. 1171. vel 73. \SSILIENSIS. $48 i X X X. F U L c o. Fulco cujus caufa tot littcrariæ fuerunt concertationes, succeffit Raimundo anno 1174. quo videlicet tempore sententiam tulit pro car- tusia Montis-rivi, adversos homines de Melva, VII. idus Junii, rata habens quæ a Petro decessore suo definita erant. Sublcribunt judicio Bertrandus prior Montis-rivi, Honoratus sa- crista, Bertrandus de Massilia, Bertrandus de Olioules, Guillelmus de Valbella, Gaufridus præpositus Tolonensis. Inter episcopos qui post abjuratum schssma fuerunt a vinculis excommunicationis absotuti ab Alexandro III. in concilio Veneto, anno 1177. recensetur episcopus Massiliensis, qui non potest alius esse a nostro Futcone. Anno 1178. Tiburgisde Bor- riano, ejusque filii Fulconem episcopum & ecclesiam Masiiliensem investiverunt de castro S. Cannati, acceptis dc. solidis Mclgoriensibus ; coram Raimundo Arelatensi archiepiscopo, Petro Tolonensi episcopo, & Amelio Palaga t præ- posito. Interfuit concilio Lateranensian. II’]9. & anno sequenti præsetis memoratur cum Hen- rico cardinali Albanensi sedis apostolicæ legato, & Bertrando Vasionensi præsule, in pactis compositionis Manuascæ hofpitalariis a Guillelmo comite Forcalquerii consirmatæ, cujus instrumentum edemus in Guillelmo Ebredunensi archiepiscopo. Anno autem H85. VII. cal. Maii seria v. poltpasCha donavit Fulco priori Montis-rivi omnem decimationem ad jus episcopale pertinentem, in terris, quas ipsi, nimirum ascetæ Montis-rivi infra terminos suos acquisivissent. Tum anno 1186. mense Martio interfuit transactioni Wlllelmi de Signa, cum Amico armigero suo, & sancti V ictoris cœnobio reddidit quidquid in Carbilanopolsidebat ; ex tabulariis. Hoc anno e vivis excelsit, juxta quorumdam sententiam, quæ nunc expendenda est simulque negans, & contraria opinio trutinanda : sed ante nane inquisitionem, quædam sunt præmittenda de hucusque recepta opinione. Communis opinio est Fulconem poetam, qui erat in deliciis Richardo Anglorum regi & Alfonso Arragonum, factum esse monachum, deinde abbatem Toroneti, ordinis Cisterciensis, diœcesis Forojuliensis ; tandem assumtum fuisse ad Massiliensem cathedram anno i 174. a qua sede transivit ad Tolosanam. Contra opinionem hanc anonymus quidam doctisiimus edidit epistolam criticam Aquis- sextiis typis vulgatam, & unico eam argumento evertit. Fulco, inquit, ex abbate Toroneti factus est episcopus Tolosanus an. 1205. Itaque falsa sunt omnia quæ de ejus episcopatu Malli- liensi vulgo circumferuntur. Electionis FulconiS adhuc abbatis Toroneti in episcopum Tolosa- num ; anno 1205. testem oculatum profert Guillelmum de Podio-Laurentii ita loquentem chronicorum c. 7. Fulco abbas Floregia Jive To^ rondelt ordinis Cisterciensts, eligitur in episcopum Tolosunum, cujus promotionem cum audisset dictus legatus, qui optime eum noverat, ut jacebat in lecto infirmus, elevatis manibus in coelum t gratias egit Deo, quod de tali persona providisset ecclefia Tolosuna… agebatur autem quando in- S s iij ECCLESIA L travit Tolosam annus gratia 1205. Paulo post A refert quædam quæ ex ore ejus audierat. Itaque mihi persuasum est Fulconem abbatem Toroneti, qui factus est episcopus Tolosanus nunquam fuisse Massiliensem antistitem. Aliud argumentum petit epistolæ scriptor, ex litteris fundationis monialium Cisterciensium sancti Pontii de Gemenos anni 1205. quarum archetypum instrumentum asservatur in tabulario ecclesiæ Massiliensis. His autem Urceris testis adest Fulco abbas Toroneti. Hoc instrumentum curiose inspexit noster D. Edmundus Martenne, in quo plurima anim— ] advertit, in quibus exemplum typis editum discrepat ab archetypo, vel saltem a codice manu exarato. 1°. Annus instrumenti confecti, in exemplari typis impresso, est 1205. in manu- scripto 1201. 2°. Typis excusum exhibet nomen Rainerii Massiliensis episcopi ; MS. Ful- conis nomen, minori tamen charactere. At nullus estloctiS suspicioni, quod nimirum ab- rasum fuerit Rainerii nomen, ut ejus loco Fulco scriberetur ; nam Rainerii nomini seriben- do locus non sufficiebat, qui etiam ut scriberetur Fulco erat angustior ; quapropter utendum fuit minuscubs litteris. 30. Non legitur in manuscripto P. praposttus, uti legitur in edito ( codice, sed/h Monoguctus. minori tamen charactere. 40. Inter testes non legitur Fulco in archetypo, ut in edito, sed Franciscus abbas Fla- regia. 50. In typi$vulgato legitur, ajposuo figillo Fulconis abbatis Floregia b quæ in authentico de* siderantur. Ex his liquet hoc instrumentum minime probare Fulconem adhuc suisse abbatem Torone- ti anno 1205. sed testimonium Guillelmi de Podio-Laurentii, ad id demonstrandum sufficit. Itaque constat eundem Fulconem non £uis~ Ce Massiliæ & Tolosas episcopum. At inde non consequitur nullum suisse episcopum Massiliæ nomine Fulconem, cum id jam invictis proba- verimus testimoniis. Nunc vero inquirendum utrum obierit anno 1286. judicium autem pendet a veteribus chartis. Certe noster D. Edmundus Martenne in ex- plorandis antiquis instrumentis versatisiimuS, ejusque socius D. Ursinus Durand, magnæ in his sagacitatis, in plurimis majoris ecclesiæ Massiliensis documentis legerunt nomen Fulconis, aut aliud pene simile, diu post annum 1186. In charta anni 1190. nominatur Fulcus. In libro capituli di&ostavo tseuluteo (le livrejaune) folio 10. exstat instrumentum, quo F. episco- pus Massiliensis, & F. præpositus ejusdem ecclesiæ, consilio totius capituli concedunt fratribuS ordinis Præmonstratensu locum ad ædifican- dum cœnobium juxta mare. Act. mense Aprili 1. anno MCCI. Eodem anno in alia charta dicitur Fulco. In aliis tandem anni 1202. per Fu. * & F. designatur. Nec ulla sunt in his membra » nis vel minima corruptelæ vestigia. Itaque Nicolaus qui datur successer Fulconi anno 1186. in epistola critica, minime recipien- • Exempli grati. : F « . episcopus Mafliliensis & Fr. pntpofinu lio l. permittunt fratri J oh anni institutori Redemptionis captivo* rmn habere ccckham &omi : cnum io civipuc M<Ælicnli< ASSILIENSIS. Sjo dus ; & Raineritu qui ipsi sufficitur, ad aliud tempus disserendus ; quippe instrumenta in qui— < bes Rainerii nomen legi contendunt, exhibent e contrario nomen Fulconis. Parum autem curamus utrum hic Fulco fuerit ex illo genere poetarum, qui vulgo appellabantur Troubadours, necne ; imo etiam neganti ipsum suisse Toroneti abbatem, non praefracte contradicemus. XXXI. RAINERIUS. Post Fnlconem fratres Sammarthani Rai- mundum admittunt, ex testimonio chartæ fundationis beatæ Mariæ de Yvelina, seu Ibelina, ordinis Præmonstratensis. Instrumentum hoc fundationis abbatiæ Ibelinæ in libro Viridi ecclesiæ Maffiliensis, propriis oculis usurpavit D. EdmundusMartenne, cumperspicacimmo suo socio D. Ur lino Durando, amboque testantur chartam non Raimundi, sed Fulconis episco- pi, & F. præpositi nomen praeferre, nec legitur data anno 1204. sed 1201. Erit fortasse qui dicat Fulconem episcopum anno 1201. fundationem hanc approbasse, & Raimundum ejus successorem eandem ratam habuisse an. 1204. charta omnino diversa ab ea quæ Fulconis nomen exhibet, unamque exstare in tabulario ecclesiæ Massiliensis, alteram in archivo episcopali. Non licuit nostris fratribus supra laudatis, hoc archivum lustrare, quod illustriilimus episcopus, quo tempore Massiliæ morati sunt, nondum ad ecclesiam suam accessisset ; essetque archivum clausum &obsi gnatum. Donec vero ex illo prodeat aliquod genuinum documentum quo probetur hujus Raimundi episcopatus>illum minime fumus admissuri. Veniendum itaque ad Rainerium. Tempus vero quo sedit plurimum contractum est. Etenim charta fundationis parthenonis S. Pontii ordinis Cisterciensis, quam confectam volunt anno 1205. ac nomen Rainerii habere, præfert Fulconis nomen, ut supra ex domni Martennii animadversionibus oDservavimus i & aliunde dubiæ videtur fidei. Sed anno 1206. III. calend. Decembris Rainerius legitur testis concordiæ prioris Signæ pro capitulo Massilien- si, cum Petro priore Montis-rivi. Interiit anno 1214. die 16. Martii, ut habet Massiliense necrologium. Candide tamen fateor anxietatem meam de tempore Rainerii, quia Peires- kius testatur a se lectum distincte nomen eju$

in quadam charta facta tempore quo Fulconem sedisse probavbidemque docet D.Polycarpus de la Riviere epistola manuscripta adPeireskium. XXXII. PE TRUS II. Petrus Raimundi succesiit Rainerio anno 1214. desinente, vel 1215. ineunte ; etenim Ge- raldus Ademari Montilii dominus, Massiliæ vi- cecomes, cum Mabilia uxore domina Montilii & vicecomitissa, ipsi confirmavit, approbavit-

? ue compositionem jamdudum factam inter etrum I. &W. Gaufredi vicecomitem Massil liæ, Mabiliæ avum. Id vero actum est anno incarnationis Dominicæ MCCxv. x. cal. Maii. Anno vero 1218. tertio nonas Julias memoratur 6jt ECCLESIA M in instrumento Cartusiæ Montis^rivi, sicilicet in donatione Rostagni Dalmatii. Sub hujuS præsulis pontificatu Roseelinus Massiliæ vice- comes, ecc esiæ cathedraii triginta millia solidorum coronatorum largitur. Arboris lauri symbolo Petrum hunc in sigillo suo usum esse, monent Sammarthani fratres ; quod Petro de Monte-lauro ipsius successori forsan magis convenit. XXXIII. PETRUS III. Petrus de Monte-lauro ex canonico & operario Massiliensi fitepiscopus anno 1219. Memoratur in tabulis Montis — majoris idibus Aprilis ; anni Dominicæ incarnationis mccxxh. cum Bertrando Cabellicensi episicopo, qui ambo decernunt monachos hujus monasterii accipere posse pecuniam, qua siiis creditoribus satisfaciant. Anno 1223. cives urbis, episcopi & capituli jurssdictioni quam violarant, confules creando, se se obnoxios agnoscunt. Anno 1225. fami* lia Praedicatorum seu ordinis sitncti Dominici in urbem admittitur. An. 1228. cum Bonsilio sitncti Victoris abbate Petrus inquirit de terminis castri de Revesto. Anno proximo die 29. Augusti vitam clausit. XXXIV. BENEDICTUS. Hic cum esset monachus ordinis sitncti Benedicti, pedum abbatiæ Crassensis cum episco- pali Massiliensis urbis commutavit anno 1229. 3uo tertio calendas Februarii constitutus estju- ex magnæ controversiæ, quæ Massiliam mul- tas in partes scindebat. Civilium motuum origo fuit vicecomitum jurisdictio, quam eommunia civitatis (ita corpus urbis appellabant) exstinguere decreverat ; monachi vero sitncti Victoris propugnabant, quia partem ejusisem poffi—. debant, ex Roscelini vicecomitis monachi facti’ cessione. Hac in concertatione cum Massilienses abbatiæ bona vi detinerent, a siimmo pontifice interdicto, & excommunicatione multati fuerant. Sed Benedicti episcopi prudentia ita Controversia composita est, ut cives ablata S. Victori restituerent, abbas vero & monachi consenserunt ut jurisdictio a se ad civitatis communiam transmitteretur, & penes cives remaneret. Sic pace restituta, episeopus Massilienses ab excommunicatione absijlvit, adstantibus Rosta- gno Rejensi & Johanne Tolonensi episcopis.. Sed iterum turbatum est in urbejannoque 1230. Benedictus Johanni Tolonensi de damno sibi a Maffiliensibus illato conquerenti, juravit sc pacem nunquam initurum cum inferiori villa vi- cecomitali, nisi antea ipsi pro injuriis satisfieret. In quadam charta Montis-rivi anni. 1233. IV. cal. Martii Benedictus se se nuncupat Massiliæ episcopum & dominum. Anno mccxxxIX. 111. nonas Junii, sexta feria, Luna xxvm. D. Benedictus episcopus Massiliensis, & Theobaldus rex Navarrensis, & comes Campaniæ perrexerunt Jerosolymam cum multis aliis. Quæ gesserit in hac peregrinatione dssces ex ipsius epistola tom. VII. Spicilegii editap. 225. & extorno VI. Msscellaneorum Baluzii, de constructione castri Saphet, quæ ipsius curæ potissimum ac ASSILIENSIS. tfjz . sollicitudini debita fuit. Alteram anno 1260. non. Octobris, peregrinationem sisscepit ad loca sacra, ubi adhuc morabatur die 21. Septembris anni 1261. ex ejusdem epistola scripta apud Accon, adT. episcopum Bethleemitanum. Re- versus erat Massiliam an. 1263. in vigilia sitncti Laurentii, quo die hac ex urbe scripsit Guillel- mo Jerosolymirano patriarchæ. Nunc de his quæ in siiæ ecclesiæ regimine gessit agendum. Per manus hujus episcopi Aicardus de Ro- cha— forti, ejulque fratres tradiderunt Nico- læ abbatissæ sancti Pontii, ecclesiam & hospitale sitncti Michaclis, ut ibi constitueret abbatiam aut prioratum monialium Cistercien- sium, anno 1242. 111. nonas Aprilis, ut videre est in charta fundationis, quam mox edemus ubi de hac abbatia erit agendum. Recensetur hic episcopus inter patres concilii Valentini an. 1248. Ceterum Benedictus in odium eivium incurrit, quod cum gratiam facere vellet Raimundo Berengario Provinciæ comiti, qui Massiliam sijæ potestati subjicere moliebatur, huic principi viginti duo millia solidorum coronatorum cum quingentis mutuo dedisset, quibus emeret urbis juriidictionem anno 1236. id- , que consiilibus proposijisset tanquam urbi uti- ’hffimum & opportuniflimum. Illi vero libertatis sijæ retinentes & studiosi ultra modum, indigne tulerunt de ipsa vel tollenda vel imminuenda episcopum vel cogitasse. Hic paulo sub- sistendum, ut expendamus utrum quæ de nostro Benedicto usque ad annum 1254. quo mortutiS dicitur, a variis scriptoribus referuntur, adip- sum pertineant. Tomo VII. Spicilegii edita est epistola H. Massiliensis episcopi ad Innocentium IV. Hic præsiil fuerat monachus aut religiosiis, ut fatis indicat titulus fratris, quem sijo præmittit nomini. Scripta est epistola paulo post victoriam a siincto Ludovico Francorum rege in celeberrimo prælio contra Soldanum Ægypti ad castrum de Cadro reportatam an. 1249. vel 1250. Certe Benedicti nomen non potest designari per hanc litteram H. aliunde tamen inclinamur ad credendum præsiilem hunc non alium esse a Benedicto, qui ut monachus in siiiS litteris fratrem se præfari solebat. Cur vero nomen ejus per H. non per B.significatur ? existimo quempiam hal- lucinatum esse, & pro B. legisse ac scripsisse H. qui characteres in veteribus scripturis sunt siitis affines. Eadem sentit Stephanus Baluzius de hac epistola, in observatione ad calcem tomi VI. Msscellan. p. 567. Sed alia siiperest quæstio de tempore quo Benedictus aut regere, aut vivere cessavit. Quippe cum dicatur successerem habuisse cognominem, incertum videtur quis ex duobus Benedictis, primus an sixundus convenerit anno 1251. ad concilium lnsiilanum sub Johanne metropo* litano Arelatensi die Manis post festum exaltationis S. Crucis ; quis etiam adstiterit Philippo Aquensi archiepiscopo consecranti altare Mon- tis-rivi, cum Fulcone Rejensi episcopo, an. 1252. Communis quidem sententia est Benedictum I. obiisseanno 1254. sed quibus fundamentis innitatur hæc opinio, frustra inquisivimus. 6/3 ECCLESIA M Idem forte dicendum de alia, quæ ex mona— i cho Benedictino episcopum hunc facit Francis- canum. Ita legi in veteri codice manusi : ripto docet Ludovicus-Antonius Russeis ; laudatque Casimirum Oudin, in supplemento de scriptoribus ecclesiasticis a Bellarmino omisse, qui huic episcopo post abdicatam * episcopalem dignitatem facto fratri Minori, tribuit tractatum quemdam fidei contra diversus errores, super titulo de summa Trinitate, & fide Catholica in decretalibus* Opponitur huic opinioni, unicum fuisse episcopum Benedictum nomine, qui hoc feculo decimo — tertio Massiliensem rexerit ecclesiam ; quam sententiam fcimusesse viri clariss. Steph. I Baluzii, ceterisque præserendam censemus.Ita Pane visum est quoque doctisiimo Tillemontio, qui ad marginem Galliæ Christianæ, qua utebatur, tom. III p. 661. ad Benedictum de Alignia- no, annotavit in margine, ipsum fuisse abbatem B. Mariæ Crassensis an. 1226. proindeque eundem esse cum Benedicto I. Sane Benedictus qui sedebat Massiliæ anno 1258. etiam fuerat monachus, & vitam religiosam profestus fuerat, ut satis indicat titulusjh » rrn, quem præmittit hiS litteris descripris ex chartulario Montis-rivi : Nos frater Benedictus Dei permissione episuopus Majstlia, B. archidiaconus, P. Andreas vicarius1 & administratorpraposttura sudis Massilia, pro me & Peregrino Bauciano, &Hugone Fero cum canonicis nostris, &c. approbamus compofitionem factam, &c. anno Iayo. Porro non difficile est conciliare varias opiniones de religioso statu, cui se sc addixit Benedictus ; utrumque enim videtur amplexus. Non fuit frater Minor nisi post abdicatum episcopatum, uti colligitur ex his verbis excerpti ex veteri collectione miraculorum patratorum in diœcesi Magalonensi, tom. VI. Miscellaneorum Baluzii, pag. 356. Dominus Benedictus quon- dam episuopus Massiliensis, & nunc frater Minor, J &c. Ergo non erat frater Minor cum foret episcopus. Attamen tempore quo fuit episcopus, multis in actis k fratrem dicit ; quod arguit eum fuisse tunc alicui regulari addictum instituto. Nihil iraque vetat quominus dicamus eum fuss- sie monachum Benedictinum. Porro difficultas omnis de duplici Benedicto Massiliensi episcopo solvitur ex narratione de constructione castri Saphet, quæ demonstrat eundem esse Benedictum, qui anno 1240. primum lapidem hujus castri posiiit m. idus Decembris, super quem obtulit cupam argenteam deauratam plenam pecunia ad subsidium operis ; & post annos 20. reversiisest ad subsidium Terræ sanctæ. Ita enim loquitur scriptor : Cum * Perperam dicitur abdicaste episoopatum quando soripfit tractatum contra diversos errores. Nam in epistola ad Alexandrum papam IV. qua ipfi nuncupat hoc opus, episcopum SC sc appellat. Hanc autem hoc loco exhibere volebamus, dcfcriptam ex MS— codice bibliotbeœ Fuxensis collegii Tolofz ; fed quia vir clariff. Stephanus Baluzius eandem edidit tomo VI. Miscellaneo- rum, p. 349. idcirco superfcdcndum putamus. Multa alia probant eum fui (Te episcopum, & rerinuiste fui gregis curam, etiam ufque ad annum 1163. menso Augusto ; nam in epistola quam fcripstt Mastilix hoc anno ac menso ad Guillclmum patriarcham Jerofolymitanum, ci set gregcmquc suum commendat ; uti& in alia epistola ad episcopum Bcthlccmitaaum, (cripta anno H6i. infesto S. Matthci. Vide tom. VI. MisccU, Baluz. p. 350. & L S S I LIE N SII 6J4 autem idem episuopus reversus suisset adsubsu dium Terra fancta contra Tartaros anno Domini MCCLX. Iv. nonas Octobris & venisset ad vifi- tandum Saphet, invenit quod ab uno passagio quo rediit episuopus apud Massiliam, ufque ad aliud passagium quo reversus est apud Saphet*…* dictum castrum cum tanta industria….est constructum, &c. Id etiam palam fiet attente legenti laudatas superius hujus episcopi epistolas. Itaque ad unum eundemque Benedictum referamus quæcumque inter duos partiti stint nostri Sammarthani & Rufsius, aut alii. Anno 1257. m. cal. Septembris a Benedicto episcopo Carolus Andegavensis, rex Siciliæ & Provinciæ comes acquisivit partem siiperiorem urbisMassiliæ, datis in commutationem castriS & prædiis pretii tripliciter majoris, ad judicium archiepiscopi Aquensis electi, epistropi Foroju* liensis, & Baralli de Baucio. Eodem anno Ale « xandri papæ jussu, regulam sancti Augustini præsicripsit quibusdam, quos vocabant fratres B. Maria matris Christi. Ii stib medium so- culum duodecimum Massiliam advenerunt & admiffi fuerunt. Alba veste utebantur ; ipsorum-* 2ue institutum anno 1266. a Clemente I V.con- rmatum est. At decreto Lugdunensis concilii anni 1274. sijppreffi simt, relque ipsorum datæ Præmonstratensibus Ivelinæ ; tametsi perseverasse reperiuntur ufque ad 1287. Diversi simt a quodam genere Pœnitentium, quos fratres Saccitos vocabant, ob similem sacci formæ vestem, qui anno circiter 1251. Massiliæ suerunt instituti in antiqua S. Johannis ecclesia. Paupertatem singuli & universi profitebantur. Institutos eos nonnulli credunt a sancto Ludovi- co, deque hujusmodi fratribuS dictum ab ipso putant in quadam charta : Concedimus fratribus de ordine poenitentia J. Christi quamdam domum ad habitandum, sttam Paristis. Anno 1258. Simon de Signa filius nobilia • viri domini Guillelmi de Signa le Blanc, dedit Benedicto episcopo bona siu paterna ubicum-* que essent in castris de Signa & de Mayra, &c. Act. in castro Vtno, quod est dictt domini episuopi, in prasuntia domini Benedicti deAlignano militis. Anno 1264. bullam ab Alexandro papa IV. accepit datam VI11. cal. Julii, pontificatus ipsiuS anno VI. qua præcipiebat ut ad bellum pro Terræ sanctæ subsidio Christianos hortaretur ; quod ipse si : ripsit ad priorem fratrum Prædicatorum, & guardianum fratrum Minorum Massilien- sium calendis Augusti ejusdem anni. Mors Benedicti contigit anno 1268. ex libro Viridi episcopatus, notaturque VI. idus Julias in necro- logio. Ante mortem vero episcopatum abdi » carat, & fratrem Minorem induerat, ut iam monuimus. Cognomentum hujus episcopi fuit, de Aligniano, ex tabulis Crassensibus & aliis. Cecte in veteri charta anni I243.quam vidit no* ster U. Edmundus Martenne, testis est quidam ejus nepos, ita cognominatus. XXXV. RobeRTUS. Guesuayus hunc episcopum ex archivis Car- mehtarum eruit : quippe anno 1168. Rober- tus Massilicnsis episcopus conceffitCarmelitis facultatem ECCLESIA MA cultatem sacellum construendi ; nec plura de j ipso novimuS. XXXVI. RAIMUNDUS V. Pauca quoque de gestis Raimundi, a Nemauso cognominati, ad nos pervenerunt ; etsi per annos non paucos cathedram obtinuerit. Jam præerat anno 1270. Iv. idus Novembris, quod probat vetus charta* aviroclariss. Ludovico- Antonio de Ruffi nobis communicata. Anno 1278. x. cal. Julii f divisæ simt reliquiæ sanctorum Cannati & Antonini, earumque pars ad ecclesiam sitncti Cannati uanstataest, altera in ecclesia majori remanente. ■ Tempore hujus episcopi, Massiliæ in honore habebantur sorores Beguina, a Burgo — Robaldi ubi primum sedes habuerunt, vocitatæ. Monasterium habuere sitcello, claustro, refectorio & nosocomio constans, tametsi nullo essent alligatae voto, & nubere possent, atque testamenta condere ; quod inter aliaS multas fecit anno 1312. Philiepa de Porcelet, Fouqueti de Pon- tevcs uxor, cujus filia Maragda idem institutum amplexata est. Ejus auctrix fuit Dulcelina sijror HugoniS fratris Minoris sanctitate plurimum conspicui, qui etiam sororibus illis regulam præscripfit. Iltæ Beguinæ non sunt ex earum numero quas Viennense concilium exstinxit, anno 1311. postea namque diu etiam floruere, scilicet ulque ad annum 1407. Anno 1277. Beltramus vir pius ordinem fra- ’trum Pœnitentium B. Mariæ-Magdalenæ sub regula sitncti Augustini, non tam instituit novum quam antiquum restituit, quos etiam dixere Jaccitos ob vestimenti formam, a Capucino- rum indumento nulla ex parte epræterquam in cingulo dissimilem, primumque ipsorum monasterium fuit Massilienle. Raimundus legitur occubuisse anno 1288. die 15. Julii. XXXVII. DURANDUS. Durandus, cui Ruffius cognomen de tribuS Heminis tribuit, Raimundum excepit in officio episcopali. Nulla tamen ejus memoria nobis occurrit in tabulis ante annum 1290. quo Johannes Berengarii de Albanea domicellus re* cognovit polsidere omnia quæ habebat in castro Male — mortis, sub hujus Massiliensis episcopi clientela. In archivo Montis-majoris commemoratur, ubi legitur Carolum II. Jerusalem & Siciliæ regem, Provinciæ & Forcalquerii comitem, locum dictum Junqueriam cum omnibus juribus & pertinentiis siiis, fratri Bertrando de Malsang, Montis-majoris monacho, priori Iancti Guerini remisisse & restituisse apua Bri- noniam 28. Julii anno incarnationis Dominicæ _ M cCxc 11. præsientibus domino Durando Mas- siliensi episcopo, Bertrando Baucio Avellini comite, Alfanto de Saleriis Provinciæ senescal- lo. Fuit unus ex his quos S. Ludovicus Tolo. Panus epiPcopus instituit sui testamenti curato- a Anno millefimo ducentofimoseptnnrcfimo » iv. idus Novtmbrif, tumquasuio vortorotw mttr dominum Katmundum Majstlta gpisuo- fum, ox una pnrto, frnosiloi Gutlielmumdo Signn &Brrrrnn- dum do Majstlia frttrot do mino i dt Evcnn, superjwbw fvmn & do Bnncoto4. JSILIENSIS. res, anno 1297. Anno sequenti Bonisaciuspapa VIII. dedit ei provinciam colligendi dona & oblationes ad Terræ sanctæ subndium. An.’ 1308. procuratorem habebat Rogeriumde Ro- gerio dominum dicti loci. An. vero 1309. Ber- nardum Noguerii ; ex variiS chartis, quas vidit D. de Ruffi. Eodem anno Robertus rex Siciliæ & comes Provinciæ post patrem Carolum, urbem Massiliam ingressus est folemni & regia pompa, præsente Durando episcopo ; qui e vita migravit saltem anno 1512. XXXVIII. RAIMUNDUS VI. Post Durandum Ruffius inducit Fredolum, in historia Massiliensi ; sed in observationibtiS ad me nuper miflis, priorem deserit sententiam, quam validis impugnat argumentis ; ostendit enim multiplices chartas docere Durandum eo tempore præsuisse, quod Fredolo prius tribuebat. Nunc itaque veniendum est ad Raimundum. Jam anno 1312. sedebat die tertia Martii, uti probatur ex charta quadam tunc data, ubi legitur : Noverint univerfi quod eum Johannes Gravelli eivis Massilia esset domino Raimundo Dei gratia Massilia episcopo in quinquies millibussulidis obligatus, &c. In sententia inquisitoriS contra haereticos Massiliæ combustos, an. circiter 1318. quæ exstat tom. I. miscellaneorum Baluzii, p. 198. siepius fit mentio Raimundi Massiliæ episcopi. Ruffius docet eum postea transiatum fuisse ad ecclesiam Ebre- dunensem. Et quidem in Ebredunensium antistitum catalogo occurrit anno 1319. Raim.mdus Robaudi. XXXIX. GAUSBERTUS4/.GASBERTUS. Gausbertus de Valle, Cadurcensis, Johannis papæ XXII. camerariuS, hominium præstitit Roberto regi Siciliæ, Provinciæ comiti, ut Masi- 1 siliensis episeopus, Avenione in monasterio Praedicatorum anno 1320. die 19. Martii, indictione 111. Hoc hominio episicopus recognoscit comiti omnia quæ habet a Druentia usque ad mare, & a montibus Longobardiæ usque ad Rhodanum s de quo Ingenramnus petiit sieri instru~ mentum. Eodem anno Johannes XXII. ejtiS opera ustis est ad procurandam fundationem Cartusiæ Cadurcensis, emtione domus, quæ erat militiæ Templi apud Cadurcum. In distributionis quotidianæ augmentum dedit capitulo 1600. siorenos, & 40. ad ornatum thecæ capitis Pancti Lazari. Exstant ejus litteræ an. 1522. c die 18. Junii datæ, quo anno, qui erat septi- 2 mus pontificatus Johannis XXII. ab eodem papa creatur vicarius generalis in lpiritualibus & temporalibus apud Avenionem. Fundavit praeterea capellaniam perpetuam, ut aiunt, sub titulo Iancti Jacobi. Transiatus est ad archiepi- scopatum Arelatensem j posteaque adNarbo- nemem. XL. ADEMARUS. Ademarus Amellinus anno 1323. jam sedebat, exstatque in libro Viridi episcopi Massil. quæ- dam ipsius charta an. 1325. data, cujus testis est Sebastianus præpositus Sistaricensu. An. 1326. Tt < ; S7 ECCLESIA N a enit ad Avcnionensc concilium apud sanctum ’tcnsi, suo in sede Mafliliensi decessore.An. 1533. fundavit capeUaniam litteris datis die 18. Novembris, quarum testis est abbaS sancti Victo- riS. Dic 15. mensis Decembris eiusdcm anni condidit testamentum, vel potius scripsit codicillum — quem addidit jam prius condito testamento. Paulo post Ademarum obiisse crcdimuS ; tunc enim infirmus erat, dccumbebatque. Præ- terea in libro obituum ecclesiæ Albiensis legi- rus Amellin episcopus Marciliensts, qui primo fuit canonicus & succentor Albiensts, supultus in loco fnftCMfi » -. XLI. Johannes I. • Ademaro Ruffius dedit succefforem Rathe- rium de Lenach sancti Victoris abbatem, anno 1334. Sed in observationibus ad me missis hunc nunt quemdam*Johannem Artaldum, quem volunt Massiliensem cathedram cum Niciensi commutasse ; uterque nobiS ignotus, kaque ve- . infulas Massiliæ. Præerat vero 1354. exactis ■ UonA « nionensi • bro Viridi jam sæpe laudato. Eo sedente 1345. I.Decemb. præpositus& capitulumecclesiæ ca- thedralis vendunt Johannæ rcginæ jurisdictio- nem quam habebant in finibus præposituræ pretio 2300. florenorum, ex archivis capitularibus. Idem episcopus reliquias ecclesiæ in ^oSuli^& dem anno die 5. SeptembriS testamenti fui tabulas scripsit, in quibus meminit fratrum suo- rum, Jacobi, cui legat suam bibliam, & Isnardi capischoli CabellicensiS, cui legat decretum / «

« w.^Eosdem instituit fui testamenti curatores Marci, Gaufrido Rabcty episcopo Rejensi, &c. XLII. ROBERTUS. Mandagoto cardinalis ^Ebredunensis archiepi- soopi, & Aquensispolica, successor Johannis Augusti hominium fecit Philippo de Sanguine- to Provinciæ senescallo, vices gerenti regis Siciliar & comitis Provinciæ, pro prædii$ & feu- dis episcopatus. Anno 1350. Romam^profectuS ejus custodlæ præfecit GuiSclmum de T^efio canonicum Massiliensem, & Amalricum Sa- honii suum officialem. Ruflius ex cujus schediS hac notamus, in historia Massilicnsi refert cum ante episcopatum fuisse præpositum Uceticen- som ; multaque alia refert quæ debuit legere in registrisManiliensibuS. AS SI LIEN SIS. Claudius RobertuS in sua Gallia Christiana strum generalem anno 1348. creatum esse episcopum Massiliensem docet, posteaque inde traductum ad archiepiscopatum Ravenncnscm. Atqui scripsit historiam Ravennæ Rubeus, ditione ; <le quo etfam silet Wadingus annalium Franciscanorum scriptor. Præterca supra ostendimus Robcrtum anno 1350. adhuc suisse Mas- siliensem antistitem, qui (altem sedere cœperat anno 1346. Qui ergo fieri potuit ut Fortane- rius post oCcupatam sedem Massiliensem crca- XLIII. Hugo. Guillelmi de Mandagoto cardinalis erat quoque nepos HugoepiscopusMassiliensiS electus ex præponto Ebrcdunensi, mense Aprili anni 1360.* ex rcgisu Stc^hani V^nessmi notarii. Ejusmen- cognommatum de Arpajone f papæ fuisse cate episcopatum, cui simulque vitæ finem attulit mors an. 1361. cum esset in sancti Cannati ca-’ stro, unde corpus ejus ad^majorem allatum est filio. XLI V. PETRUS IV. Petra, Fabri, quem Ruffius dicit fuisse Massiliensem præpositum, eodem teste fuit electus episcopus die 3. Julii anni 1361. Addit cum ad- etiam legitur in fratrum SammarthanorumGal- lia Christiana ; sed infra ostendemus id perneram Petro Fabri tributum, quod videlicet (pectat ad ipsiuS succefforem. XLV. GuiLtELMUS I. GuillelmiiS Sudre natus in oppido Lemovicum dicto Aquina, prope Tutelam, vulgoLa- fatii magister, factus est episcoptjS MassiliensiS anno i ; 6r^quo die 2. Septembris mstituit offi- 1362. Dominica v.post Pascha benedixit solcm- ni ritu abbatissam sancti Salvatoris s & die 5. Junii fidem foClientarem promisit pro episcopatus Severino majore Provinciæ senescalil. Eodem anno suam lustravit diœccsim. Anno 1363. dic 12. Aprilis synodum celebravit ; nihilominus adhuc hoc anno sollicitudine pastorali omnes diœCesis obivit ecclesias. An. sequenti idem offi- Cilio AptcnlFtrium provinciarum mcnse Maio, 66 !

ECCLESIA MASSILIENSIS.

651

— ( Urbznus VI.) de cmfilio tf’rmm un : ur— A que angufiiz cives redegit, ut coaài fint, ha— AN" I

A N N l OHRISTI.

DI n Voun.

’37, -

138 :.

13.7.

In’l’on’o


139&

I 4 o 3. DI SADO.

[405.

jpiril. LV]. P— 35 I-

Jirulitm in pnfan’s con I mi : ( qux tam pue- blica quam rivata pofi coronztionem fuam ip- fo die Dommic : refurreétionis xvur. menfis A rilis faéhm. tenebat diebus eonfiflorialibus, vi elicet LunzficMercurii 8t Veneris)fummt b :

e ifupum han : Marjihmfim a vin- culo quo ma : pur euhfia Murfilimfi abfivlvvit. à ad Alba : tantum » urlo/in) » Vdentinm d’Dim- far trmfluh’t, ipfum pujiu’mdo i » epifcopum à p4 mm illius «ch’i : Vulnm’ru. Exinde autem a Albienfem cat edram tranfiit, quam oc- cupabat anno 1383.

XLVIII. AD nmnnus II.

Ademzrus de Vouta frater fuperioris, prius epifcopus Grafl’enfis, fubro atus efl : fratri in fede Mafiilìenfi anno 1379. e 15. ]uiii, quando ìs fuit tranflatus ad fedem Valentinenfem. Ejus meminit Iobannes Fabri ifcopus Carnorenfis in fuo diario die 18. Apri IS an. 1381. Exfiat in camera computorum Parif. Sacramenti : Alcuni da 70135 epifc’o/i Mujil. quo de man- dato Clementis p3p : Il. prominit Ludovico regi Francia : &. hdem. in manibus Johannis Carnatenfis epifcopi regia cancellarii. Chartz

bit : in aula nicis deliberationeargenteam capfzm S. Lauri 8L alia joulia ecclefiz ( {ic vocant gemmas 8L alias res pretiofzs) mercatoribus Avenionenfi- bus oppignerare, ut ab iis argentum mutuo 3c : ciperent : deponuntur ergo in manus Lauger’n Vapincenfis epifcopi, 8t Fouqueti d’Agout do- mini de Forcalquerio s poli annum autem re » flituuntur. uti conflat ex publìcis documenti ; civitatis Paulum 0b int innem. fanaitatem, 8L eruditionem laudìbus exrulit Czfir Nora-a- damus in bifioriz Provincia. qui przlatis &

B nobilibus acceptus propter fin ulares dotes,

multum quoque auàoritate apu reginam l- Iens, munificus erga ecclefiam cathcdra em

fuit, ejufque ruiuofam fornicem. ac valvam’

aufiralem rcflauravit, infculptis flzemmatibus«

entis fu : 1 qua : etiamnum vifuntur’. Ad me : Fiorem vitam evocatur 1433. ultima. Februaru die, ecclefia. herede relich ex aire.

LI. Bnnrnonougus.

Bartbolomzus de Rateali filius comitis de Ro- cacolio, ex p fito generali Carmelitarum xxx I. cleào a u Nannetas in Aremorica 14.30.

appenfum efl : figillum, in quo videtur cpifco— C inflìtuirur epi copus xv. nonas Septembris 14.33.

pus orans ante ima inem B. v’inis annuntia- tz, & fiemmafgenu’tium, quo efi leo erec- tus. Faàum e in civitzte A renfi die Veneris 18.menfis Aprilìs annoDonuni138z.indi&. v. an. 4.. Clementis papa : VII. An. 1387. nobis occurrit in chartis A]. id eft Aymarus ( idem ac Ademarus) eyìfco us Mafiìlienfis, cu’us vi- carius generali : era : ohannes Bonifacii prz- eus.

XLIX. GUILLELMUS III.

Guillelmus c ominatus le Tort ( 5L le Fort) eli itur e35 ? blicis Gu’elmi Balbani notarii 5 at fieramen- tum de obfervandis ecclefiz fiamtis non przfii- tit, nifi die 17. Januarii anni 1398. id requirenl talebanne Bonifaciiprzpofito, cum quo fica lìtem habuit anno 1399. & cum capituibo ; pro bominio fibi, ut contendebat. debito, & pro majoris templi fartis teékis. Eodem an. ape- ritur tbeca capiti : S. Lauri, ex confenfu prat- pofitì & capituli, in die feflzo afiumtionis, co- ram Ludovico re e Sìcìlìz, comite Provincìar, multìfque principrEus & proceribus. Suum diem obiit Guillelmus anno 14.03. die 15. Novembris.

L. PAULUS.

Paulus ex Iliufltrì genere de Sadoin Provincia ortus, nobilitatì natalium fplendorem eruditio- nis, eloquentisc, 8 : probatx vita : adiecit, qua : ìpfi Iolandis regina : amicitiam conciliavere i nam eum fuorum confiliorum & arcanorum fe- cit pamcìpcm.adhibuitque ad negoria difficil- lima traé’tanda.SuiÎc&us efl : autem Paulus Guil- lelmo anno circiter 14.03. Anno 14.05. die 14’. Maii. recepit ornamcnra epìfcopalia. Recenfc- tur in aflis conciliì Pifani, inter rsrfules, qui ad illud accefl’erunr. E0 fedente A fonqu Arra- gonum rex Maflìliam expugnavit, fpoliavit, eo-

ex regiflroVaticani. Confelitim zmulum babuit Ludovicum de Glandeves nobilem Provincia- lem.Cum enim hac tempeflaue fynodus Bali- -leenfis Eugenii auéioritarem minuere fatageret, quin etiam hoc ipfo anno 14.33. fefi. n. die Lu- nz 13. Julii fiatuìflet eleékìones omnium eccle. fiarum met litanarum, cathedralium, col- legiatarum, è : monafieriorum ac dignitatum eleàìvarum non amplìus faciendas per Roma- num pontificem, {ed fecundum’uris commu- uis prZÎCriprum : ideo fynodus ur ugenii elec- tionem re udiaret, Ludovicum de Glandeves.

copus an. 1396. ex aàis pu-D qui conci i0 aderat, epifcopum Maflilienfem

nominavit. Ab Eugenio commirtitur delegatus ut Bartbolomxum in pofl’eflionem mitteret : a : cum Ludovicus parentis fui baronis de Fau- con faàione valere :, rum etiam patrocinio Ba.- fileenfis concilii fc tuereretur, necnon Jobannze reginz regentìs & comitiflè Provincia :, non potuit Bartholoma’us pacatam poiÎcfiiODCm ob- tinere. Cum vero legams pontificis manfuetu- dine nibil proficeret, fulmine ecclefiaflico ufus urbem interdiào fubjicit, 8C vicinos pa oss cui ecclefiz des Accoulcs, & S. Salvatoris fighe non pamerunt pontifici, ceteris omnibus a facris 1m abflinentibusmt defunàorum corpora in lo- cis propbanìs per quinque menfes fepelìrentur. Confu es urbis ut turbatis rebus medelam af- ferrent, c0nveneruntjobannam regimm Aquis- fexriis tunc agentems quz adhibito fuperhac re fecretiorì iuo confilio, declaravit interdiC- tum nullius efie momenti, cum eIÎct contentio de epìicopatu inter duoss & provocarum efl : ad curiam Romanam de omnibus qua : 36h fuc- rant. A : cum clerus eam fencenrlam fatis in- telligeret ecclefix cauones, & auétoritatem la— befaéhre, ncc ruta confcientia poer liberari urbem abfolvique per fententiam laicorum a cenfura pontificis legitime inflifla, parere con-

ifcopali coram Paulo & cano— cuius«,

lo la trofl’: d’aria bi !

uh.

Dr RA. eou.

tuo" 66i ECCLESIA M A (Urbanus VI.) de tonfilioprafatorum tunc car— I dinalium in profatis confistorits ( quæ tam publica quam privata post coronationem suam ipso die Dommicæ resurrectionis xvm. menlis Aprilis factam, tenebat diebus consistorialibus, videlicet Lunæ& Mercurii & Veneris) fuerunt ba ■ primo episcopum hunc Marstliensem a vinculo quo tenebatur ecclesta Marfilienst abfolvit, & acl adhuc vacantem ecclefiam Valentinam &Dien- fem transtulit i ipsum proficiendo in episcopum & pastorem illius ecclesta Valentina. Exinde autem adAlbiensem cathedram transiit, quam occupabat anno 1383. XLVIII. A D E M A R U S II. Ademarus de Vouta Frater siiperioris, priuS episcopus Grassensis, subrogatus est fratri in sede Massiliensi anno 1379. tue 15. Julii, quando is fuit transtatus ad sedem Valentinensem. Ejus meminit Johannes Fabri episcopus Carnotensis in suo diario die 18. Aprilis an. 1382. Exstat in camera compotorum Paris. Sacramentale Ademari de Volta episcopi Majfil. quo de mandato Clementis papæ VII. promittit Ludovico regi Franciæ &c. hdem, in manibus Johannis Carnotensis episcopi regia cancellarii. Chartæ appensum est sigillum, in quo videtur episco* puS orans ante imaginem B. virginis annuntia- tæ, & stemma gentilitium, quod est leo erectus. Factum est in civitate Aptensi die Veneris i8.mensis Aprilis anno Domini 1382. indict. v. an. 4. Clementis papæ VII. An. 1387. nobis occurrit in chartis Ay. id est Aymarus ( idem ac Ademarus) episcoptiS Massiliensis, cujus vicarius generalia erat Johannes Bonifacii præ- positus. XLIX. GUILLELMUS III. Guillelmus cognominatus le Tort ( ah le Fort) eligitur episcopuS an. 1396. ex actis publici] Guillelmi Balbani notarii ; at sacramentum de olsscrvandis ecclesiæ statutis non præsti- tit, nisi die 17. Januarii anni 1398. id requirent tejohanne Bonifacii præposito, cum quo postea litem habuit anno 1399. & cum capitulo, pro hominio sibi, ut contendebat, debito, & pro majoris templi sartis tectis. Eodem an. aperitur theca capitis S. Lazari, ex consensii præ- positi & capituli, in die festo astumtionis, coram Ludovico rege Siciliæ, comite Provinciæ, multisque principibus & proceribus. Suum diem obiit Guillelmus anno 1403. die 15. Novembris. L. PAULUS. Paulus ex illustri genere de Sadoin Provincia ortus, nobilitati natalium splendorem eruditionis, eloquentiæ, & probatæ vitæ adjecit, quæ ipsi lolandis reginæ amicitiam conciliavere ; nam eum suorum consiliorum & arcanorum fecit participem.adhibuitque ad negotia difficillima tractanda.Suffectus est autem Paulus Guillelmo anno circiter 1403. Anno 1405. die 24 ; Maii, recepit ornamenta episcopalia. Kecense- tur in actis concilii Pisani, inter præsules, qui ad illud accesserunt. Eo sedente Alfonsus Arra- gonum rex Massiliam expugnavit, spoliavit, eo- 5 S I L I E N S I S. 661 que angustiæ cives redegit, ut coacti sint, ha— * bita in aula episcopali coram Paulo & cano** C nicis deliberatione.argenteam capsam S. Lazari 6 alia jocalia ecclesiæ (sic vocant gemmaS & alias res pretiosas) mercatoribus Avenionensi- bus oppignerare, ut ab iis argentum mutuo acciperent : deponuntur ergo in manus Laugerii Vapincensis episcopi, & Fouqueti d’Agout domini de Forcalquerio ; post annum autem restituuntur, uti constat ex publicis documentis civitatis Paulum ob integritatem, sanctitatem, & eruditionem laudibus extulit Cæsar Nostra* damus in historia Provinciæ, qui prælatis & i nobilibus acceptus propter singulares dotes, multum quoque auctoritate apud reginam pollens, muni Heus erga ecclesiam cathedralem fuit, ejulque ruinosam fornicem, ac valvam t australem restauravit, irssculptis stemmatibus* t gentis siiæ ; quæ etiamnum visimtur. Ad me— • Horem vitam evocatur 1435. ultima Februarii’ die, ecclesia herede relicta ex asse. LI. BARTHOLOMÆUS. Bartholomæus de Racoli filius comitis de Ro- cacolio, ex præposito generali Carmelitarum XXI1. electo apud Nannetas in Aremorica 1430.1

! instituitur epiicopus IV. nonaS Septembris 1433. ex registro Vaticani. Confestim æmulum habuit Ludovicum de Glandeves nobilem Provincialem. Cum enim hac tempestate synodus Basi- leensis Eugenii auctoritatem minuere satageret, quin etiam hoc ipsio anno 1433. sess. 12. die Lunae 13. Julii statuisset electiones omnium eccle- siarum metropolitanarum, cathedralium, collegi a tarum, & monasteriorum ac dignitatum electivarum non amplius faciendas per Romanum pontisicem, sed secundum juris communis præscriptum : ideo synodus ut Eugenii electionem repudiaret, Ludovicum de Glandeves, 1 qui concilio aderat, episcopum Massiliensem nominavit. Ab Eugenio committitur delegatuS ut Bartholomæum in possessionem mitteret : at cum Ludovicus parentis siii baronis de Fau* con factione valeret, tum etiam patrocinio Ba- sileensis concilii SC tuereretur, necnon Johannæ reginæ regentis & comitissæ Provinciæ, non potuit Bartholomæus pacatam possesiionem obtinere. Cum vero legatus pontificis mansiietu- dine nihil prosiceret, fulmine ecclesiastico usus urbem interdicto subjicit, & vicinos pagos ; cui ecclesiæ des Accoules, & S. Salvatoris solæ non paruerunt pontifici, ceteris omnibus a sacris 1 ita abstinentibus, ut defunctorum corpora in locis prophanis per quinque menses sepelirentur. Consules urbis ut turbatis rebus medelam afferrent, convenerunt Johannam reginam Acuis- sextiis tunc agentem ; quæ adhibito super hac re secretiori iuoconsilio, declaravit interdictum nullius esse momenti, cum esset contentio de epiicopatu inter duos ; & provocatum est ad curiam Komanam de omnibusquæ acta fuerant. At cum clerus eam sententiam facis in- telligeret ecclesiæ canones, & auctoritatem labefactare, nec tuta conscientia posse liberari urbem absolvique per sententiam laicorum a censura pontificis legitime indicta, parere con> tgq ECCLESIA Mi stantcr recusavit ; unde ipsi consiules Massiliæ A ad legatos pontisicis confugiunt, ut vinculum interdicti si)lvant, quod ipsi negavere. Iterum ergo adeunt reginam, quæ modestiore consilio ula Elionem de Glandcves baronem de Faucon Ludovici episcopi parentem enixe adhortatur, ut filio suadeat abdicationem infularum, ut sic ecclesiæ pax restituatunquod ipso rccusantc, tumultuque urbis tssque ad pugnas prorumpente, stantibus plurimis ex parte cleri & Bartho- lomæi, ceteris laicis ex parte Ludovici, regina misit qui ut factionem sedarent, pollicerentur brevi cessaturum interdictum. At in publico cœtu convocato sacerdos quidam proclamat, g non aliam esse viam conciliandæ pacis quam Bartholomæum sedi restituendo. Qua voce plebs commota prorumpit in clamores, in minas, in arma ; domum episcopalem quam servi Ludovici obtinebant, obsident, irrumpunt, S. Salvatoris, & des Accoules ecclesias invadunt, quæ interdicto parere neglexerant, demum involant in quotcumque a Ludovici partibus stare arbitrantur. Consules ergo his turbulentis motibus finem imposituri, ad Bartholomæum qui Avenione secesserat, delegant a quibus advocaretur. Tum ille urbem ingressus festiva cleri & populi acclamatione exceptus est, & tandem ecclesiæ præfuit per annos 13. quæ C constant ex archivo publico urbis Massiliensis. Anno 1434. Bartholomaus electus & confirmatus, declarat irrita qua ab officialibus Vtncicnfis diocefu usurpata suerant < nempe Ludovicus de Glandeves ejus æmulus Venciensis erat episcopus. Possevinus autem notat Racolium, qui aliquibus Rocali dicitur, in magistrum sententiarum libros quatuor scripsisse, & concionum librum unum.* mortalitatem tandem explevit an. , I 5. in ecclesia ma ore tumulo mandatus. Quo tempore Bartholomæus & Ludovicus de episcopatu contendebant, occurrit quidam. Andre as Botaricus, cum titulo episcopi ; quo J vero jure titulum hunc assumeret, ignoramus. . L I I. Luo o v Icu s. Ludovicus de Glandeves Elionis baronis de Faucon ex clara progenie de Glandeves in Provincia filius, episcopus Glanatensis, postea Venciensis, Basileensi adhæsit synodo, a qua nominatus est episcopus Massiliensis. Repulsos a Massiliæ clero, Basileam venit ad concilium, in quo deposito Eugenio pontifice, pontificem Amedeum de Sabaudia elegere tres & triginta a siynodo electores nominati, quos inter episco- po Aquonsi Bernardo podagra laboranti suf- , rectus est Ludovicus antistes Massiliensis 1439. • Deinde a Siciliæ rege delegatur Lugdunum & Genevam, ut cum aliorum principum oraro- ribusageret de schssmatis inter Eugenium IV. & Felicem V. antipapam exstinctione, quod universam ecclesiam perturbabat. Mortuo autem Bartholomæo competitore Massiliensem cathe- dralcm obtinuisse dicitur, at brevi admodum temporejde quo Amedcus Pacificus hæc habet ; Luclovicus Maffiliensu vir animo vastus, & ab amni fimulatione alienus, quem talem puta, quem au dis, nuf quam fallax, nujquam deceptor. De eo alibi dicemus. SSILIENSIS. LIII. JOHANNES II. Omissum in catalogis omnibus hunc epl- soopum suppeditarunt nobis litteræ Renati regis Siciliæ, ducis Lotharingiæ, comitisque Pro- vinciæ, asscrvatæ in tabulario * Lotharingiæ, quæ datæ leguntur in castro A ndcgavensi die * ultimo Januarii anni 144.6. his enim litteris 1 annexum est chirographum Johannis episcopi Massiliensispræsecti generalis & consiliani regis hujus, in re æraria, quo consentit benesicio concesso per litteras Renati regis. Datum est autem 1446. quem nunc dicimus 1447. Hic episeopus non est Johannes Alardel, de quo infra ; collati enlm ei episcopatus hujus diploma datum est a Paulo papa II. tantummodo XI1. calendas Julii anni 1466. ut me docuit amicus noster Lud. Ant. Ruffius. LIV. NICOLAUS I. j Nicolaus ex clara stirpe de Brancaciis Buffili nobilis Neapolitani, Romanæ ecclesiæ ma s- calli, qui primus hujus stemmatis Gallias incoluit, sibus erat ; frater vero Baptistæ Hipparchi Ludovici 111. regis Neapolitani, comitis Provinciæ : delphinum Viennensem Ludovicum, postea regem Galliæ XI.Massiliæ excepit 1447. 7. Maii, cum pietatis causa S. Magdalenæ cry. ptam visitasset, ut patet ex registro Raimundi Bidaudi. Anno 1448. 4. Decembris elevavit corpora 3. SS.Mariarum. Avenionensi synodo provinciali, præsidente Petro de Fuxo, adfuit an. 1457. Renatus rex Jerusalem & Siciliæ, comes Andegavi, eundem præsulem procuratorem constituit anno 1461. qui una cum Carolo comite Cenomanensi ageret de dote & conventionibus conjugii Annæ LudoviciXI. regis filiæ cum Nicolao marchione Muffi-pontano ; cui tamen collocata non est, sed Petro Belli— jocensi toparchæ, postea Borbonio duci. Ruffius in historia urnis Massiliensis docet Nico- ’laum episcopum diem suum obiisse die 1. Aprilis anni 1466. L V. JoHANnes III. Johannes Allardel, seu Allardeau Ande- gavensis, : frater Johannis Andegavensis ducatus quæstoris seu thesaurani, Renato regi Siciliæ comiti Provinciæ fuerat a consiliis & secretis, ante suum episcopatum, cujus etiam opera utebatur libenter hic princeps multis in negotiis. Suscepta militia clericali, factus est canonicus Aqui-sextiensis, & præpositus Massiliensis, cujus ecclesiæ pastor&cpiscopus eligitur die ultima Aprilis anni 1466. petente dubio procul Renato * rege, xn. cal. Julii, accepit a Paulo papa 11. diploma quo huic sponsiæ conjungebatur & alligabatur. Cum eodem Renato rege baroniam d’Aubagne, & jura seudi permu- * Cui carus erat. Exstant Renati litterae anno 1468. ad papam fcripur, ut Johanni episcopo quem multis ornat laudibus, abbatiam S. Victoris, quando vacare contigerit, conferat. Ex vaiiis instrumentis & litteris bujus pnncipis constat eumsuiflc asccrctio- ribus ejus consilus, atque arram prafcctumf Gouvtrnttor dt toMtet Jnsuubncei, in quodam Johannis mandato 11.Octobris 1466. An. 1469. li « . ris datis 7. Nov. idem rex tribuit ipst potestatem componendi cum rege Galliarum, pro admudiatione redituum urbis & przpostturz Barrensis. Anno X480. if. Aprilis tane ouam procurator Renati regis Siciliæ, cum Honorato dcBerrc domino d Antravcnes majore domus, regi Ludovico vendit hp* minium castri stipra Mosellam. Ttiij 66S ECCLESIA M tavit, pro castellis & toparchiis S. Cannati, Valbonetæ, & Alenis, quæ ab episcopi dominio * pendebant. Anno tantum 1468. die 13. Aprilis novus episcopus præstitit sacramentum capitulo ad fores ecclesiæ, jurans se statuta observaturum. Tempore hujus episcopi, Provinciæ comitatus ad regem Francorum transiit, scilicet ad Ludovicum XI. uti suo testamento caverat Ca- rolus ultimus comes. Regi autem ita fuit acceptus Johannes noster, ut eum constituerit urbis Lutetiæ præsectum, quo fungebatur offi- . cio an. 1483. quando Margarita Austriaca Ma- ximiliani imperatoris silia, in hac urbe regio ex> cepta est apparatu. Hujus episcopi mentio sit in testamento Renati regis Siciliæ & comitis Provinciæ. Ipse testamentum bis fecit & obsignavit, scilicet die 5. Junii anni 1490. & 20. Februarii anni 1493. ex registris Honorati Anthelmi notarii. Praxrat adhuc anno 1494. LVI. OgERIUS. Ogerius filius nobilisiimorum parentum Simonis d*Anglure, & Elizabethæ du Chastel- let ( quæ gentes in Lotharingia præsertim, jam tunc inter principes erant) ex abbate Alti-vil- laris in diœcesi Remensi factus est S. Victoris Massiliensis archimandrita. Erat etiam prior S. Amantii apud Ruthenos, ut liquet ex com- positione facta inter ipsum & monachos sancti ’Amantii pro alimentis conventui aprioredandis, die 25. Octobris anni 1489. Tandemque per ceflionem J >hannis Allardeli Massiliensem adeptus est episcopatum die 27>Decembris anni , I4.96.quem recte per decennium administravit, scilicet usque ad diem j. Maii anni 1506. quo obiit in castro suo Orioli, unde ad sepulturam in Victorinabasilica delatus est. Hic sequimur Sammarthanos fratres, Honoratum Bouche, & Ruffium, qui tamen in serie abbatum siincti Victoris agens de Ogerio, filet de eius epilco- patu, exhibetque breve hoc epitaphium quod episcopo minime convenit : Hic jacet in Christo Ogerius deAngluro abbas hujufece canobii, cujus anima requiefeat in pace. Anno Domini… Hæc tantisper nos ancipites reddunt de Ogerii epi- scopatu, de quo sane nihil nobis occurrit. Monent nos Sammarthani acta consistorialia & elenchum Interamnensium episcoporum meminisse Petri Bodoni Massiliensis antea episcopi, sub Julio II. ad Interamnensem episcopatum promoti 1506. die 29. Julii, ut videre est apud Vghellum tomo I. cujus nulla mentio in dipty— j chis Massiliæ. L V I I. A N T o N I U S. Antonius duFour Dominicanus Aurelianen- sis, doctor theologus Parisiensis, Ludovico XII. regi a confessionibus, & a sacri verbi concionibus, episcopus sit 1507. Anno sequenti ecclesiæ suæ per se adiit possesiionem 21. Septembris, peste adhuc Massiliæ grassante. Lugduni peroravit coram rege in conventu Prædicatorum, cum Georgius de Ambasia legatus pileum car- dinalitium imposuit Renat > de Pna episcopo Bajocensi, ut memorant annale$ Francici. ASSILIENS IS. 666 obiit in comitatu regio 1509. mehse Junio. Scri- psit vernacula lingua paraphrasim in septem psalmos pœnitentiales, librum inscriptum die- tam salutis, ac jussu Annæ Francorum reginæ Gallico sermone biblia sacra edidit, duoque concionum volumina. LVIII. CLAUDIUS. Claudius nobilis familiæ de Seissello nothus, patria Sabaudus, relicta militia, favore Geor- gii cardinalis de Ambasia sit Ludovici regis XII. consiliarius, & libellorum supplicum magister. Vacante autem sede Massiliensi per obitum Antonii scripsit rex die 4. Julii anni 1509. ad Massilienses, & imprimis ad capitulum, ut præstantissimum illum virum in episeopum eligerent. Epistolam regis edidit Rumus, in qua sit mentio litterarum ab hoc principe de eodem argumento scriptarum. Eligitur itaque Claudius ab capitulo nec invito. Possesiionem tamen non adiit nisi anno 1515. inquit Ruffius, etsi Massiliensis episcopus longe antea dictus inveniatur, maxime in registris* cameræ computo- rum Divionensis. Anno 1512. adfuit TreviriS conventui indicto a Maximiliano Cæsare die XI. Aprilis, tanquamChristianiffimi regis orator ; ubi jam episcopus Massiliensis appellatur. Ejuldem regis legatiohe Fungens anno 1514. accedit ad Lateranense concilium. Francisco E rimo regi, & Claudiæ uxori Massiliam so- :mni pompa ingredientibus, obvius processit usque ad portam regiam cum clero, & coenobitis sancti Victoris ; paulopost 1517. 11. mensiS Martii transfertur ad metropolitanam sedem Taurinensem in Pedemontio, permutatione cum lnnocentiocardinali Cibo, in cujus urbis academia summa cum laude jus civile ante adeptas infulas publice suerat interpretatus, ut monumenta jurisprudentiæ quæ exaravit, testantur. Mortuus anno 1520. humatur in sacristia metropolitanæ basilicæ S. Johannis Baptistæ, ubi marmoreo tumulo additum breve hoc epitaphium : Claudio Seisselio Ludovici XII. Francorum regis requestarum magistro, pro eodem ad omnes fere Christianos principes oratori eloquenti- sumo, Laudenj. administratori, Masulia prasuli, Taurinorum archiepiscopo, 1C. consummatissimo, atque hujus jacelli sundatori, collegium canonicorum pienti/Jimo patri P. Obiit calendis Junii 1520. Ludovici XII. regis cui erat familiaris & ab intimis consiliis, historiam egregie’scripsit galli- ce ab anno 1498. ad 1515. quod opus in lucem prodiit cura doctisiimi item regii historici Theodori Godefridi. Singularis quoque eruditioniS specimina reliquit in aliis plurimis libris quos vulgavit j nempe in Gallicam linguam traduxit historiasThucididis, AppianiAlexandrini, Tro- gi Pompeii, Diodori Siculi, Xenophontis, ec- clesiasticam historiam Eusebii Cæsariensis, opera Senecæ, de laudibus Ludovici XII. apologeticum, aliave monimehja posteritati transeripsit ; item varia edidit contra Valdenses hæreticos, de divina providentia, de Gallica republica, de officio regis, de feudis, de triplici statu viatoris ad Leonem X. pontificem, in Evangelium Lucæ, m Comte pour 1’annde finic lc d^rnier Septembre 1513. Rrvwj rendljfima StIjjql Zvtfaui Mdbrsutll^ <..] ECCLESIA L denique in totum jus civile commentarios.. Quamobrem a Philiberto Pingonio in sua Augusta T aurinorum, jurisconsultorum eloquent is- simus prædicatur & a BartholomæoCh assa neo catalogi gloriæ mundi parte 10. Vide Augustinum ab Ecclesia, & Ughellum tomo IV. in catalogis archiepiscoporum Taurinensium. LIX. INNOCENTIUS. Innocentius Cibo Genuensis, cardinalis sanctorum Cosmæ & Damiani, post titulum beatæ Mariæ in Dominica, vetusta stirpe ortus Fran- csscum comitem Frientilli & Anquillaræ & Magdalenam Mediceam sororem Leonis X. pa— ] pæ parentes habuit. Ex protonotario.-.postolico m purpuratorum cœtum cooptatus ab avunculo 1513. insiiperque Januensis archiepiscopus, siinctæ Rom. eccl, camerarius, Bononiæ Æmi- liæque legatus apostolicus ; factus archiepisco- pusTaurinensis anno 1517. eam sedem paulo post cum Massiliensi commutavit resignatione Claudii de Seissello anno 1517.11. Maii, ut acta indicant consistorialia, reservato sibi regressu ex illius ævi usiirpato more.Hic cardinalis Cle- mente VII. in Hadriana mole durius obsesso, plures ditionispontisiciæ civitates continuit, & ab hostium conatibus eripuit. In Parmensi au- tem conventu, ubi nonnulli cardinales apostoli- cam sedem Avenionem traducendam censebant, validisiimis rationibus acriter obsistens, illud consilium opportune omnino diilipavit. Ceterum in reipublicæ Florentinae perturbatione, Cosinum Medicem juvenculum tanquam Alexandri propiorem agnatum » ducem creari obtinuit ; Carolo imperatori carus inter præcipuos & intimos amicos ab eodem habitus est, ut soribit Folieta in elogiis Ligu* rum Iste Innocentius omnes suæ ætatis purpuratos opibus, titulis, sacerdotiis opulentisiimis superavit, quod absit illi laudi vertere. Vivcn—. di sinem fecit Romæ, ubi sepultus in ecclesia Ianctæ Mariæ super Minervam ad pedes pontificis patruelis, hac insculpta marmoreæ tabu- læ inscriptione donatur : Deo optimo Maximo Innocencto Cibo Januen. diae. card. Bonifacii IX. Tomacelli Pont. Max. agnato, Innocentii Vili. Pont. Max. nepoti, Leonis X. Pont. Max. for. germana F. Clementis VII. Pont. Max. feror. patruelis F. vixit annos 58. mens. —j. dies 19. cardinalis 37. annis fuit. Decessit idibus Aprilis ats. 1550. fui posuere. Vivite ut morituri. Hujus cardinalis elogium Ughellus scripsit tomo IV. Italiæ Sacræ in ar— j chiepiscopis Genuensibus. De hac gente egimus 2 sijpra in Nicolao CiboArelatensi archiepilcopo. LX. Jo AN N E s-B APT I ST A I. Johannes-Baptista Cibo, Innocentii frater, ejus cesiione electus est anno 1530. 17. Januarii, quemadmodum ferunt acta consistorialia. Eo sedente Massiliæ 1533. Clemens VII. papa & Franciscus I. rex inter se colloquuntur ; ibique Catharina Medicea papæ neptis desponsatur Henrico postea regiFranciæ, ut habent Bel- laius lib. 4. & Guichardinus lib. 23. A clero ostmodum metropoleos Arelatensis delegatur Johannes-Baptista, ut fidei clientelaris juraAS SI LIEN SIS. « s mentum ejus nomine exhiberet Henrico II. Gallicum sceptrum obtinenti 1547. Johannes idem episcopatum administravit ad annum 1551. L X I. CHRIsTOPHORUS. Christophorum de Monte Massiliensibus ac- censent episcopis Claudius Robertus, Honoratus Bouche, & Russeis junior, qui dicit eum Factum esse episcopum anno circiter 1550. Quæ autem de ejus episcopatu refert, testatur legi in documentis publicis Jacobi Alphantes. Postea creatus est caru>naiis, tituii ianctæ Praxedis, a Julio III. cujus erat cognatus. Ruffius jam laudatus ntipcr me monuit visas a se bullas (les provijions) episcopatus Massilicnsis, pro Chri- stophoro de Monte episcopo Callitano (de Cal- ly) datas VI. cal. Novembris anno 1550. item eas quibus per cessionem cardinalis de Monte, Petrus Raguenau constituitur episcopus, quæ datæ simt a Paulo papa, VI1. idus Martii anni 1555. Hæcnon sinunt dubitare de Christophori epistropatu. LXII. PETRUS V. Petrus Ragoenau Turonis ortus, ubi visim- tur quædam ædisicia publica ejus gentis nomine insignita, episcopalem siedem conscendit anno 1555. Anno 1564. festiva pompa & regali apparatu Carolnm regem IX. regina matre & fratribus, alissque principibus comitantibus, in Majori * excepit, cesiit anno circiter 1571. in gratiam Frederici filii Fratris sui. Moritur Mas- liliæ die 4. Maii anni 1577. L X111. FREDERICUS. Fredericus Raguenau siiperioris nepos ex fratre, patruo abdicante cooptatur in ejus locum anno 1572. Anno sequenti interfuit comitiis generalibus cleri Gallicani apud Parisios celebratis. Fuit vir splendidi animi, quem liberalis facies omnibus gratum exhibebarsqui cum sævicnte bellorum civilium tempestate pontificatum esset consecutus, & MalIilia ad Foederatorum partes inclinaret, iste pro Henrico III. & IV. regibus strenue stetit, utque his tumultibus se subduceret, Aquas-sextias secedere cogitur 1584. Massiliam tamen paulo post rediit cum HenricoEngolisinensi, Provinciæ regulo. Anno vero 1588. a regeHenrico III. penitus 1 deficiente Massilia, iterum ad principem se recipit Fredericus, & sequente an. cum Christina Lotaringiæ ducis filia Florentiam proficisce- returnoptura Ferdinando Etruriæ duci, illam comitatus est, nec ante Italia excestit, suum- que gregem revisit, quam regis obsequio urbs se se manciparet. Ad sedem suam reversijS 25. Septembris anni 1603. die Veneris, idem j Fredericus Sighæ episcopalis ditionis domo degens, a quibusilam nefariis hominibus, qui in ejus caput conjuraverant, ictu sdopcti glande tormentaria trajectus animam efflavit, moerore omnium qui ejus sijavi convictu usi fuerant. Corpus Massiiiæ humandum cal. Octob. in episcopo rum monumento reconditur. c(s9 ECCLESIA M / LXIV. JacobUs. JacobuS cognomento Turricella natione Etruseus, profeflione religiosiis ordinis Minorum, gradudoctor Theologus, Mariæ Medi- ceæ Francorum reginæ conjugi Henrici magni a siacris confeffionibus, designatur Massiliensis episeopus a rege anno 1604. munitus bulla pontificia data anno 1605. die 19. Januarii, ex actis consistorialibus. Posseffionem iniit mense Maio, episcopatumque tenuit usque ad an. 1618. quo obiit die 19. Januarii a cubiculario potionatus, qui ejus pecuniæ inhiabat. L X V. A R T U R U S. 1 Arturus d’Efpinay abbas sancti Salvatoris de Rotono in Aremorica, regi a consiliis, & regiorum ordinum præceptor creatus in promotione facta Lutetiæ, die 31. Decembris an. 1619. Francssci domini de S. Luc equitis torquati, rei tormentariæ in Gallia præsecti, clarisiimi belli ducis in obsidione Ambianensi occisi, ex Jana Cossæa Caroli comitis Brissa- ci equitum tribuni sisia genitus, comitiis regni generalibus a clero Britanniæ delegatus interfuit an. I6I4.posteadesignatusad episcopatum Massiliensem a Ludovico XIII. paulo post, nondum consecratus fato eripitur 1618. LXVI. NICOLAUS II. Nicolaus Coeffeteau, ortus in castro-* Lœdi, aliis in sancti Carilefi * oppido, apud Cenomanos, prosesiione in ordine S. Dominici emil- sit, ab ineunte ætate litterarum amore flagravit, sacrarum maxime ; in quibus apprime versatus factus estTheologiæ lector, aliilque in stio ordine muniis magna cum laude est perfunctus. Ejus eloquentia tum in concionibus, tum in variis scriptis gallica lingua publicatis, maxime quæ ad Romanam pertinent historiam jam j effulserat, cum cardinali Perronio suadente Henricus magnus eum delegit ad responden- dum Jacobi magnæ Britanniæ regis libro uni- versis Christianis principibus inseripto. Hen- rico mortuo cui oratione funebri parentavit, Ludovico XIII. ejus filio, & heredi nuncupavit an. 1622. insigne opus de Eucharistia, adversus Plesiii-Mornei mysterium iniquitatis. Cum propter eximiam eruditionem doctis viris etiam exteris innotuisset, a Gregorio ipso XV. pontisiCe inter præsules assumitur, ad errores refutandos archiepiscopi Spalatrensis egregio illo opere quod inscripsit, desacra monarchia ecclesta catholica, apostolica, & Romana, adversus Rempublicam Marci-Antonii de Dominis, quondam archiepiscopi Spalatrensis cui operi clarisiimus antistes immortuus est Parisiis anno 1623. die iI. Aprilis, anno ætatis 49. Consecratus episcopus sub titulo Dardaniæ, episcopa- lia munia Metis exercuit. A rege Christianis- simo designatus fuit episcopus Lombariensis, & postea Santonensis, quibus titulis nuntium remisit5 uti & Massiliensi episeopatui, quem cessit in gratiam Francssoi de Lomenie, nondum, ut putamus, adeptus possessionem. SSILIENSIS. aro LXVII. FRANCISCUS. Franciscus de Lomenie Dominicani quoque ordinis alumnus, Theologiæ licentiatus, abbas B. Mariæ de Josaphat prope Carnutum, ordinatus est a Francssco Harlæo Rotomagensi archiepiscopo, assistentibus Baionensi & Con- seranensi episcopis, anno 1624. * in ecclesia Dominicanorum apud Parisios. Eodem anno 11. Septembris Ludovico XIII. sacramentum clientelare juravit coram Francssco cardinali Rupi-fucaldo, magno Franciæ eleemosynario : tum anno sequenti urbem sdemni pompa est ingressus, & interfuit comitiis generalibus cleri apud Parisios. Ejus tempore 1631. conditur in urbe conventus Carmelitarum discalceato- rum, & 1633. Cartusianorum. Vivere desiit Lemovici anno 1639. ibique sepultus in majori S. Stephani templo, cum hoc epitaphio. J E S V S MA R IA. IUustrisiimi viri F. de Lomenie Massiliæ episcopi & abbatis de Josaphat tumulus. Adsta viator, Et incertas mortalium vices dole. Dominus de Lomenie, patria Lemovix, pro^ fejstone religiosus, dignitate Massilia episcopus, a finibus terra terram hic postiturus advenit. Doctrina paucos habuit pares, Nullum pietate superiorem, Non tam illi mitra honori, ^uam ipse mitra ornamento fuit. Generalibus ecclesta Gallicana comitiis, non femel adfuit, semper profuit. Parentibus qui jam tertio regi ab sanctionum commentariis fuere, non inferior, In pauperes semper beneficus, sed moriendo magnificus. Nec enim potuit morti cedere ejus caritas fortis ut mors ; Immo& morte fortior ipfa. ^uinquagestmo quinto atatis anno sublatus est. Immatura quidem illi ad mortem atas, Sed matura virtus illi ad immortalitatem fuit. Ita vixit ut mori non possit. Ita moritur ut vitamstbi mors pariat Priore vita beatiorem. Apud ades D. Stephanosacras & decano ac novettb canonicis ex suis decoratas sepeliri voluit ; ’Ut ita illum coronam justitia jam percepisse . intelligeremus. ’ Illum voluisset suis vijceribus Massilia complecti. Sed heu 1 qua spes solatiisuperfuisset luctui Lemovicenstum, 67 quem illis vivum Massilia eripuit, Etiam mortuum retinuisset ? O inanes hominum spes. Ofortuna infida conditio stsua tot annorum expectationem momento temporis eludit. Ora, plora & vade. De more majorum instngulas hebdomadas instituto suero obiit XXVII. Februarii anno a partu Virginis Mocxxxix. Ejusdem 671 ecclesia m Eiusdem familia* Lomeniæ fuit illustrissimus vir HenricuS — Augustus Lomenius comes Brien- næ, sacri consistorii consiliarius, & primus sanctioris consilii commentariensis. LXVIII. EUSTACHIUS. Eustachius Gault Turonis natus Jacobo & Margarita Poitevin honestiffimi generis parentibus, cum fratre Johanne-Baptista, Lugduni litteris humanioribus, Flexiæ philosophicis, in Sorbona denique & Romæ theologicis studiis operam dedit. Postea Helvetia Germania ue discendi causa peragratis, reversus in patriam j congregationi Oratorii Domini Jesu cum eodem fratre, a quo tantisper avelli ægre ferebat, sese addixit : multis vero prius tum pietatis, tum prudentiæ datis argumentis, uterque in Hilpaniam mittitur a Berullo praposito generali, ad constituendam Matriti Oratorii domum. Galliæ redditus, variis ejusdem instituti domibus præpositus est. Fama vero virtutum, scientiæ, & sanctitatis eximiæ percrebres- cente, ab Henrico d’hscoubleau Burdegalensi arcbiepiscopo evocatur, ut dum publicis regni negotiis implicatus a diœcesi sæpius abesse cogeretur, Eustachius huic utilem operam suam ( collocaret : cui obeundæ provinciæ ita diligen- ger incubuit, ut sacris infulis dignus visus sit huic antistiti, qui eum cardinali Richelio commendavit. Illo vero annitente & suggerente, a rege Ludovico XIII. designatus est Massiliæ episcopus mense Martio 1639. lnterim archi- episcopus Burdegalcnsis rogavit ut suæ diœce- seos visitationem aggrederetur, cui oneri dum ingenti zelo sese componeret, lenta febre correptus, & in pulmones acrioris pituitæ distil- latione, vertere solum coactus est. Coflionem* itaque Vasatum accesst fratre cariflimo comitante, exceptusque cst ab optimo pontifice j Henrico Lolstofio in episcopales ædes, postque dies quadraginta ibiaem inter dilecti fratris brachia exhalavit animam die 13. Martii anni 1640. Admista jam tunc fuerat a summo pontifice Eustachii nominatio ad episcopatum Mas- silienscm ; quare Vasatensis episcopus, ipsius tanquam episcopi celebravit exsequias, & elo- quentissimam de ejus virtutibus dixit orationem. Corpus ejus jacet in sacello cathedralis eccleuæ. Cor Massiliam detulit ejus frater post ipsum factus epiicopus. Multa lcripto reliquit Iuorumstudiorum monumenta ; præter enim, conciones ab ipsis pcritiflimis in hoc genere di-1 cendi probatimmas, tractatum de conciliis scripsit ; Veteris testamenti historiam compendiosam nondum absolutam reliquit.Orationem adde qua demonstrat ecclesiæ & reipublicæ multum interesse ne scientiarum thesaurus unico ordini hominum addicatur ; item librum quo docte probat jus regis Galliæ in Navarram, &c « LXIX. JOHANNES-BAPTISTA II. Johannes-Baptista Gault Turonis natus, patriam suam illustravit. Lugduni apud patres Societatis Jesu litteris humanioribus tanto profectu incubuit, ut fratris fui Eustachii ex Italia reducis anno ætatis suæ 22. primorum lin- Tomus L A S S I L I E N S I S. 671 i guæ latinæ elementorum pene rudis, magister factus, eum intra annum ad rhetoricam provexerit. Post aliquot annos in theologicis exercitationibus positos Parisiis in celeberrimo videlicet Sorbonæ collegio, Romæ iisdem sacris litteris rursum operam navavit, & de iis theses magna cum laude propugnavit. Summum vero Jo- hannis-Baptistæ studium fuit ad Christianæ pietatis apicem contendere. Idcirco institutum presoyterorum congregationis Oratorii cum fratre suscepit sub Petri Berulli sanctissimi ipsius auctoris disciplina. Cum hac in congregatione adolevisset, profectus est in Hispaniam > jubente Berullo, ut ejusdem propositi presoyterorum sodalitium in urbe Madrito fundaret. Variis insua congregatione laboribus perfunctus, cum magna etiam sanctitatis fama, Burdigalam accersitur, ubi fratri collaborans, qui totius illius diœcesis sollicitudinem curamque gerebat, insuper sanctæEulaliæ parochiali ecclesiæ præsicitur. Mortuo fratre aliquot men- sibus ante mortem designato in episcopum Mas siliensem, Henricus Surdisius archipræsul Bur- digalensis, adjuvante cardinali Ricnelio a rege obtinuit, ut ad solarium orbitatis Massiliensis ecclesiæ, Johannem in locum fratris demortui subrogaret— Ejus nominationem admisit papa die 14. Julii anni 1642. Die vero quinta Oc— 1 tobris in sacra æde sancti Maglorii Parisiis est ordinatus & consecratus in episcopum a Victore Buthilerio Turonum archiepiscopo, adjuvantibus Sebastiano de Rosmaaec Venetensi, & Johanne Dolce Boloniensi episcopis. Die septima Januarii anni 1643. suam ingreflus diœce— 1 sim statim ad sancti Lazari & auorum sanctorum tutelarium opem confugit. Urbem neglecta omni pompa est ingressus, statimque officio pastorali totum sese addixit » sanctum Ca- rolum Borromæum imitari proponens ; imp Christi pastorum principis exempla semper ob oculos habebat. Itaque asiiduus in seminando verbo Dei, ad tollendas morum corruptelas, interim largas in sinum pauperum, maxime nobilium præ pudore latitantium eleemosy- nas spargcbat. Ejus autem caritas prassertim enituit in captivos ad triremes damnatos, quos sciebat ad omnia scelera projectos. Itaque ac- cersitis prefbyteris congregauonum Oratorii & Misiioms, quæ Vincentium a Paula auctorem habuit, quibus ducem sese addidit, aggreditur conversionem tot flagitiosorum hominum, inter quos erant hæretici, Turcæ, Arabesque non pauci. Mira res ! post sexaginta dies incontinuiS laboribus absumtos, maximaj scelestorum hominum multitudo ad poenitentiam flectitur, he- terodoxi hæresim ejurant, Mahumetani sufce- pto baptismate Christi sidem profitentur. At ex nimia in triremibus defatigatione, & acre pestilente contracto morbo enecatus sanctus epiicopus est, die 2j.Maii anni 1643. ætatis suæ an— 1 no 48. quæ mors urbem, diœcesimque totam ingenti luctu doloreque affecit. Non defuit tamen consolatio, quando ex ejus corporis aut vestium, aut sarcophagi contactu, plurimi ægroti sanitatem recepisse vili sunt j multique peccatores ad poenitentiam conversi, quos inter Tur- Vu e7S ECCLESIA M cus quem vivens ad sidem nullis rationibus aut, precibus adducere potuerat. Sepultus est in tumulo episcoporum, ad quem plurima facta sunt miracula. Nihil abs re nos facturos putamus, si coronidis vice subjiciamus epistolam cœtus cleri generalis Franciæ Parisiis an. 1645. congregati, ad Innocentium X. papam qua ejus laudes cumulate prosequitur, exossa in promptuario actorum cleri Gallicani typis edito. D E alissime pater. Cum de fratre nostro (ancta memoria Francisuo Gebennenstum episuopo in sanctorum numerum referendo, ad B. V. superioribus menstbus fcripstmus, tanta benignitate epi— j stola nostra refpondere dignatus es, ut omnibus comitiorum viris fpem maximam ingesseris, nos tibi rem non ingratam facturos, st de ejujdem argumenti negotio, fed quod ad ecclefiam Gallicanam magisspectat, cum S. V. sedulo ageremus. Tribus abhinc annis obiit in Gallia Johannes — Baptista Gault Massiliensts episuopus, consummatus equidem in brevi, fed qui fex menstum curriculo, quibus sudem tenuit, multa tempora explevit. Pietate erga Deum, caritate erga pauperes, follicitudine gregis, morum integritate, zelo, constantia, omnibus denique virtutibus quas in episcopo Paulus requirit, fanctus ille vir enituit. Sed quam ardens in illius pectore animarum falutis procuranda zelus ferveret, erga homines ad triremes damnatos declaratum est. Cum enim apud su perpendisset miferos illos reos damnatione pejores reddi, mala consuetudinis contagione mutuo susu inficere, & omnibus pietatis legibussulutos vivere, accuratam triremium omnium velut totidem fluctuantium parochiarum vifitationem abfolvere in animum suum induxit. Incredibile dictu est, B. P. Juantos labores, quam graves injurias, quam elluinam plane ferociam sustinuerit. Nec cibum nec requiern capiens inter foetida transtra diem consumebat. Hos paterne alloquebatur, illos dure, increpabat, omnes in stnu fovebat, omnibus om-’ tria factus, ut omnes Christo lucraretur. Sic hominibus qui in tenebris, & in umbra mortis fede- bant, lux de coelo orta est, qua ganeones perditissimos in viros modestos, summa cum omnium admiratione transformavit. Sub tanto pastore, B. P. Massilia inter ceteras Gallia civitates caput attoh lebat, Provinciaque omnis ecclestastica disuiplina famam absulutijjimam in clero, pietatis Christiana pristinum candorem inter laicos, brevi restitutum iri sperabat. Sed Deo optimo maximo aliud visum est■, vix enim quintum mensumsanctijstmus praful implebat, cum lecto decubuit, & post ali-] quot dies e corporis ergastulo sulutus ad aternam patriam morte placidissima transtvit. Jilui eximiam pietatis famam dum viveret meruerat, ut animam coelo reddidit, tantum fauctitatis odorem diffudit, ut omnes cives ad illius cubiculum velut confpiratione facta accurrerent, & corpus venerati, fanctum hac die obiisse proclamarent. Nec temeraria vulgi ad superstitionem mobilis vox fuit. Nam antequam humi mandaretur, multa edita sunt miracula, qua conceptam anteasun- ctitatis opinionem, etiam apud incredulos adstru- xere. Omnes Provincia urbes illorum sum » peragrata est, nec ullus suit tam ignobiiss pagus, ex ISSILIENSIS. 674 quo multi agroti aol fancti prafulis tumulum non advolarent, ut quod medicorum arte non potuerant, illius precibus impetrarent. Multis fecundum illorum fidem factum est, ut certissimis probationibus constat, quas viri pietate & doctrina graves illustrissimi Awenionis vicelegati confecere, & in tabulas publicas retulere. Tertius ab obitu viri Dei annus volvitur, & cum in comitiis nostris frequens de illo mentio incidisset, multaque gloriosu de ejus actibus & de miraculis ante & post mortem frater noster Stephanus episuopus modernus hujus ecclesta nobissupe retulisset, omnefque tanto exemplo ad episcopale munus diligentius obeundum fesu provocari faterentur, ecclesta Gallicana dignitatem a nobis postulare censu imus, ut de facra veneratione auctoritate apostolica tanto episc opo decernenda cum S. V. litteris ageremus. Tu enim is es ex cujus ore pendent una cum grege, quicunque sunt veri pastores, & non latrones. Tuum est fidelium pietati leges dare, & proponere exempla qua colant & imitentur, quidquid hac in re privata tentat devotio, non religioni, fed audacia, & privatis affectibus tribue odum est : quos jure quifquis recte fapitsumper fufpectos habebit* Annuat igitur B. V. tam aquis cleri Gallicani precibus, & ardentia populorum vota, Massilien- fium pracipue, longius protrahi non permittat. Vox populi vox Dei, nec ulla festinationis incautasusu picio esse potest, fi maturius cultus facer huic viro decernatur, quem constanti hominum existimatione, tam illustribus miraculis Deus gloriosum reddidit. Sane hac in re acceleranda S. V. Gallicana ecclesta ornamento consuluisse, Gallofque omnes novo vinculo sibi obstrinxisse profitebimur. Deus optimus maximus gregi suo in longos annos te incolumem fervare dignetur.Datum Lutetia anno Domini M. DC. XLvI. die ii.mensis Julii. Obsu- quentissimi ac devotissimi filii vestri &fervi, cardinales, archiepisuopi, episcopi, ceterique ecclesta- stici viri in majoribus cleri Gallicani comitiis congregati. Carolus archiepiscopus Tolosanusprafes. LXX. StEphANus. Stephanus Puget ex episcopo Dardaniensi Massiliensis designatur a rege Ludovico XIV. anno 1643. consecratus jam suerat a Francssco Harleo archiepiscopo Rotomagensi, & Nor- manniæ primate, alsistentibus Albiensi & Con- seranensi episcopis, in ecclesia patrum tertii ordinis siincti Francisci, suburbii sancti Antonii Parisiensis ; & in ecclesiis Remensi ac Metensi episcopale officium diu exercuerat. Comitiis generalibus cleri Gallicani Luretiæ habitis anno 1645. adfuit. Anno 1656. die 14. Maii consecravit Tussanum de Forbin Diniensem episcopum. Obiit anno 1668. LXXI. TU S S A N US. Tussanus filius Galparis de Jansi>n, & Claræ de Libertat, secundæ ejus uxoris, ex episcopo Diniensi sit Massiliensis, a rege Christianisiimo renuntiatus anno 1668. Tempore autem hujus episcopatus a rege legatus missus est in Polo- niam ad reipublicæ comitia, in quibus agente Tuflano, electus est rex Johannes Sobieski regni major marescallus, rebus bello gestis clariisimus, ECCLESIA M cujus virtute Vienna Germaniae, totiusque or-1 bis Christiani adversiis Tureas propugnaculum ab eorum obsidione liberata est. Hujus regii petitione Jansonius sacra donatus est purpura anno 1690. Anno 1679. rex ei destinavit episcopatum Belvacensem, quem ab hoc fere tempore usque ad mortem obtinuit, hoc est usque ad annum 1713. Omnibus iissuper ornatus dignitatibus, quæ decent episcopum t nam erae S. R. E. cardinalis, præceptor, seu commendator regiorum ordinum, & Franciæ magniu eleemosynarius, plurimis insuper ditatus abbatiis, & quidem pinguioribus, Corbeiensi, Mar- chiancnsi, &c. 1 LXXII. JoHANNES-BAPTISTA II. Johannes-Baptista d’Estampes, filius Josiephi marchionis d’Autry legionis Condeæ præfecti, ex Ludovica le Grand, de cujus illustri genere agemuS quando de Eleonoro a Estampes archi- episcopo Remensi loquemur, doctor Sorboni- cus, cum jam esset episcopus Helenensis, regia sicheda, cui inscribebatur. pro Massiliensi episcopatu, donatus est mense Septembri anni 1680. Obiit 6. Januarii anni 1684. repentina morte correptus, cum quinque tantum annis esset major quinquagenario. LXXIII.CAROLUS GASPAR-GUILLELM. ( Carolus-Gasuar-Guillelmus de Vintimille du Luc, ex Marsiliæ vicecomitibus, menie Junio ( alii Maio) anni 1684. nominationem regiam consecutus est pro episicopatu Massiliensi. Ungitur anno 1692. die 25. Martii, aLudovico de Thomalsin episcopo Sistaricensi, cui affi- stebant Ludovicus Aubc de Roque-Martine, Tricastrinensis, & Ludovicus-JoIeph Adhemar de Montcil Carcassonensis episcopus, in majori ecclesia Massiliensi. Dehinc Aqucnsis arcbiepi- scopus anno 1708. de quo jam locuti siunus. LXXIV. BERNARDUS-FRAN CISCUS. j Bemardus — Franciscus de Poudenx de Ca- stillon, filius vicecomitis de Poudenx, ex nobili gente apud BigerroneS, legati cohortis cata- A S S I L I E N S I S. l phractorum equitum ducis Espemonii, hodicr- næ Aquitaniæ præsecti, matrem habuit non imparis nobilitatis N. de Castillon. Hic sub patruo Francssco de Poudenx antistite Tarbeiensi vices episcopalcs egit. Deinde anno 1705. electus est procurator * generalis cleri Gallicani. Tum an. 1708. die 22. Februarii nominatur a Chri- stianisiimo rege ad episcopalem Massiliæ sedem. Consecratur & ungitur in episcopum die 26. Augusti in ædc sacra noviciatus Societatis Je- sii apud Parisios, ab emincntisiimo cardinali de Noailles Parisicnsi archiepiscopo cui coadjuto- res adfuerunt antiquus episcopus Condomien- l sis, & episcopus Aureliancnsis. Die 4. mcnsis Octobris regi sacramentum clientelæ præstitit. Obiit ex alvi cruciatibus, die 19. Januarii anni 1709. magnumque siii desiderium reliquit Mafliliensibus, maxime pauperibuS, quos co- psosissimis eleemosynis recreare coeperat. Magna animi tranquillitate & patientia, ingentes morborum sibi succedentium cruciatus pertulit, in sista eucharistia qua singulis diebus siciebatur, solatium quærens. LXXV. HENRICUS-XAVERIUS. Henricus — Xaverius de Belzunce filius Armandi marchionis de Belzunce & de Castel- :Moron, senescalli & præsecti pagorum Agin- nensis & Condomiensis, ex Anna de Caumont Lauzun, adolescendam suam & primos juvenilis ætatis annos transegit in Soc. Jesu.quam cogente infirma valetudine deseruit. Cum in officio vicarii generalis Aginncnsis ecclesiæ, dignum se episcopatu probasset, designatus est retia. schedula episcopuS Massiliensis die 3. Aprilis anni 1705*. Unctionem episcopalem suscepit die 30. Martii in Dominica 4. Quadragesitnæ anni 1710. in ecclesia sancti Ludovici Societatis Jesiu a cardinali de Noailles Parisiensi archiepiscopo, assistentibus Trecensi & Diniensi ) episcopis tempore comitiorum cleri Gallicani ibidem congregati, ad quæ Fuerat a sua provincia deputatus. Die 19. Aprilis in vigilia Pasa chæ, fidem regi juravit. MASSILIENSES PRÆPOSITI. I. A Icardus I. præpositus Massiliensis cum </j^Raimundo episcopo anno 1117. memoratur in charta de emtione medietatis vallis quæ vocatur Arcula. Reperitur etiam an. 1119. & 1131. quo Gaufredus vicecomes Massiliæ una cum Dulcelina matre laudat donum condami- næ quod Aicardus avunculus suus in manu Ai- cardi præpositi fecerat in testamento siii obitus. Memoratur quoque anno 1158. quo promittit obedientiam Petro episcopo. II. Aicardus II. de Massilia, an. 1163. & 1165. Idem Forte cum præcedenti ; ita sentit Ruffius, aitque ipsum ruisse silium Pontii de Peinier vicecomitis Massiliæ, sociumque Rai- mundi comitis Pancti Ægidii in Jerosolymitana peregrinatione circa an. 1105. Unde sequeretur Aicardumpræsuisse capitulo Massiliensi per annos 60. Tomus 1. III. Guillelmus I. transigitanno 1172. Anno 1177. subscribit quibusdam litteris Ildefonsi regis Arragonum. 1182. bullam accipit a Lucio papa III. IV. Raimundus I. 1192. laudat Jaufrido Barba — rufæ quamdam aream ad domum ædi- sicandam. Testis nominatur in litteris quibtu monachi sitncti Pontii auctoritati Petri episcopi Niciensis sesubdiderunt, cui Lucius papa III. dederat hanc abbatiam in commcndam. Vide apud P. Jofredi in epiPcopis Niciensibus in Petro II. Plura alia ae eo legi possunt in Gallia Christiana fusiore. V. Franciscus Monoguetus reperitur in va* riis chartis anno 1100. & 1201. quo cum cano* nicis ecclesiæ Massiliensis acquirit panem ca* stri Gumberti. Reperio etiam M*. præpositum Massilienscm anno 1202. & 1209. cum Fu. epi— ( Vuij tn ECCLESIA M. scopo, qui permittit Johanni institutori ordinis/ Trinitatis de redemtione captivorum habere ecclesiam & cimeterium in civitate Massiliensi ; & qui disceptavit cum Roncelino vicecomite Massiliensi. VI. RaimundtIS dePetrolisan. 1201. mense Martio pactum fecit cum Roncelino vicecomite Massiliensi b ex archivo ecclesiæ Massiliensis. Forte idem cum R. qui præpositus reperitur 1204. Hinc colliges duos tunc temporis in ecclesia Massiliensi fuisse præpositos, forte inter se diffidentes, Franciscum Monoguetum, qui præposituram occupasse videtur ab anno 1200. ad 1209. & Raimundum annis 1201. & 1204. Post quem fuit quoque VII. PetruS I. Bermundus qui reperitur in variis chartis 1203.1207.1211. & 1114.quo xvn cal. Sept. in dormitorio conversorum Montis- rivi, condito testamento, ecclesiam Massilien- sem reliquit heredem, ut in ea tres capellani prjeter duos quos jam instituerat constituerentur. Postea ibi sit monachus, obiitque 19. Augusti anni 1223. VIII. Hugo Beroaldus, cuian. 1214. Rai- mundus de Baucio & Alazacia ejus uxor vice- ■comites Massiliæ consirmant quidquid Petrus Bermundus quondam præpositus dederat eccle— < siæ Massiliensi. Eidem Hugoni anno 1215. Ge- raldus Adhemari dominus Montilii & viceco- mes Massiliæ, & Mabilia uxor ejus donant castrum Babonis. Reperitur etiam ann. 1216.1217. IX. Berengarius I. ann. 1226. 1230. X. Rostagnus I. de Agouto, ex nobilifli- ma familia, testis legitur in hominio quod Fecit Barallis de Baucio J. Arelatensi archiepiscopo anno 1238. Idem jam præerat anno 1234. XI. Berengarius 11. an. 1240.1245. XII. Rostagnus II.de Agouto, anno 1245. transigit cum Nicolana abbatissa sancti Pontii. XIII. PetruS II. Andreasin bulla Innocentii papæ IV. data anno 4. ipsius pontificatus. Item 1250.I252.1255. XIV. RaimundusIII. anno 1255. XV. Gaufridus Rostagnus 1260.1262. XVI. P. anno 1271. XVII. Berengarius III. de Segureto, camerarius papæ & præpositus ecclesiæ Massiliensis constituitur solus judex a sancta sede delegatus ad inquirendum de Judæis, ut nos docent litterae ejus subdelegati B. Hugonis præpositi ecclesiæ Arausicanæ datæ anno 1275. Jam an. 1273. interfuisse dicitur transtationi reliquiarum S S. Cannati & Antonini. XVIII.Hugo II. Mataplana nobilis Catalo- nus 1281. teste Zurita, regem Arragonum Petrum comitatus est dum fœdus iniit cum Alfon- so Castellæ rege in loco Campilo ; tumabeodem Petro rege adMartinum IV. legatus mittitur. XIX. Guillelmus III. de Ferreriis, anno 1281. 1290. Ex præposito Massiliæ, presoyter cardinalis tituli sancti Clementis a Cælestino V. creatus, commendante Carolo II. Siciliæ rege, comite Provinciæ an. 1294. mense Septembri, moritur Romæ cal. Maii 1295. XX. Jacobus de Ferreriis, anno 1296. XXI. F. 12577. forte Fredolus, qui in qui- SSILIENSIS. 678 busdam chartis occurrit an. 1300.1303. XXII. Petrus III. de Columna 1312. quem Benedictus papa XII. redarguit quod Romæ degens ab annis 20. nec resideret, nec sacros ordines susciperet. Reperio etiam XXIII. Petrum IV. Agapiti de Columna, præpositum Massiliensem anno 1345. Quæ de ejus cardinalitia dignitate dicit Russeis, mini- me conveniunt chronologiæ. XXIV. Antonius de Baux, Hugonis domini Baucii, comitis Avellini filius, frater autem Raimundi toparchæ de Baucio, rexit præposituram ex litteris anni 1355. XXV. Johannes Bonisacii ex gente apud Massilienses nobili, Antonii de Balcio fuit suc- cesser ; nam in lite quam habuit adversus Petrum Gerardi, de qua infra, causabatur se ad sarta tecta non teneri, quæ videlicet a tempore decessoris fui Antonii debebantur.Postea fuit episcopus Glandevensis. XXVI. Petrus VI— Girardi*. licentiatus in legibus, cardinalis Aniciensis dictus ab epi- scopatu Aniciensi, litem habuit cum suo deces- sore, qui præpositi domum collabi passus erat. Ante episcopatum Aniciensem, Lodovensi po- « titus fuerat. Ruffiusaccensetpræpositis Petrum Fabri, qui hanc, inquit, gerebat dignitatem an. 1360. quo ait eum factum fuisse Massiliensem episcopum. Sed minime invenimus quo præpositum nunc ponamus loco. Non potest dici antecessor An* tonii, qui an. 1355. præerat, cum ipse an. 1361. ex præposito factus episcopus dicatur. Minime quoque licet eum subrogare Antonio : manifestum est enim ex dictis Antonio successilse Jo- hannem, Johanni Petrum Gerardj. XXVII. Petrus VII. Veilhon canonicus Tolonensis, memoratur 1444. Aug. 24. in autographo sententiæ latæper arbitros inter Guil- lelmum Gaufridi præpontum & compriores ecclesiæ de Coreis. XXVIII. Franciscus deBrancas, Nicolai Massiliæ episcopi frater 1447. XXIX.Johannes I. Alerdel, postea episcopus Massil. an. 1466. XXX. Paulus de Medivita. XXXI. Johannes II. de Coreis, al.de Cuers, senator clericus in parlamento Provinciæ creatur in ipsa ejusdem institutione an. 1501. facta. XXXII. Alfpnsus, al. Antonius de Albis » Joh. nepos, ipsi sufsiCitur in præpositura an. 1511. XXXII 1. Robertus de Indis, abbas Vallis- sanctæ. XXXIV. Philippus dela Graverie abbas Bel- læ-villæ. XXX V.Petrus Novelli præpositus & vicarius generalis Petri Ragueneau anno 1567. XXXVI. Bartholomæus de BaufletI575- XXXVII. Laurentius deBausset 1621. XXXVIII.Petrus de Bausset 1629. vitam& miracula Johannis-Baptistæ Gault episcopi vulgavit anno 1650. XXXIX. Philippus de Bausset 1668. XL. Joseph — Ignatius de Foresta Colongue 1692. postea episcopus Aptensis. XLI. Angelus de Foresta Colongue 1697. 67 ? ecclesia Massiliensis. <8O VETERA MONASTERIA ET ABBATIÆ DIŒCESIS MASSILIENSIS. VIx ulla est urbs in qua plura fuerint V. & VI. seculo monasteria, quam Massilia, ubi tunc numerabantur tria illustria cœnobia ; scilicet sancti Victoris, cujuS auctor Caflianus, & forte ceterorum > B. Mariæ de Yvelino*, siincti Salvatoris, seu siincti Casiiani * ; quæ duo ultimo loco recensita feminarum erant. Id autem notatu dignum tria hæcsijperesse, prioremque statum retinere, præter cœnobium de Y velino, vel Ybelina, sic dictum ab Yvelino amne, qui paulo infra in mare influit ; nam cum fuisset non semel incensum & dirutum hoc monasterium diuquejacuisset, seculo XIII. ineunte, transivit ad rræmonstratenses ; & ab ipsis ad moniales sub regula siincti Augustini. De sin- gulis nunc agendum, & ceteris m diœcesi Maffi- Iiensi abbatiis : quæ sunt, Abbatia siincti Victoris, ordinis S. Benedicti. S. Salvatoris « femin. ord. S. Benedicti. S. Pontii, femin. ord. Cisterc. * Montis-Sion, femin. ord. Cisterc. B. M. de Y velina, vel de Ybelina, orcLPræm. S. Mariæ de Nazareth, femin. ord. S. Claræ. S. VICTOR. § Ancti Victoris Massiliensis nobile ac vetu- stisiimum Galliarum monasterium, ordinis cti Benedicti, conditorem agnoscit Johan- nem Caffianum Massiliæ prest>yterum, qui duos cœtus monasticos instituit prope & extra muros civitatis Massilia, ut chartæ ferunt ; alterum quidem virorum, eo in loco ubi jam antiquituS erat confessio, alterum vero mulierum, de quo Iub titulo siincti Salvatoris agetur. Ecclesia sii— 1 perior, seu major vocabatur bastlica apostolorum Petri & Pauli, suntque pontificum nullæ inscriptae abbati monasterii beatorum apostolorum Petri & Pauli, ubi requiesCere creditur corpus Pancti Victoris. Ecclesia minor vel inferior dedicata est in honorem S. Dei-genitri- cis Mariæ, sanctique Joh. Bap. Neutram consecravit LeoI. & Benedicti bulla quæ contrarium affirmat, siipposititia censetur a doctisjnun- quam enim in Gallia S.Leo fuit dum gcffit pontificatum, nec, dum fuit archidiaconus, potuit dedicare ecclesiam contra regulam & consuetudinem ecclesiasticam. Vallatum a Wandalis illud cœnobium chartæ ferunt, quos tamen prius in Hispaniam se recepisse constat, quam illi condendo Cassianus manum admoveret. Fortasse cladem illam pertulit aWisigothis Aria- nis, qui Massiliam invaserunt anno 464. Graviora etiam passum est seculo nono a gente pagana & barbarica, cujus nomen reticent chartæ. Normannos suisse credo, qui Provinciam Rhodano si.ibiere ; vel Saracenos, qui multoties eam infestarunt ab ipso Caroli Martelli ævo ; MCarolus Cointiusin annalibus, tom I. ad annum $36. nuru. 43. hoc cœnobium aliud cisc docet a panhcnonc (ancti salvato* xis 9 scd perperam. nam quod aiunt auditum a oobili Dano quodam multa veterum hujus abbatiæ instrumentorum a Normannis in Scaniam aut Scandinaviam asportata, ibi etiamnum siiperesse, nesicso an sit ufquequaque verum. Postquam ergo diu desolata jacuisset hæc abbatia, noviS & quidem faustis avibus iterum eam condidere Guillel- mus primus Massiliæ vicecomes, & ejusdem urbis episcopus sanctus Honoratus ipsius frater an. 1040. Ab anno tamen 1200. ufque ad annum 1279. iterum ædisicari cœpit ecclesia, quam collabentem egregie fulcivit Urbanus V. turribusque munivit, atque campanili, Marga- reta Scotorum regina mille siorenos aureos <se camera ad id opisicium, testamenti tabulis siip- peditante.Magnisicenter etiam eam exornavit ille pontifex, ibidem in marmoreo sepulcro pereleganti ad dextrum latus majoris aræ sepultus. Illuc autem Avenione pedes seconferebat, pedes redibat ob loci reverentiam s multa namque corpora sanctorum ibi conservantur ; nempe sanctorum Victoris & sociorum martyrum Alexandri, Feliciani, Longini, quorum ossa tegit deaurata capsit ; caput autem siincti Victoris includit argentea gemmis ornata. In ecclesia inferiore putant habere se crucem siancti Andreæ, olim quidem ferro inclusiun, nunc autem argento, & ab angelo revelatam Pancto Hugoni sacristæ, cum ob metum Saracenorum prope fluvium * infossa terræ fuisset Ceteras prætermitto, quarum nonnullæ forsan infra commemorabuntur. Multis autem praeceptis ac privilegiis Pippini, Caroli, Ludo- vici & Lotharii regum Francorum hæc abbatia decorata est, multis quoque vicecomitum & episcoporum Massiliæ donis, possessionibus ac prædiis nobilitata, nec paucioribus maximorum pontificum bullis ac immunitatibus illustrata. At illud potisiimum commendat hanc abbatiam ; quod sit caput multorum etiam extra Gallias monasteriorum. Nempe cum in ea floreret observantia regularis, Victorinorum abbatum regimini subdebantur cœnobia, quæ reformatione indigebant. Seriem abbatum eruimus tum ex jam confectis catalogis, tum ex chartis & monumentis, necnon ex chronico monasterii, quod Philippus Labbeus inscruit tomo I. bibliothecae no- væ, pag. 339. Multum quoque nobis profuerunt observationes Dom. Fornerii, Victor ini asice- tæ, in Pua historia domestica verfatisiuni. SERIES ABBATUM. I. S. Johannes Casiianus cognomento Collator, natione Scytha, ut docet Gennadius j Gallum tamen eum fuisse colligit Holstenius inpræ- fat. ad cod. regul. ex ipsius Casiiani collatione 24. ubi se in Provincia ortum videtur innuere. In quodam cœnobio Bethlehemitico monasticam profesiionem amplexus est ; at majoris per* Vu iij 68i ECCLESIA 1 Pectionis causa, varias Ægypti solitudines perlustravit, ut ex colloquiis & collationibus cum sanctissimis carum incolis, quas ipse postea evulgavit, magis proficeret. Nonnisi post iHam Ægyptiacam peregrinationem venit Constan* xinopolim, ubi sancti Johannis Chrysostomi, a quq diaconus ordinatus cst, persecutionum par- ucepssuit. Ejus quasi legatione fungens, Romam venit ad Innocentium papam, qui Chry- sostomum suæ sedi (nam ex ca fuerat ejectus) restituit. Ibi Cassianus presoyter factus est, ex probabiliori sententia. Verum cum anno 410. Gothi urbem expugnassem & vastassem, inde fligit Cassianus, & Massiliæ sedem fixit, ubi anno circiter 413. duo condidit monasteria. Quo tempore Romæ agebat, apprime didicit Latinam linguam, qua usus est in conscribendis variis operibus, & quidem eximiis ; scripsit videlicet ae incarnatione Christi libros septem : de institutis monachorum libros quatuor : octo de vitiis principalibus : collationes cum patribuS Ægyptiis habitas libris 24. quæ quidem ab omnibus laudantur, caute tamen legendæ propter inspersa quædam Pclagianæ doctrinæ semina. Ex his autem collationibus Calsiano CollatoriS nomen inditum s ut liquet ex sancto Prospero, contra Collatorem scribente. Obiit vero Massiliæ septem & nonaginta annos natus, multis clarus virtutibus & insigni doctrina, Theodo- sio & Valentiniano imperatoribus, anno circiter 448*. Quicscit inecclesia sancti Victoris ad dexteram principis altaris, annua solemnitate cultus apud sanctum Victorem 23. Julii. Porro qui fuerint ejus successeres silent historiæ, propter frequentes in Gallia barbarorum gras- sationes. II. Anastasius e monacho Massiliensi assumtuS abbas circa annum 580. vel ut habetur in codice chartophylacii, exeunte anno 600. incarnationis Dominicæ, monasterium rexit dum po- tentisiimi reges Guntramnus & Childericus de urbis dominio disceptarent. Anastasius cum Proculo sacerdote fautor erat partium Gun- tramni, ut videre est apud Gregorium Turo- nensem, scilicet lib. 6. c. 11. ubi tamen non legitur Anastasium abbatem fuisse sancti Victoris, quamvis ita sentiat cum plurimis aliiS D.Theoderic. Ruinart in notis ad hunc locum. Certe minime honorificum foret de abbate S. Victoris interpretari quæ de Anastasio abbate Gregorius Turon. testatur his verbis : Clerici Autem qui soeleri huic mixti fuerant, quorum caput Anastafius abbas & Proculus erant, &c., III. Magnus I. post Anastasium præsuit, ex Ruffiohilt. Massil. 1.11. c. 2. edit.2.588.Sc ex D. Fornerio memoratur in primo instrumentorum, ad ecclesiam Massiliensem spectantium. IV. S. Maurontus episcopus & abbas Mafli- liæanno 780. Carolo Magno obtulit libellum, ut ablata monasterii prædia restituerentur, si- cuti prodit documentum tabularii Victorini in indice episcoporum Massiliæ. V. Yvo epilcopus post obitum sancti Mauron- ti, abbatiam administravit— Sic se vocat in magno chartulario fol. 24. verCoiTvo gratia Dei epijcopus, rector & gubernator ipstus ecclesta, an- [ASSILIENSIS. l no xiij. regnante glor domino nostro Carolo rege Francorum & Langob. feu patricio Romanorum, indictione IX. VI. Hugo I. quo postulante cum Berengario episcopo Massiliensi restituitur per Carloman- num rcg… dominium villæ Cilliani (de Scillans) ex magno chart. Vict. fol. 2. & fol. 122. cujus documenti authenticum est in armario diœcesis Forojul. fol. 283. charta Carlomanni est data Iv. non. Febr. an. 6. regnante Carlomanno, indictione 11. apud Compendium. VII. Magnus II. rexit abbatiam anno 904. uti liquet ex magno libro chartarum. Ea valuit ’gratia, ut ejus, Rostagnique Arelatensis archi- episcopisuasu, vicina agrorum spatia, quæ Paradisos, vel porta Paradisi appellantur, tum etiam reliqua Montis — rotundi, nunc Montis Dominæ de Gardia, & circumquaque jacentia territoria acceperit dono Ludovici imperatoris. Factum Arelate anno 904. an. 4. imperante Lu- dovico, ex magno chartario foL 2. verso. VIII. Garinus vixisse fertur anno 926. omittitur apud Dom. Fornerium & D. de Russy. IX. Honoratus Bosoni avunculo suo Provinciæ comiti, ætate pene suppar, rexisse creditur anno 960. omittitur quoque apud DD.

! Fornerium & de Ruffy. X. Bernardus I. ex D. Russy hisu Massil. & D. Fornerio magni chartul.sol. 147. XI. /Adelardus abbas sancti Victoris Mas- siliensis, reclamat se de Rodulso episcopo, & de Imone, ob terram Camaricas (la Camar- gue) ab eis occupatam ; Facta notitia ista in villa Manosca Iv. nonas Jan. anno 42. regnante Conrado rege Alamannorum, feu Provincia, ex dissertat. D. de Ruffy deorigine comitum Provinciæ. Memoratur inactuguerpitionis cujus- dam factæ anno 44. regnante Conrado rege Iv. nonas Januarii. In eadem charta fitmen- ► tio Pontii episcopi Massiliensis, ex magno chart. fol. 147. 961. ex D. Fornerio laudante magnum chartul.sol. 23. verso. Adalardo Pontium luccessorem immediatum dat Russy, & Pontio Hugonem. XII. R. 981.990. XIII. Hugo II. 990. ex DD. Fornerio & de Russy hist. Massil. XIV. Pontius I. subscripsit testamento Wil- lelmi I. comitis anno 992. In magno chart. S. Victoris legitur : Notitia conventionum de villa Cathedra, ( vulgo laChadiere) inter Adalar- dum abbatem S. Victoris, & "Willelmum viceco- mitem Masstlia, quam ego Pontius abbas fuccef- for pradicts volo fcribere, pradpiente & cogente mihi patre meo inguilberto, &c. anno circiter 593. ex mag. chart. fol. 23. verso. XV. Garnerius an. 1003. ex magno chart. Sub hoc abbate Wifredoque præposito Wil- lelmus vicecomes Massiliensis in extremis, monachi habitum suscepit, & multa contulit coenobio, anno 1004. ia. Octob. regnante Rodul- fo rege. Donationem confirmarunt Pontius episcopus Masiiliensis, & Willelmus frater ejus, necnon Ermengarda D. Willelmi mater. V ide instrumentum hoc in probationibus. XVI. Wssredus per quinque annos præpo« 83 ECCLES (A M/ situs fuerat, quando electus est abbas. Instrumentum electionis Wifredi abbatis factum est postulante Warnerio abbate, præsentibus Pontio Massiliensi episcopo, Archinrico abbate Montis-majoris, Pathone abbate Pancti Ger- vasii, Warnerio Psalmodiehsi, anno 1005. indictione m. Anno 1014. memoratur in majori chartario. Obiit hic abbas post annos 15. regiminis, anno mxxI. Sub hoc abbate monasterium coepit reflorere, ut patet ex tabulis, maxime ex bulla JohanniS papæ, anno circiter ] 1007. data, ex armario bullarum, n. 1. & magno chartul. n. 1. XVII. Isiirnus Tolosanus prior claustralis Pub Wisredo, ei anno 1021. subrogatur. Anno 1024. Willelmus comes pagi Vinaascini*, fecit insigne donum monasterio ; cuius litteras vir clariss Lud. Ant. de Ruffy edidit in dissertatione de origine comitum Vindascinorum : ^rillelmus filius Rotbaldi, facio donationem sancto Victori i in comitatu Aquensi, in valle Cagnanam, de quarta parte, de uno fronteflumen AV. an. MXXIV. Adalax comi fissa s. ( nrmavit)’Willelmus comes filius Rotbaldifir. Anno MXL. idibus Octobris consecrata est nova ecclesia in frequenti præsulum & princi—’ pum, optimatumque cœtu, a Benedicto papa IX. qui etiam monasterium privilegio donavit. Hoc ipso anno I farno abbati coenobium sancti Verani Vallis-clauste restaurandum traditur a Clemente Cavallicensi episcopo. Anno 1044. Pontius episcopus Massiliensis dedit huic abbati & monachis ecclesiam sancti Ge- nesii ; eodemque anno huic sacro loco sancti Promasii Forcalcariensis ecclesia concessa est. Ruffius de sanctitate Isarni abbatis suse fatis disserit. Paulo ante mortem in Hispaniam profectus est, ut quosdam monachos a Sarracenis in vastatione Lerinensis insulæ captos redime— ] ret. Post mortem, quæ contigit die 2. Septembris anni 1048. indictione I.IsarnuS supremis honoribus dignus visuS est, coliturque Masse- liæ. XVIII. Petrus I. alumnus monasterii eligitur successor sancti Isarni, coram Rajam- baldo Arelatensi archiepiscopo, qui sancti Victoris suerat monachus, præsenobusque Ful- cone vicecomite Massiliensi, ejtssque uxore Odila. Instrumento electionis vitiose data est indictio m, unde parum certæ nobis videntur ejusnotæ chronlcæ ; quapropter parum cu— j ramus quod factum legatur anno 1047. meliusque convenire putamus annum 1048. Concilio Vercellensi contra Berengarii er- torem Petrus interfuisse dicitur. Porro beneficia non pauca pro incremento monasterii siii a viris principibus & nobilibus Provinciæ accepit, de quibus tabularium Iancti Victoris ; præ- cipue abbatiam Psidmodii datam a P. Magno comite, ex magno chart. fol. 1. Obiit an. u6r. 4. nonas Martii, ex chronico ; at ex aliis veteribus monumentis, anno 1060. X1X. Durandus electus an. Io6o. indictione xm. epactaxv. luna 3. cum consensii Pontii episcopi Massiliensis, & Fulconis vicecomitis e juS avunculi, & Raimbaldi archiepiscopi Arelat. SSILIENSIS. 684 A & monachi e justi em loci, ex arch. n. 198. Huic facta est donatio monasterii Chiriaci* ab Adel- berto Mimatensi pontifice, anno 1062. aliasque bonorum donationes accepit, de quibus chartularium magnum. Obiit v. cal. Decembris, ex necrol. Canonicæ ; indictione 2. ex chrxmico, anno 1064. XX. Bernardus filius Richardi vicecomitis RuthencnsiS & AmeliensiS {deMilhaud) ex Rigendi, dum se Deo devovit in cœnobio Maffi- I liensi, partem bonorum siiorum largitus est, anno 1061. Instrumentum electionis Bernardi in abbatem, quam consirmat Pontius Masii- liensis episcopus, cum avunculo siio Fulcone vicecomite, & cum fratribus siiis, ac Raimbaldo Arelatensi archiepiscopo & monacho, factum est anno Domini 1065. indict. m. epacta n. XIV. cal. Junii, luna 7. ex arch. Vict. num. 3. An. 1071. accepit monasterium Rivi-pullense, ex chronico, Castrensi : que donoFroteriiepiscopi anno 1073. Anno sequenti Pontius Willelmi vi- cecomes dat eidem monasterio, in manu Bernardi abbatis omnem honorem suum, si morte præventus sit, sine herede legali de corpore suo. , Synodo adsuit Tolosanæ 1068. Hugone Albo ’cardinali & sanctæ sedis legato præside ; atque a papa Alexandro II. purpura* insignitus, a Gregorio successore cum Bemardo Patavino cardinali legatus mittitur ad principes imperii, necnon in Hispaniam propter diffidium Berengarii comitis Barcinonæ. Litteræ haede re st : ri- ptæ sunt pridie cal.Junii, ind. xv. quæ an. 1077. respondet. In ea porro legatione captum eum fuisse testatur Gregorius VII. in epistola ad Udonem Trevirensem archiepiscopum : cujuS cum desiderio tenerentur monachi Massilienies, ad eos scripsit Gregorius epist. 15.1. 6. monenS ut ejus absentiam æquo ferrent animo ; qua ex > epistola discimus ipsum pro desensione ecclesiæ Romanæ passum este persecutionem, etiam usque ad corporis captionem. Ceterum initio anni 1079. Romæ morabatur Bernardus, & non multo post Amato Oleronensi episicopo legationis sociiIS adjunctus, regente interim monaste » rium sancti Victoris Ramaldo præposito, moritur in ea legatione hoc ipsi) anno 1079. XI11. calend. Aug. de quo sic habet chronicon Massil. Obiit domnus abbas Bernardus plenus Cbrijii dilectione i rexit abbatiam annos 15. De ejus morte Gregorius VII. hanc scripsitepistolam ad monachos Massiliersses : 7\7 On dubitamus fraternitatis vestra dilectio* * ■’nem moeroris & tristitia plenam, super venerandi patris sui excessu vehementi dolore constringi. De cujus tranfitu profecto nemini majus incommodum » quam nobis, aut aque magnum evenisse putamus, ssui talem, tantumque adjutorem nobis e latere subductum fentimus. Intelleximus st quidem in ipstus prudentia & confilio, st vita aliquandiu comes maneret, plurimum utilitatis, Deo favente, non folum in Transalpinis, verum- » De collata huic Bemardo dignitate cardinalis, dubitare non patitur donatio ecdefir B. Mariz de Metras in diœccfi Calari- tana facta in przscntia D— Richardi Rom. ecclefi* legari, & D. tdbrdmulii MtbffiL rnrnb, Mdbtii j cx cod.£incti Victoris, in armario Sardio, n. 67. < ? 8y ECCLESIA M etiam i » Italia partibus cummultorumsaluteS. R. A E. perventurum.’Undenos quoque tanti culminis onus quod ultra vir es est, sustinentes, ejusmodijo- latio sublato, cum neminem aut vix paucossuffragatores stmiles inveniamus, quanto mentis angore teneamur, liquido quidem potestis &ipfipercipere. Et quoniam memoratus pater vester, quod vivendopromeruit, obeundo incunctanter estAbraha finu receptus, nos dulci illius memoria a vobis stricti, pracipue etiam divino amore movente locum vestrum fpecialiter diligere, juvare & ab omnibus violentiis, stcut Romana ecclesta fpecialiter ha- rentem defendere decrevimus : & quemadmodum Cluniacensu monasterium longo jam tempore fedi * apostolica constat esse unitum, ita quoque vestrum deinceps ut eidem fedi stmiliter hareat in perpetuum volumus atque fancimus. Audivimus autem quod caritas vestra filium nostrum & presbyterum cardinalem Ricardum loco germani ipfius in abbatem velit eligere, quam denique electionem nos approbamus, & apostolica auctoritate firmamus. XXI.Ricardus cardinalis ab Alexandro 11. creatus adhuc juvenis, sancti abbatis Bernardi frater, ejus in locum subrogatur approbante Gregorio pepa, uti supra vidimus ; led id clarius demonstrat epistola 7. libri septimi ubi sic ( loquitur : Gregorius episuopussurvus fervorum Des Ricardo cardinali in legatione Hifpania constituto falutem & apostolicam benedictionem.’Unanimitas fratrum Massilienstum in litteris suissancta memoria fratris tui memorans obitum, novo me dolore sauciavit, petens insuper contemplatione amoris sancti fratris tui, teque velut ipsum alterum futurum fperans, uti stbi te concederem in abbatem, quod &feci. Volo ergo ut fratres tuos nullo modo pertinaciter reststendo contristes, fed voluntati Dei & fanctorum suatrum facile acquiesuaf : Volumus etiam, atque monemus ut in quantum potes, fpes tantorum fratrum de te vana non fiat, 1 fed fpiritum fanctum fratris tui viriliter induas, fe culari a ac juvenilia destderia ut mortem fugias, sancta regula medullitus te adstringas, ne occastone tua juventutis monasterium fanctum, quod avertat Deus, patiatur aliquod detrimentum religionis. Notum autem tibi facto, quia destderium mihi est monasterium S. Pauli apostoli, & monasterium Maffiltensu tanta charitatis unione constringere, ut & illudsumper pro amore beatissimi Pault ex apostolica auctoritatesuccrefcat, & beatissimi Pauli monasterium ad fanctam religionem ex il… lius monasterii religione proficiat. Postquam autem, Deo auctore, monasteria tua bene composueris, legationem tibi commissam ad Hispanias perficere non moreris. Data Roma Iv. nonas No- vemb. indict. m. Anno 108o. Ricardo Gregorius VII. mona- • » steriorum Montis-majoris, & Crassæ reformationem commisit XIV. cal. Maii an. pontificatus VI11. Centullus quoque Benearni & Bi- gorræ comes, eodem anno ipsi monasterium sancti Savini Levitanensis fupposuit. An. 1086. Suadam ecclesia S.Mariæ in iuburbio Narbon. onatur a Dalmatio Narbon. archiepiscopo, & anno 1090. ecclesia S. Grisanti prope Narbonam. Duas ab Urbano papa II. bullas obti" A. S SI L I E N S I S. 86 nuit, unam decimo cal. Martii 1089. alteram 11. nonas Aprilis 1096. ex tab. episc. Aso. An. 1097. recensetur in chara Centulli comitii pro siincto Severo de Rustano, cujus etiam monasterii occasione bullam a præ fato papa consecutus est an. 1099. ex MS. cod. B. M. Deau- ratæ. Adfuit concilio Claromont. anno 1095. mense Nov. Qui medius sedit inter Gregorium VII.& Urbanum II.Victor III. eum excommunicare coactus est, quod adhæsisset Hugo- ni Lugduncnsi archiepiscopo, qui in hunc papam præ invidia & ambiuone cornua erexerat ; sed mortuo hoc papa, qui parvo tempore vixit, Richardus ambivit communionem ( ejus, qui postea electus est in papam, a qua < nusquam recedit. Richardo Alfonsus Castel- læ rex monasterium siincti Servandi Toletanæ diœcesis subjecit. Idem abbas cœnobium Ger- sense S. Johannis-Baptistæ, & sancti Vincendi in Urgelitana diœcesi, recepit ab Artaldo comite Paillarensi 1084. non ut habet Zurita 1096. Multa illi dedit aut confirmavit Pontius Ruthenensis episcopus anno 1082. ut liquet ex J ejus charta. Raimundus item siincti Ægidii comes suasu Guillelmi comitis Arverniæ, & Bernardi vicecomitis Biterrensis, partem dominii in territorio Gibeleti eidem Ricardo largitus est anno 1103. Guillelmus Ceritaniæ (Cerdaigne) comeS cœnobium siincti Michaelis de Coxano in co> miratu Rossilionensi ; Bernardus comes Bisul- dinensis monasteria de Rivo-pullo S. Petri, & Pancti Stephani de Balneolis. Cetera prætermit- to, de quibus in magno chartario Victorino. Præfuit Richardus annis 29. ex chronico. Sed tutum non est hoc fequi chronicum. Nam fjostquam dixit Bernardum obiisse anno 1079. ubdit Richardum ejus suCcessorem annos novem supra viginti rexisse, &anno 1091. mortuum esse, Odonem post eum præfuisse annis quinque, Radulsum annos sex, quo mortuo anno 1103. successit Garinus. At si rexit Richardus per annos 29. ab an. 1079. pervenit saltem ufque ad annum 1107. Promdeque nullus datur locus abbatibus Odoni, Radulfo & Garino. Ruffii sententia est Richardum anno 1107. fuisse creatum archiepiseopum Narbonensem non dimissa abbatia, quam vices ejus gerentes administrarunt Guillelmus &Raimun- dus, ufque ad electionem Othonis. XXII. Otto cognomento Alamannus, clara stirpe editus, ac regum Francorum, ut aiunt, affinis, ex monacho sit abbas non multo ante 1 annum 1113. sedit annis quinque. Ei Pascha- lis II. univerIa privilegia monasterio sancti Victoris Massiliensis a decessoribus collata speciali diplomate confirmat.1114. quod edidimus inter instrumenta ex archivo monasterii. Donationem cœnobii siincti Petri in Ruthenico, per Ricardum Ruthenensem comitem obtinuit, quod olim patruus ejus Bernardus, & Hugo ac Raimundus viceoomites testamento largiti fuerant : anno vero 1117. con_ stituitur Otto epistropus Januensis post Aicar- dum, de quo plura vide apud Ughellum tomo IV. Italiæ Sacræ in episcopis Genuæ. XXIII. RodulsusvelRadulfus eodem anno 1117. 687 ECCLESIA K 1117. electus, monasterii magno emolumento i curam gessit. Nam anno 1120. ejus haud dubie rogatu Adhemarus episcopus Ruthen. confirmavit donationem abbatiæ S. Amantii Ruthen. quæ cum prius haberet clericos, unita Victo* rmo suerat cœnobio. Quapropter Radulsus eo deduxit monachorum coloniam. Eo instante CallistuS 11. scripsit ad archiepiscopos Arela- tensem & Ebredunensem, ut cœnobii sancti Victoris bonorum possessionem contra malorum insiiltus tutarentur. Chiriaco cœnobio in diœcesi Mimatensi, hujus abbatis sijasu, idem Callistus ea privilegia largitus est anno 1125. ] quibus nunc fruirur. Hoc eodem anno Adel- bertus Senecensis episcopus, illa bona quæ in sua diœcesi S. Victoris abbatia posiidebat, publico instrumento rata haberi voluit. Sub eo pariter sit concordia inter monasterium Victo- rinum & capitulum Maffiliense, ut habetur in libro parvo chartarum. XXIV. Ganfelinus vel Gausselmus abbas S. Victoris Massil. subscripsit litteris Ermengaudi sacristæ ecclesiæ fanctorum Justi & Pastoris, pro prioratu de Monachia Narbon. pendente a S. Victoris cœnobio, anno 1129. Vjde in Arnal- do archiepiscopo Narbon. Decesiit 1129. ex Fornerio. ( XXV. Petrus I. Salomonis, regimen accepit anno 1130. ex Fornerio. & litteras ab In- nocentio II. datas Pisis 1136. * quibus privilegia ab antecessoribus Pancto Victori concessa, omniaque jura & bona specialiter confirmat, ex authentico.An. 1140. consensit concordiæ ini— tæ inter canonicos Ruthenenses, & monachos Massiliensis ecclesiæ sancti Amantii siuper sepul- turis. Vide tom. II. Msscellan. Baluz. p. 218. concordiam hanc confirmavit Lucius II. anno 1144. bulla ad eundem Petrum abbatem missa : ibid. Obiit 1146. XXVI. Guillelmus I. quem Ruffius vocat 1 Guillelmum Petri, eligitur 1147. Exstat in tabulario instrumentum transactionis sactæ anno 1155. inter ipsum & Adalbertum Mimatensem pontificem, & inter utriusque ecclesiæ congregationes, ubi cognominatur Guillelmus tantum. Eugenius 111. anno 1150. decessorum pontificum Rom. privilegia ac beneficia, cœnobio Victorino, diplomate suo rata esse voluit. Anno circiter 1151. dedit hic abbas aliquas ecclesias Gileberto abbati Silvæ- canæ. An. 1156. nostro abbati Massiliensi Rai- mundus Gaufredi & uxor ejus Pontia, & liberi j restituunt quidquid habebant in castello de Sex-furnis cum omni territorio suo ; Guillelmus vero titulo permutationis dimidiam partem quam habebat in Oleriis, & tertiam partem in castro de Porcilis &c. eis concedit. Eidem abbati Petrus Forojuliensis episcopus ecclesiam B. Mariæ de Cillas cessit. Paucis men- sibus antequam mortem oppeteret an. 1163. litem movit Petro Ruthenensi episcopo pro ec- clesia Boaddenensi in ea diœcesi, quam jurisdictioni canonicorum suorum vi ereptam, » Ad Petrum abb. (ancti Victoris Mafliliensis exstat breve Inno- centii PP. II. an. 1137. xiv. cal Julii, quo coenobium sanctiAu- drcxAga h. subjicitur Mastilicnsia Tomus I. AS SI LIEN SIS. <88 & monachis attribuam contendebat episco- pus. XXVII. Fredolus d’Andufe, exhisc lysas- sil. D. Ruffii, post Guillelmum creatur abba ? 1163. qui a puero Massiliæ in monasterio educatus, cum doctrina & virtute, rerumque usii singularipolleret, ad episcopalem sedem Foro- juliensem postea evehitur. Alexander III.papa eum per litteras monet de servanda ordinis dis- ciplina.’Ecclesias Arelatensis diœc. SS. Genesii & Honorati, quas olim Petro Salomonis abbati Guillelmus Arelatensis archiprassul eripuerat, siiis monachis curavit restitui. Ab archi- episicopo item Pssano primate ac legato in Sardinia, simul & a Constantino antistite Calari- ano ecclesiæ sancti Saturnini cesiionem obtinuit. Regebat adhuc an. 1166. mense Julio, quo secit compositionemcum. Arelatensi archiepi- scopo, ex parvo chart. fol. 132. versi). Mortuus est eodem anno, cum sedisset dnnis tribus, mensibus quatuor. XXVIII. Petrus 111. de Nogaret, post varia diffidia sussectus est abbas anno 1166. Inse- quente vero Ildephonsiis rex Arragonum, comes Barchinonensis, Tortosæ, Ilerdæque marchio, & Provinciæ dux vni. idus Maii laudavit sancto Victori de Maflilia, necnon ab » bati Petro & sanctimonialibus quæ in monasterio sanctæ Perpetuæ sunt, multas ecclesiaS atque villas : Omnes istas prasatas ecclesias, (inquit) cum villis, & omnes usaticos & albergas, constrmo, stcut pater meus Raimundus Berengarii dedit Deo & supranominatis fratribus, sanctisque monialibus, ut habeant & possideant per infinita suculorum sucula. Amen. Actum est hoc donum in capitulo prascripta cella suncta Perpetua, in manu Guillelmi tunc temporis ejusdem loci prioris & priorijsa Sonafrissa. Charam vide apua Bouche niso Provinc. lib. IX. Iect. 2. cap. 4. necnon sub archiepiscopo Aquensi Hugone. Anno 1173. quaIdam ecclesias commutavit cum Bernardo abbate siancti Eusebii, ex hisu Massil. D. de Russe An. 1174. intercessit f » ro monachis siincti Amantii Ruthenenlis sibi ubjectis, in causii qux vertebatur inter capitulum ecclesiæ Ruthenensis & ipsijs, maxime pro sepulturis quæ veteri more siebant in S0I0 coemeterio sitncti Amantii. Anno 117 « . donationem antecessorum P. Salomonis, Guillelmi Petri, & Fredoli de Andusia factam fratribus de Monte-rivi confirmat sequenti charta. T N nomine Domint nojlrisesu-Chri/li, anno in- •R carnationis ejus m c Lxx v. Notumfit omnibus hanc chartam legentibus vel audientibus, quod dominus Petrus Massiliensis abbas super discordia qua erat inter fratres de Monte-rivi, &sohan- nem monachum priorem de Belgenchiec de terminis territorii sui, ab utrisque rogatus cognoscere decrevit. Jpst enim fratres de Monte-rivi quasdam terras & possessiones asserebant per donum & traditionem abbatum Masfiliensium ; videlicet P. Salomonis, Guillelmi Petri, Fredoli de Andusia, habuisse, usum quarum pradictus Johannes eis inquietabat dicens quadam ab eis ultra fines dona- X x <f89 ECCLESIA M tionis sua auctoritate usurpasse.Vnde factum est i ut prior jam dicti loci cum quibufdam fratribus monasterio venerabili domino abbati, & suo conven • tui supplicando » ut caufa Dei ipfe dominus abbas ad locum pro quo discordia ista erat, veniret, & controverstam inter eos suo arbitrio terminaret. Suorum petitioni dominus abbas benignum pra- bt ns assensum adiit locum illum, & jam dictis fratribus convocatis, & illorum rationibus hinc inde auditis & cognitis, constlio suorum qui ibi aderant, inipsts terris terminos assignavit, congerie lapidum, & calce compofitos ad memoriam retinendam ibidem fieri pracepit in monte qui dicitur Arambert ; pro tali modo donationem 1 a suis pra decessoribus factam confirmando laudavit. Cujus rei testes fuerunt R. Drocha, Fredolus de Monte-bruno, Johannes tunc prior illius loci, P• Cornutus monachi, W— Dalmacii, R. Cornutus & Bofo frater ejus. Ex parte fratrum de Monte- rivi interfuerunt B. prior ejusdem loci, Ojlen- dus, P. de Port, w. Bernardi & alii plure s. Sua rti ut memoria traderetur, rogatu illorum dominus abbas chartam inde fieri & eandem proprio figtllo communiri in monasterio pracepit. Ego rogatusGtrbcrtus hanc chartam Jcripfi feliciter. amem Anno 1178. honorem de Vaqueriis pro ec- clesia sincti Gabrielis commutavit cum Rai- mundo Arelat. archiepiscopo. Statuta ordiniS recens edita a capitulo generali promulgavit sub anathemate graviflimo censiirarum in eos, qui abbatias & prioratus juris Pancti Victoris Mas* siliensis in afienæ regulæ monachorum, seulai- corum usiis distraherent. XXIX. Deodatus de Seveiraco probæ vitæ in monasterio transactæ fama conspicuus, eligitur & benedicitur in abbatem an. 1179. sed brevi præfuit ; etenim vivis exemtus est anno j 1182. cum sedisset tres annos & duos menses ; ex chronico, sed brevius ex majori chartulario. XXX. Astorgius al. Eustorgius de Cannilia- co 1180. ex maj. chart. rexit decem annis, & uno mense, nam expungendus est Bertrandus de Montmurat, ex D. Fornerio qui etiam unicum facit ex duplici Astorgio. An. 1190. transigit cum Fredolo Forojul. episcopo, quo quidem anno sedebat mense Jan. ex parvo chart. fol. 139. verso. Ejus obitus aflignatur xvI. calend. Octobris in necrol. Canonicæ. ] XXXI. Rossolinus I.seu Ronselinusde Mar- seille Barralis vicecomitis Massiliæ germanus, monachus subdiaconus, in abbatem sitncti Victoris assumitur, rexitque anno uno & mense ; vita fungitur 1193. idibus Decembris. XXXII. Raimundusde Aurelio* 1193.jam sedebat. An. 1195. mense Nov. initam conventionem inter capitulum S. Petri Trecensis, & coenobium Arremarense, delegatus a siimmo pontifice Cælestino, una cum Mauricio episco- po Parisiensi, & Petro cancellario Paris, ratam habuit. XXXIII. Hugo 11. de Dolon successit 1195. xv. cal. Decembris. Sedit per annum 1. & menses 6. Diem clausit extremum 1196. sub quo reformatur monasterium per Bernardum carK S S I L IE N S I S ; eo dinalem 1195. ut habetur in libro parvo chartarum. XXXIV. MaineriuS an. 1196. magnæ auctoritatis abbas, qui generalem conventum indixit an. 1202. & prius 1198. ex Rufsio ; sedit circiter annis septem, defunctus mense Februario anni 1203. quo quidem ex eodem Rufsio quædam acquisierat præsente Guillelmo de Ponte episcopo Forojuliensi. XXXV. Willelmus II. de Petra vel de Lira, inquit Ruffius, ex sitcrista abbas reperitur in chartis an. 1208. sedit annis quinque & tribus mensibus, ex hisu Massil. XXXVI. Guillelmus III. ssAlens veld’A- ligno, prior antea sitncti Honorati Arelatensis suffectus 1208. quo sedente Roncelinus partem vicecomitatus Massiliæ, quæ illi obtigerat, monachis S. Victoris donavit, an. 1112. indict. XIV. XI. cal » Aug. ex lib. parvo chartarum fol. 81. Eodem anno, indict.xv. nonis Nov. idem Roncelinus, jam tum monachus, castrum S.Marcelli cum siiis appendicibus abbati Guillelmo concesiit. Sedebat adhuc an. 1214. ex D. de Ruffi. Hnic certe an. 1213. indict. I.vin. cal. Novemb. Ber- gondionis vicecomes, ac dominus Massiliæ do- , num largitus est, cujus testis Bonus-silius prior • de Tritis, forte is, qui proxime sequitur at>bas. Notandum vero hunc Guillelmum, cui hæc donatio facta est cognominari de Lira. XXXVII. Bonisilius, seu Bonus-siliuS rexit I9. annis ex parvo chartar. fol. 105. benedi- ctusque est in abbatem anno 1213. Eo sedente Massilienses cum a vicecomitum siiorum dominorum potestate, ære dato si ; liberassem, ac pro ea vicecomitatus parte quam RoncelinuS Guillelmo III. abbati dederat, graviffimæ or- tæ essent dsscordiæ inter ipsos & monachos S. Victoris, ad apostolicam sedem appellavit Boni filius : & Honorius III. delegatos hujtiS cau- sæ judices nominavit Rejensem & Antipolitanum epistropos, atque abbatem Toroneti, a quibus pro defensione monachorum contra Massilienses pronuntiatum est. Iste Bonisilius generales conventus ordinis convocavit cal. Novembris anni 1216. Memoratur in schedis D. deMasaugues an. U20. 1222. 1123. 1226. iiip. 1130. & 1251. Ejus mortis dies aflignatur in necrol. S. Andreæ Avenion. calendis Jan. Hujus abbatis tempore comitisia Provinciæ vitam monasticam professa est, & velamen de manu ejus accepit, uti signisicat hoc instrumentum, erutum ex autographo : 7 N nomine fancta & individua Trinitatis. No- * tum fit prafentibus & futuris, quod ego G. Dei gratia comitissa Marquesta Provincia & Fol- calquerii ob remedium peccatorum meorum, &ut Deus mei mifereatur, ingredior monasterium Arte- cella, obedientiampromittens & velamensufcipiens de manibus vestris domine B. abbas Mastilitnfis. Et ego dictus abbas gratias Deo referens super conver- stone vestra do licentiam vobis pradicta domina co- mitissd, ut possitis extra monasterium permanere, donec vestris debitis perfolutis & negotiis feliciter expeditis ad monasterium redire, & continuam ibi refidentiam facere auctoreDomino valeatis adfaOi ECCLESIAM lutem anima vestra & torporis. Acta sunt hac in. tcclefea sancta Maria de Arte-cella anno Domini M CCXXV. XIV. calendassunii in prasentia mei B. abbatis, Peregrini de Galberto, fohannis de Folca- querii prioris S. Zacharias Geraldisacrista Arcella, fohannis de guintiniaco &c.’Ut autem posteri hoc non possint in dubium revocare, hanc memorialem tartam super his factam nos ambo videlicet abbas & comitiss a fecimus stgillorum munimine roborari. XXXVIII. GuillelmuS IV. an. 1232. Idibus Sept. attendens desolationi domus sancti Zachariæ subtus Balmam, eam unit partheno- ni Artæ-cellæ, in gratiam sanctimonialium, ; 3uo tempore WiUelmus de Cerveria prior erat Lrtæ-cellæ. Chartam legimus integram tomo XI. fragm. hist. domni Cl. Estiennot p. 45. XXxIX. Petrus I V.Guilcrmi abbas renuntiatur 1253. quia Berengariocomite Provinciæ impetravit monasterii sancti Victoris jurisdictio- nes, privilegia, immunitates ab omnibus vectigalibus & stipendiis. Idem P. "W. XI. cal. Jan. 1234. memoratur in parvo chartul.sol. 69. & 100. In ejus abbatis manu Bernardus Gerrensis abbas, suum monasterium Victorino subditum esse palam professus est. Anno 1239. vivere desiit. C XL.Petrus V. præerat xv. cal. Junii, anno 1241. An. 1242. IV. cal. Maii cum D. Albiensi episcopo permutat ecdesiam sancti Præjecti de Paulin pro ecclesia sancti Petri de Condamina prope Albidam urbem sita ex tab. ep. Alb. XLI. X^illelmus V. de Portu notus in tabulis xvI. cal. Apr. 1245. & 1246. XLII. Roncelinus II. 1250. Martii xvm. 1252. 1257. idibus Aug. XLIII. Durandus II. innotescit nobis ex historia MS-episcopqrum Ruthen. Antonii Bo- nal in Viviano, ut>i legimus huncepiscopum univisse anno circiter 1256. prioratui Canonicæ ] la Canorgue prioratum de Monstrejolis, ad petitionem Durandi Massil. abbatis. XLI V. Stephanus dat Alsonso comiti To- losano &Johannæ comitissæ uxori ejus dominium & jura quæ habebat in villa de Romeur in pago Aginn. cal. Octob. 1258. ex tabul. PP. soc. Jesu Tolos. Pervenit ufque ad an. 1260. ex Fornerio. An. 12519. mense Julio Castrum-re- gale permutavit cum Carolo comite Provinciæ a quo vicissen compensationis titulo nonnulla recepit. XLV. G. G. fortasse Guillelmus Graise aut de Gretze, occurrit 1267. ex bullariosol. 17. 1 & 1268. cal. Aug. 1270. ex Fornerio G. 1271. ex tab. PP. Prædic. Narbon. 1275. ex eodem Fornerio, & 1277. ex Ruffio. XLV I. Johannes I. de Commis abbas postea sancti Germani Paris. an. 1277. ex bullario & Fornerio. Præsuit annos 10. in hoc primo cœ- nobio. XLVII. Raimundus II. Lordeti an. 1187. superstes adhuc anno 1291. ex archivis armarii Sardiniæ ; anno 1288. comitia generalia celebravit. Anno 1291. diseeptavit cum Pruliensi- bus sanctimonialibus. In necrologio Canonicæ ejuS obitus notatur 11. nonas Fcbr. Tomus k LSS ILIENSIS. 69t XLVIII. Guillelmus hujus nominis VII. cognomento de Sabrano, ex veteri & nobilis- sima familia de Sabrano in Provincia, fratrem habuit Hermeniaudum de Sabrano Ariani comitem, cujus filius ElzeariuS de Sabrano, patrui abbatis curæ traditus, ejus opera in monasterio sancti Victoris institutus, doctrina postea virtute ac religione effloruit. Is autem abbatiam suscepit regendam 1294. Qua tuor indixit capitula generalia anniS 1294. * Ibastl. 1305. & 1312. quem variis in instrumentis Carolusrex Siciliæ sanctioris consistorii consiliarium, administrum, atque consanguineum cognominat: factus demum est Diniensu præsul. Mortuum eum conjicimus an. circiter 1329 quo ex deliberatione habita in communl urbis hospitio constat scriptum tunc suisse ad episcopum Dinien- sem, & capitulum, ut sinerent corpus Guillelmi de Sabrano ad Massiliense cœnobium deferri. XLIX. Guillelmus VIII. de Cardaillac 1323. celebravit capitulum generale IJ24. * in die Pentecostes; fecitque statuta amplissena. Episcopus fuit S. Pauli Tricastrin.ex Ruffio. L. Ratherius de Lenacho e gente nobili Was— : coniæ ortus, monachus primum Moysiiaci tum 1 abbas sancti Victoris, demde vero bulla Johan— j nis XXII. an.pontificatus 18. sit abbas Moys 1 siacensu ex schedis D. Suarez, & actis pontificii Avenion. habuit bis comitia generalia, ex D. Fornerio. An. 1333.18. Novemb. recensetur in charta fundationis capellaniæ ab Ademario Massil. episcopo factæ. LI. Gilbertus de C antabrio, vulgo de Con- tobon, legavit 200. Horenos auri pro duobus cantoribus. An. 1336. feria 3. post festum sancti Dionysii memoratur in tabul. episeopi Alb. ubi dicitur GuilbertuS.Eodeman.papa ejus consilio usoS est, & Guillelmi abbatis Montis-Olivi, ad Minoritarum ordinem reformandum.An. 1337. unquam deputatu$ ab eodem papa Benedicto XII. ad reformationem ordinis Benedictini, una cum Raimundo Montis-maj.abbate statuta

? ro cœnobio Montis-maj. condit 23. Novemb. nde fit Ruthenensis episcopus ex inscriptione in majoris capituli pariete conseryata. Anno Domini MCCCXLIV. Gilbertus de Cantobrio episcopus Ruthenensts, fecit capitulum prasens, & claustrum pavimentari, & fcamna adistcari. LII. Amalvinus 1340. & 1344. in chartiS, ex D. Fornerio, qui Alamannum de Roca-lau « ra expungit. L1I1. Stephanus II. de ClaperiiS 1348. Martii 12. ex tab. Habet capitulum generale W LIV. Guillelmus IX. Grimoardi de Grisac, alumnus monasterii, an. 1358. ex Fornerio abbas adlectus post adminillratam abbatiam sancti Germani Antisiiodorensis, ubi de illo fuse. Habitum monasticum, & nomen abbatis etiam asiumtus summus pontifex dictus Urbanus V. gessit, curans monasterium regi per vicarios, ut nos docet ejusdem bulla pro hoc monastc- 4 Nullus ergo locus fupcrcst Memardode Garve cardinali nuncupato Canthe Liberate, a loco ubi natus crac, in pago Agirw nensi, quem Castiamis illustratus Ckmcnds papae V. nepotem a ex abbate Montis-majoris akbarcm fingit s<ncU Victons anno riapst) 1194. X xij ECCLESIA rio quam inter instrumenta referimus. De eq . ex abbate Massil. in papam sub nomine Urbani V. electo vide Reginaldi annales ecclesiasticos ad annum 1362. Idem papa an. 1367. mense Maioinvisit hoc coenobium, quod cum prius esset vetustate tonsum tum… ex quo ad papatum assumtus suerat multimode fecerat renovari & reparari, murisque ac turribus altis claudi… magnis etiam privilegiis decoraverat, & multis adornaverat reliquiis, jocalibus& ornamentis pretiosus inquit scriptor primæ vitæ hujus pontificis. Electus est autem papa cum esset absens & fungeretur officio nuntji 5n Sicilia. Ejus corpus Avenione ad cœnobium Massiliense tranflatum fuit, & positum in sacello S. setri prope majorem aram 1372. nonis Junii. De eo fusius in historia pontificia. LV. Raimundus III. erat abbas tempore In- nocentii VI. qui ita de illo loquitur in epistola ad Ægidium Sabincnsem episcopum apost. sedis legatum data IV. cal. Januarii an. 9. fui pontificatus : Meminimus quod dudum per dilectos filios Raimundum abbatem monasterii sancti Victoris Majfiliensu &c. apostolico auditui nostro reserasti, &c. LVI. Stephanus III. commemoratur v. cal, , Martii an. 9. pontificatus Innocentii VI. quo tempore idem papa destravit hunc abbatem mittere tanquam suum legatum adarchiepisco- pos &c. Franciæ. Epistolas Innocentii VI. ex codice Divion. descriptas penes nos habemus. Forte is est Stephanus Alberti Lemovix nepos Urbani V. prius abbas sancti Illidii Clarom. An. 1372. excepit corpus Urbani V. ad hoc monasterium delatum, ut legere est apud Gues navum in Cassiano illustrato. Ejusdem sit mentio annis 1^75. 78.79. de quo plura in abbatibus Illidiauis. Anno sui obitus, Massiliæ capitulum j ordinisgencrale celebravit. L V11. Pontius 11. de Ulmo, ex abbateMon- tis-majoris Arelatensis subrogatur Stcphano 1379. 25. Januarii ex D. Fornerio, de quo reperitur in tabulario Montis-majoris hoc seriptum ; Pontius de "Ulmo post promotionem Petri deBanhaco adcardinalatum, donatus abbatia Montis-majoris ab’Urbano V. cujus erat vicarius generalis tn regimine monasterii Majfiliensis. ! F dificavit majorem Montis-majoris turrim, instituit in urbe Mons- pessulana collegium in quo studiis vacarent monachi Montis-majoris, necnon alia plura beneficia eidem monasterio prastitit. Flcctus est deinde abbas Masfiliensu, & utrique fimul monasterio pau— j cis annis prasuit, mortuus enim est anno 1382. Certe vivebat adhuc 1381. ex eodem Fornerio. LV 111. Savaricus Christiani monachus Montis-majoris, decretorum doctor, qui primo S. Orientii ap ud Aulcos prior, post abbas sancti Andreæ juxta Avenionem, demum sancti Victoris Massiliæ evasit 1383. In bullis duabus Clementis VII. memoratur, altera VI. cal. Sept. pontific. anno 7. altera IX. calend. Decembris, pontifigttus anno decimo, ex tab. PP. Prædica- torum Ruthenensium. LIX. Johannes II. Bonvin, nobilis Massiliensis, Mariæ reginæ Ludovici II. regis S iciliæ & comitis Provinciæ matri ab arcanis SS ILIENSIS. S94 . consiliis, in abbatiæ possesiionem inductus, sedit annis 1385.86. 87. &c. usque ad annum 1405. quo mortuus est. LX. Petrus VI. Flammenqui doctor in jure canonico & vicarius generalis Magalon. episco* f i annis 1397. ac 1400. exD. Fornerio. Inter* uit concilio Pisano an. 1409. ex ejus actis to. VI. spicil. p. 355. In tab. Nantensi memoratur an. 1416. obiit autem 1428. ex D. Fornerio. LXI. Guillelmus X. de Lacu ex nobili genere apud Arverno$. hospitalarius Casæ-Dei, posse monem iniit per procuratorem an. 1424. sed vicarii generales sede vacante intercesserunt, ex D. Fornerio, & adminillrationem dederunt monacho Johanni de Vitrolis Rometæ priori, & Percevallo de Clavoto monasterii eleemosynario ; solitudinis autem studio anno præsecturæ 18. abbatiam abdicavit Guillelmus. LXII. Petrus VII de Lacu rescripto Eu- genii IV. abbatiam sisscepit per resignationem fratris 1442 Comitia ordinis generalia ex more indixit 1446. Anno 1448. 4. Decembris adfuit elevationi trium S S. Mariarum. Confert capellam siincti Elzeari 1473. & 1474. cedit quandam domum quam habebat in careriafa- . brorum. Obitus ejus notatur a Ruffio.an. 1475. Sixtuspapa IV. abbatiam contulit Philippo de Levis arcbiepiscopo Arelatensi & cardinali, qui ab adeunda possemone abstinuit. LXII I. Ogerius de Angluraabbas Alti-vil- laris & episcopus Massiliensis juxta nonnnullos bulla Sixti IV. munitus, abbatiæ siincti Victoria possesiionem iniit die 8. Julii anni 1475. rex’c usque ad annum 1505. Anno 1488. mandavit priorissæ &. conventui Artæ-cellæ ut reciperent in monialem Gabiellam de Glandeve quam Carolus Francorum rex præsentarat, ob jus quod habebat si:mel in vita unam virginem præsentandi. Acta collegit noster Claudius ES- tiennot tom. XI. fragm. hist. p. 46. & seq. An. no 1489. v. cal. Novemb. fultus quibusiiam litteris apostolicis jus visitationis sibi vindicavit in abbatem & conventum de Nanto; qua de re prædicti abbas & conventus ad sedem apo- stolicam appellarunt. Mortuus in castro d’Onol, sepelitur in ecclesia siincti Victoris in sacello organis subjecto. LXIV. Robertus de Calach obseuro loco natus, episcopus Redonensis, postea Nanne- tensis & cardinalis accessit ad postidendam abbatiam die 24. Maii 1506. LXV. Claudius de Aussonvilla al. de Car- sonvilla ex monacho & Pitanciario monasterii electus est a capitulo die ultima Novembris 1516. Verum Fredericus tit. S. Angeli diaconus cardinalis nominatur a rege 7. Aug. ejusilem an. 1516. Julius quoque cardinalis de Medicis an. 1516. 26. Aug. possesiionem iniit, electus postea papa sub titulo Clementis VII. ex D. Fornerio. LXVI. Augustinus Trivulcius cardinalis tit. sancti Adriani 1526. LXVII. Philippus Trivulcius 1540. LXVI II. Julius Feltri de la Rouere cardinalis S. Petri ad vincula, de Urbino. LXIX. Petrus Rodulphi seu de Rodulfo episcopus Albiensis creatur permutatione facta 6^ ECCLESIA MA cum avunculo siio, cui cesiit abbatiam pro hoc. episcopatu. LXX. Laurentius Strosii cardinalis, epi(copiis Biterrensis, Albiensis & Aquensis archipræ- sul, abbas nominatur resignatione præcedentis an. r 55V seu permutatione. LXXI. Julianus de Medicis archiepiscopus A quensis, abhatiam obtinuit 1570. fepultus 1588. in abbatia sua. LXXlI.Robertus srangipani II.nobilis Romanus » ex antiqua samilia abbatiam obtinuit cessione Juliani 1588. rexit ad annum usque 1622. quo Iublatus est e vivis die 17. Aprilis. LXaIII. Antonius de Bourboncomes de 1 Moret, Henrici Magni nothus, interiit 1632. LXXI V. Ludovicus de Nogaret cardinalis dc la Valet te, archiepiscopus Tolosanus obiit 1639. LXXV. Alfonsus-Ludovicus du Pleflis de Richelieu > cardinalis & archiepiscopus Lug- dunensis, posielsionem obtinuit an. 1640. LXXVI. Julius cardinalis Mazarini an. 1655. LXXVII. Philippus de Bourbon de Vendo s- mc, magnus prior Franciæ ord. Jerosol. posses sionem iniit per procuratorem 25. Julii 1662. Jacobus Goujon de Matignon, olim ep. Con- dom. & abbas Fusniacensis, mense Aug. anno 1703. dcsignatus abbas S. Victoris, adhuc præest, de quo plura in episc. Condom. AbbATIA S. SaLvaTORU. S Ancti Salvatoris apud Massiliam monasterium feminarum ordinis sancti Benedicti, fundatum est a Casiiano, ut legere est in his quæ jam præmisimus, agendo de cœnobio Vic- torino, juxta quod situm erat, non vero in loco quem ei assignat Guesnayus. Ruffius hisu Maflil. lib. X. c. 2. testatur in tabulario Victorinoduas chartas fidem facere monasterium hoc a sancto Cassiano conditum initio fuisse ad radicem montis de la Garde, quo loco cum an. 1685. tellus in canalem effoderetur > magni cujusilam ædificii vestigia reperta sunt, crassa maxime & antiqua, frequentes etiam tumuli virginum ibidem ostendebantur, lapide quadrato, quorum unius marmoreum tegmen noc erat epitaphio insigne : Hic requiescit bone Memorie Eugenia ancilla Dei Cui vexit annus ZZXXVJ. recessit v I. nonas Marssas. C. SC 3- Vidit idem Ruffius annorum 1431. & 1446. instrumenta quibus hoc ipsum confirmatur, spi- licet prope monasterium sancti Victoris quando destructum est a Wandalis, coenobium aliud fuisse, nempe virginum » ac illud ipsum quod a Casiiano conditum Gennadius narrat, cui etiam S— Cæsarius Arelat. episcopus Cassariam sororem suam dedit in pietatis exercitiis informandam, ut in ejus vita prodit Cyprianus. Initio virgini Mariæ sacrum ftiit, aeinde stmcto Caffiano, ut ex epistola Gregorii magni ad Res* pectam abbatissam liquet. Cum autem V. seculo S. Amator episcopus Antiffiodor. in Galliam S ILIENSIS. 696 intulisset ossa S. Quiritii « Z.Cyrici martyrisTar- sensis, quem triennem mactaverant Diocletianus & Maximianus, ac illis osubusmagna ex par. te sanctimoniales illæ potirentur, ab eo quoque martyre monasterium indigitatum est. Hoc infertur ex quodam epitaphio Euscbiæ abbatissæ S. Quiritii, quod ia inferiore sancti Victoris ecclelia legitur : huic abbatissæ suberant virgines 40. prout ex chartis Victorinis annorum 1431. & 1446. intelligitur. Postquam autem monasterium illud cum Victorino dirutum est, non quidem a Vandalis, fcd potius a Norman- nis incerto anno, fortasse 867. virgines illæ in urbem migrarunt, ibique S. Salvatoris monasterium sibi condiderunt, ubi nunc est in editiori loco urbis. Sed & alsam cladem a Sar- racenis perpesse videntur anno 923. cum urbe potiti principem etiam ecclesiam everterunt ; si- quidem iterum instauratum legitur monasterium an. 1031. a Guillelmo & Fulcone Massiliæ vicecomitibus, cumpræesset abbatissa nomine Adalmois ; quanquam adhuc nova reparatione indigeret an. 1060. quo Pontius II. ejusque frater Godcfridus, hic vice-comes, ille cpisco- pus Massiliensis, ut patris fui Guillelmi voto satisfacerent, ecclesiam B. Mariæ des Accoules illis dederunt, lbi ergo habitare cœperunt donec cœnobium Iuum a vicecomitibus ad culmen perduceretur. Huic cœnobio Deodatus episco- pus Tolonensu an. 1031. cesiit basilicam in territorio de Solario cum omnibus pertinentiis suis. Ex act. episcoporum Tolon. Eo in loco moniales sitncti Salvatoris VIII. Peculo monasterium condidisse volunt sub titulo B. Mariæ de Arcubus. Alii conditum esse dicunt undecimo tantum seculo a Warburgi nobili virgine Godefredi filia, quæ an. 1033. volente Pontio Massiliensi episcopo monialis facta, huic monasterio initium dedit. Situm erat inter sancti Victoris abbatiam & fluvium seu rivum d’Auveaune ; ubi perseveravcrunt moniales usque ad annum 1560. quo succe(iit ipfis collegium canonicorum, cujus decanum &*sex canonicos pr.vsentant sanctimoniales. An. I45K’monasterium ilhid ecclesiæ majori addictum est ac unitura Pii II. bulla usque ad 22. Januarii diem anni 1470. quo, procurante potissimum Johanne Cosse comite Trecenst magnoque Provinciæ fenescallo, necnon Johanne Martino domino de Puilobier cancellario, ac Vivaldo Boni face majore judice, illinc avul- sum est cum siiis omnibus præter censos quos- dam & arabilis terræ partem nesicio quam. Anno 1592. procurantibus siancti Victoris asceti » petje suepressum est Clementis VIII. bulla e monte Quirinali data, & in collegium artium liberalium versum ipsis upitum, eo quod vix quatuor sanctimoniales ac novitiæ duæ illic sqperessent : sed parlamenti decreto an. 1596.10. Junii facto pristinum statum retinuerunt, irrita bulla. Anno 1678. in regalem abbatiam erigitur a Ludovico XIV. Cumque abbatissæ prius essent ad triennium, Clara de Sacco omnium prima illic ad vitam ab eodem rege abbatissa est nominata ; benedictionem autem accepit Xx iij GeVy ECCLESIA M a Tussano de Forbin de Janson tunc episco— j po Massiliensi. Anno 1610. reformationem in illud monasterium induxit JacobuS de Turricella Massil. episcopus, tutumque de novo monasterium re- ædisicari cœpit contractiori fpatio quam antea. Jam vero sequuntur abbatissæ quas invenire licuit. SERIES ABBATISSARUM. I. Respecta ad quam scripsit S. Gregorius Magnus mense Nov. indict. xv. hoc est an. 597. de qua vide Caffian. illustr. p. 703. IL Huic cœnobio præfuit per aliquot anno$ S. Eusebia, quæ cum prædonesseu barbari monasterium occupassem, ab iosis trucidata est una cum 39. monialibus quæ ubi, ne vim ab eiS E iterentur, nasum præciderant : hujus tamen eroici facinoris non meminit hoc epitaphium ex hist. Massil. D. de Ruffi. EPJTAPHIWM EVSEBIJB. Hic requiescit in passe Eusebia religiosu Magna Antella Domini. Jgui in suoulo ubheneunte et at e sua vixit Setolaresunnus xlili.&ubiu Domino Electa est in monasterio functorum Cyrici Servivit unnus quinquaginta recesse tsub Die pridie Cald.Octobris indictione fexta. < III. Tilisiola, de qua vide Guesnaium Caffian. illustr. pag. 705. & Ruffium hist. Massil. p » 131. unde hoc ipsiuS depromitur epitaphium. EPITAPHIWM TILLISIOLBL ABBATISSIS. t t t In hoc tumulo fitu est Tillistola Abbatissa que nominis fui decus Vita factijque servubit. Christi EI ia9. Mariam mento Sec. tua fidem virgo Virginibus fueris XL. presuit Annis VS. XII.AIII. IX. X. Diebus vn. idus Aprilis indict. vm. IV. Adalmois an. 1031. de qua superius. V. Guarsenda sive Garcinda soror Gaufre- di abbatissæ benedictionem suscepit an. 1072. ut docet nos charta Pontii ep. Massil. ex Cassem, illustr. pag. 703. An 1077. vendidit Bernardc abbati S. Victoria decimam de campo, qui fuit Petri de Saumada, & vineas juxta hortum S. VictoriS. VI. AlasaiS seu Alasia 1184. 1185. 1187. 1189.1201. VII. Ermelina seu Hermelina de Baucio 1202.1203. 1214. 1224-1134. de qua vide Cas- sian. illustr. pag. 705. Ipsi vetuS inscriptio tribuit superioris ecclesiæ aes Accoules structuram ; et- si alia ex inscriptione videatur tantum illam ci- vibus per misisse. VIII Dulciana 1246 1250. 1157. 1266. IX. Pascala 1269.1278.1288. X. Isoardis 1288. XI. Ynarda seu Isnarda 1289. Dasth scrte eadem cum Isoardepræcedente. XII.Nicolana 1309. i$i9. ISSI LIEN SIS. Ot XIII. Maria de Torna-forti 1329* 1331. 1357.1341. XIV. Thomasia ex priorissa an. 1537. abbatissæ titulo insignita reperitur an. 1345. XV. Laurentia Vivande, 1356. 1359. XYI. Huga Helies 1364.1569.1377.1380. XVII. EmeniardiS Vivande 1387. 1389. JJ94. obiit 140$. X V111. Burga Mersierie 1418. XIX. Dulcia » de Favasio, filia Bernardi de Favasio& Floretæ 1418.1430. obiit 1435. XX. Gardeta Vivande 1434. jam ohierat 14.36. XXI. Bartholomæa Aprimesse 1446. XXII. Sancia de ScaliS 1455. XXIII. Catharina Elene electa I45$.desut esse abbatisia 1459. XXIV. Agnes 14…. XXV. Anno 1478. Montoliva de Mom tolieu cum esset abbatisia, Johannæ de FavaS priotjssæ, testamenti condendi licentiam dedit, prout veteri statuto sibi concessum erat ; nam si quæ absque abbatissæ venia testamentum fecissent, hoc habebatur irritum, ut contigit an. 1430. Laurentiæ de Montolieu. XXVI. Isabellis deAyrerye 1491. XXVII. Catharina Marine 1536. ceffit in gratiam Delphinæ Gaufride. Et tamen XXVIII. Johanna d’Isaac electareperitur anno 1536. abbatissa vero 1537. obiit autem 1547. resignata abbatia 1546. XXIX. Catharina Robine de Gtaveisson per cesiionem præcedentis 1546. XXX. Delphina Gaufriae, cuju$ assensu 1558. ecclesia B. Mariæ de ArcubuS des Aceou- les a monasterio S. Salvat, dependero, erecta est in collegium canonicorum. XXXI. Maria Anfelme^z. 1565. XXXII. Adriana Borille, cujus tempore Clemens papa VIII. dedit bullam pro exstinctione abbatiæ ad instituendum in urbe collegium, omnesque illius reditus univit abbatiæ S. Victoris 1592. XXXIII. Catharina Gontarde præerat 1609. resignavit an. 1612. in manu Maffiliaisis cpiscom, m cujuS præsentia electa fuit XXXIV. Catharina Allemandde Chastpan, neu f, an. 1612. & ante obitum Car ha r i na— Gon- tardæ breve regium obtinuit 31. Decembris I623.Præerat adhuc 1641. & 1644. Obiit 1654. XXXV. Maria de Rastellis 1654. XXXVI. Clara de Sacco obiit 1687. cum præfuisset annis 10. XXXVII. Agnes de Sacco post cujus obi- tum XXXVIII. Anna Carola Rosa de Cambia de Velleron neptiS domini card. de J anson ep. Bellovac. breve regium obtinuit 6. Junii 1699. bullas vero datas Romæ VI. idus Oct. ejus- dem anni : benedicta est 24— Mardi anni 1700. ABBATIA S. P O N T I I, MOnasterium sancti Pontii deGemenoso, ordinis Cisterc. feminarum, prope oppidum Aubugne, e quo prodiere Almanarreme 699 ECCLESIA MA & sanctæ Mariæ de Monte-Sion monialium cœ-1 nobia. Vide historiam Provinciæ Honorati Bouche, fol. 334. & 335. & lib. 9. fol. 203. &c. Fundatores fuerunt episcopus Massiliensis, præpositus & capitulum, qui dederunt Garsendi domum Pancti Pontii, cum omnibus pertinendis suis in eremo, & parochialem ecclesiam Pancti Martini de Geminis, cum omnibus, &c. excepta quarta pane mortalagii, &c. ut in dicta domo ædisicaret abbatiam vel prioratum monialium ordinis Cisterc. ea lege ut hæc abbatissa &quæ successerint, solverent ecclesiæ sanctæ Mariæ sedis Massiliæ centum eminas bonæ & recipien- dæ annonæ, &c. Reliqua videri possunt in ipsa j charta fundationis. Eidem postea parthenoni plurima contulit Petrus rex Arragoniæ, litteris datis apud Aquas, idib. Decembris, testibus & adstantibus Michacle archiepiscopo Arelatensi, Guidone archiepiscopo Aquensi, Hugone epi- scopo Regensu& Guillelmo episcopo Arausica- no. Anno 1207. Sacristana nobiliflima matrona dedit monialibus sancti Pontii locum dictum Molegesium, ad condendum ibidem cœnobium, quod postea unitur Aptensi sanctæ Crucis. Anno circiter 1220. pars monialium sancti Pontii assumta est ad fundandum Almanarrense monasterium, sub titulo sancti Petri, quod postea translatum est Olbiam*. Anno 1242. alia mo— ( nasterii sancti Pontii colonia fundavit monasterium Montis-Sion. Anno 1358. moniales sancti Salvatoris Massiliam se receperunt. Chartam fundationis hujus coenobii edidit clarissmus D. d’Ache. SERIES ABBATISSARUM. I. Garsendis monialis pietate insignis hujus monasterii sundatrix, accepit ab episcopo Massiliensi ecclesiam sancti Pontii, & ecclesiam sancti Martini de Gemenos an. 1205. Vivebat an. 121}. quo indict. xv. Iv. cal. Junii ab Hugooe de Baucio domino & vicecomite Massiliæ & Barra- la ejus conjuge dono accipit totum illum hono—’ rem quem habebant in castro Albaniæ. II. Nicola de Roquefort 1242. opem ferentibus consobrinis Aicardo & Raimundo de Ro- 5uefbrt, construit monasterium S. Mariæ de ■fonte — Sion in suburbio civitatis Massiliensis. Edita est hujus fiindationiS notitia in Massilia religiosa Guefnayi, fol. 58. III.Maria de Montilioabbatissasancti Pontii præerat anno 126 ;. 111. cal. Februarii, qua die Barralus dominus Baucii laudat emtionem quan- dam factam a monasterio, domus videlicet de Ybelna, cum omnibus juribus & pertinenti iS suis. IV. Raimbauda de Trians 1310. ex libro Viridi Massiliensi. V. Bartholomæa de Ricas-novas annis 1348. 1349. ex scripturis Quintini & Johannis Syl- vestri. VI. Ysoarda de Lambesc abbatissa fuit S ; Pontii de Gemenos Massiliensis anno 1357. ob- tinuitque a civitate Massil. locum quo virginea sua$ per urbem dispersas reciperet. VII. Mabilla Vivaude 1364. ex scripturiS Johannis Georgii notarii Massil. S S I L I E N S I S. 700 VIII. Margareta Stephane 1399. 14001 1402. 1405. ex divcrsis actis. An. 1402. vendit Castrum — novum le Rouge ad abbatiam pertinens, Johanni Arnaudo magistro rationum. Anno 1407. bulla pontisicia unia fuit abbatia monasterio de Almanarra. M o N S — S 1 o N. PEtrus Bremundus Massiliensis ecclesiæ præpositus, ipsiusquc fratres uterini Raimundus & Iterius de Roquefort, cum Aicardo cognato suo gentis ejusdem olim apud MassilienieS inclytæ, sed ab annis circiter 200. exstinctæ, condiderunt initio seculi XIII. ecclesiam & hospitale sancti Michaelis /feriorum, ut vocabatur, multisque donationibus locupletaverunt. Illud an. 1214. monasterio infularum de Arcis ( Hieres} concesserunt jure patronatus sibi poste- rilque reservato. Sed cum ibi non pro studio suo ferveret hosoitalitas, Nicolaam de Roquefort cognatam luam, sancti Pontii deGemenoS abbatiliam advocarunt, ut Cisterciense cœnobium illic institueret anno 1242. qua de re cum ista pontificium diploma obtinuisset ab Innocen- tio IV. Lugduni tunc agente, nempe an. 1245. monasteriijancta Maria de Monte. Sion fecit initium. Id primo quidem subjectum fuit prædic- to sancti Pontii parthenoni, postea vero ab eodem pontifice Toroneto attributum est. Cum autem anno I563. cœpisscnt illæ sanctimoniales amplecti privatam vitam, communi neglecta, & seorsim apud se unaquæque cibis ad placitum uti, Johannes Petit Cisterciensis abbas ad pristinam rcgulæ observantiam salubriter ipsas re* vocavit anno 1682. Litteræ fundationis abbatiæ Montis-Sion. /N nomine Domini anno incarnationis ejusdem 1242. regnanteserenissimo domno Frederico, Dei gratia Romanorum imperatore semper augusto, m. nonas Aprilis, xv. Pateat cunctis ) hominibus prasentibus & futuris, quod nos Richar- dus de Rochaforti, Raimundus de Rochaforti, & Petrus Bremundus de Rochaforti de nostra bona ac spontanea voluntate, pro amore Dei & prortdcm- tione peccatorum ac parentum nostrorum, volumus & concedimus, donamus & tradimus in perpetuum in manu nostri D. B. * Dei gratia Massilien- sts episcopi, tibi domna Nicola nunc abbatissa monasterii S. Pontii, mei dicti Aicardi consanguinea no/lrorumque Raimundi & Petri Bremundi de RochafortiJorori s ecclesiam & hospitale S. Michaelis fundatum a nostris parentibus in burgoMaJsUiasub . colle S. Michaelis, cujus ecclestapatronatus ad nos 1 dignosciturpertinere, cum omntbus domibus & aliis omnibus & stngulis ad dictam ecclestam & hospitale pertinentibus, stvcstntpossessiones aut census, vel quacunque alia, cum omnibus juribus & pertinendis eorumdem, ad hoc scilicet, ut tu dicta Ni- colaa, in dicta ecclesta & hosp it ali possis construere, adistcare, feu plantare abbatiam feu prioratum monialium Cisterciensts ordinis ; prosttentes quod in dicta ecclesta &hospitali hospiialitatis reverentia non fervatur s ideoque dictum locum destdera- mus claustrali bravio militia decorari. Hoc tamen nobis retinentes, quod in eadem ecclesta nobis & 7or ECCLESIA M. nostris fit salvum jus proprie patronatus. Pradi—. ctam autem concessionem & donationem promittimus firmam perpetuo tenere, & nullatenus contravenire, volentes & concedentes, ut instrumentum prasensquod inde fieri jussimus, ad majorem omnium firmitatem fit figilli nostri domini episcopi munimine roboratum. Actum in capella domus episco- Palis in prasentia & testimonio dicti domni episcopi, Guillelmi de Mari, & domna Alasatia uxoris ejus, regnantesereniss.Dom.Friderico, Dei gratia Romanorum imperatoresemper augusto, 111. nonas, &c. Bulla Innocenti » IV. pro erectione monasterii Sion ord. Cisterc. in urbe Massiliensi. T Nnocentius episcopus servusfervorum Dehvene- •urabili fratri episcopo Massdiensissalutem & apo* stolicam benedictionem. Ex parte dilectarum filiarum abbatissa & monialium S. Pontii Cisterc. ordinis tua dicecefis, fuit nobis humiliter supplicatum, ut eisdcm in ecclesia & hospitali S. Michaelis in burgo Massilia ipsts a veris patronis eorum pia liber alit at e concessis construendi prioratum licentiam concedere curaremus. Volens igitur in hac parte tibi deferre qui loci diœcesanus existis, fraternitati tua per apostolica scripta mandamus, quatenus eis licentiam tribuas postulatam fine juris prajudicio alieno. Datum Lugduni idus Januarii, pontifica— < tus nostri anno 11. Abbatissarum, quæ ad vitam illic & electione semper institutæ siint, hanc texuit sieriem Ruffius in nistoriæ Massiliensis editione secunda, ex ipsis archivis monasterii. Anno 1361. bellicis tumultibus procellisve deturbata domo, intra civitatem fete receperunt moniales ubi hactenus subsistunt. SERIES ABBATISSARUM. I. Nicolaa de Roquefort ann. 1242. 1263. II. AlazaziaMonacha, vel deMonge ann. 1270.1279. j III. Sibilla I. de Porcelletanno 1300. IV. Mabilia Berengere anno 1319. V. Vivaldade Riquis-novis anno 1335. VI. Bertranda Grosse ann. 1389.1391.1397. VII. Sibilla II. de Soler iis an. 1400. VIII. Boruga Messaria anno 1410. IX. Cathanna I. Andrea anno 1425. X. Janona Martina anno 1435. XI. Cæcilia de Riquis-novis anno 1441. XII. GassolaCandolleanno 1443. XIII. Angelade Remezan, / » /. Remasan an. 1478. Hxc singulis sibbatis sacrum in illa ecclesia celebrandum instituit testamento anno J 1497. 2. Febr. condito. XIV… de Caradetde Bourgogne an.I4<><). XV. Sibilla III. d’Arene 1500.1538. exD. de Ruffi. XVI. Margaretade Bouquerio anno 1556. XVII. Florentia de Perusiis post obitum Margaritæ Bocquerie electa, mittitur in posses- sionem a Jacobo Ursino abbate Toronen 1557. XVIII. Catharina II.de Polo electa 1571. post obitum Florentiæ, præeratan. 1573. XIX de Chabert an. 1600. XX de Martinan. 1616. XXI. Marquisa de Bouquerio an. 1645. SSILIENSIS. 701 XXII. Diana d’Epinasii electa 1660. Pedebat 1669. XXIII., Theresia d’Arcusia du Reveste 1696. B. MARIA DE YvELINA, vel YBELINA Massill. ordinis Præmonstrat. COnditum fuit hoc cœnobium anno 1204. sive potius restitutum a Præmonstratensi- bus duobus, Guillelmo & Amanso, qui erant alumni abbatiæ Fontis — calidi diœcesis Biter- rensis, cum licentia Massiliensis episcopi, ejus » que clericorum, certis quibusdam conditionibus

in diarta memoratis quam continet archivum episcopale, fol. 6. libri Viridis. Nos Raimundus • Dei gratia Massiliensts epi- scoput, & Petrus prapofitus, de constlio & assensu ecclesia nostra capituli concedimus vobis Guillelmo & Amanso fratribus ordinis Pramonstratensis, ut possitis in territorio Massilienst circa Huveauna * amnem de novo edificare ecclesiam & domum ordinis vestri episcopali jure per omniasalvo, &c. anno MCCIII. Attamen Honorius papa III. an. Mccxvnr. visiis est eximere cœnobium hoc ab episcopi subjectione, concedens abbati ut a summo pontifice immediate penderet. Exeunte seculo XIV. post Guillelmi abbatis decessum data est hæc abbatia in commendamJohanni episcopo 4 a Clemente VI. propter sedis ejus paupertatem. Ne autem obesset abbas Fontis — calidi, pontifex ipsum bulla monuit anno 1403. A Benedicto Xll. data bulla ad cardinaIem sanctæ Mariæ in via-lata, monasterio sanctimo- nialium ordinis sitncti Augustini, quas sub titu- lo sanctæ Pauiæ fundabat Yolanda d’Arra- gon, Ludovici 11.regis Neapolit. & comitis Provinciæ uxor, unita est hæc abbatia cum a pristina disciplina religiosi multum defecissent. Destructo vero sanctæ Paulæ monasterio an. 1524. quando Massiliam obsidebat Borbonius, cum se recepissent illæ sanctimoniales ad virgines S. Salvatoris, res Y velnensis abbatiæ una cum ceteris siiis omnibus non multo post eidem parthenoni contulerunt. Condita vero fuit prope fluvium Uveunam seu Y velniam, qua parte se in mare exonerat. Ex S. Salvatoris tabulis hos abbates eruimus. Series ABBATUM. I. Verisimile est primum Ybelinæ abbatem suisse Guillelmum vel ejus socium in ædisican- do cœnobio, de quibus supra. II. Truncus abbas nominatur in veteri charta ante annos 400. scripta, sed numericis notis destituta. III. Guillelmus 1259. IV. Johannes abbas B. Mariæ de Ybelina diœcesis Massiliensis 1283. in charta ecclesiæ Venciensis. V. Andinus monasterii de Ybelnia diœcesis Massiliensis abbas anno 1318. præsens fuit in- quisitoris Iententiæ contra combustos Minori- tas, seu potius comburendos perlatæ. ab Noster D. Edmundus Martennc in Maslilienst chartario vidit ittcras quæ Fulconis episcopi nomeh praeferunt, non Raimundi, datzque funt anno mcci. b Nost i D. Edmundus Martennc lessic tp, VI. VI. Laurentius 1342. VII. Jacobus Viridarii 1351. 1376. VIII. Guillelmus, post cujus mortem IX. Johannes episcopus Nimocicns. an. 1392. providetur a Clemente VII. anno 14. ejus pontificarus. Non diu posta Præmonstratensi- bus abbatia transivit ad moniales sanctæPaulæ, uti jam diximus. PaRTHENON S.MaRIÆ deNaiareTH. HOc monasterium monialium sanctæ Cla- ræ fundarum est in suburbio Massiliæ an. 1254. juxta commentarios in archivis præ- d ictarum monialium repertos. Biennio post Alexander IV. anno fui pontilic. fecundo indulgentias concessit iis qui die S. Claræ prædi- ctum visitarent monasterium, quod in præfata bulla & in aliis chartis vocatur monasterium de Nazareth, vel B. Maria de Nazareth ordinis S. DamianI Huic cœnobio Carolus II. Provinciæ comes quædam largitur anno 1297. ve) 98. Item regina Sancia Arragoniæ uxor regis Robcrti, mille auri unciis praedictum cœnobium dotavit. Dirutum est hoc monasterium in bellis quæ multis Provinciæ locis vastitatem attulere, anno circiter 1359. Decem & septem moniales hujus parthenonis superstites, eo destructo, in ecclesiam Templi confugientes, ibi manserunt duobus circiter annis, donec juxta paroeciam S. Cannati ædes quas hodie inhabitant construi fecissent. Urbanus autem papa V. easdem ipsis indulgentias tribuit, quibus in sua veteri eccle- sia gaudebant. Maria de Tende abbatissa præfati monasterii anno 1516. in ipsum reformationem induxit, novem scilicet sanctæ Claræ Aquensis sorores advocando, a quo tempore in priori SUO instituto perseverarunt.


  1. Sepultus tamen dicitur in eccleſia inferiori S. Victoris in marmoreo monumento coloris albi, variis centaurorum utriuſque ſexus figuris exornato, pulcherrimique ut aiunt operis, & ipſo Mauronto longe vetuſtioris, utpote quod ſapiat paganiſſmum ; ejus inſcrintio quam alatæ virgines duæ ſuſtinent, ſic habet : D. M. Juliæ quintinæ, Coſſutia Hycla. mater. filiæ piiſſutut.