Page:Apte - English-Sanskrit Dictionary.pdf/2

From Wikisource
Jump to navigation Jump to search
This page has been proofread, but needs to be validated.
ABL
2
ABS

Able, a. समर्थ, क्षम, शक्त; कर्मक्षम, अलंकर्मीण. 2 प्रबल, बलवत्, शक्तिमत्. 3 पटु, निपुण; ‘to be a.’ शक् 5 P, पृ c., or पार् 10 U, उत्सह् 1 A, प्रभू 1 P, with inf.; अलं with inf. or dat. of noun; ‘a. to protect’ रक्षितं-रक्षणाय-अलं, प्रभवति &c. -Ability, s. शक्ति f., बलं, सामर्थ्यं. 2 पाटवं, वैचक्षण्यं; कर्मक्षमता. 3 धीशक्ति f., मत्युत्कर्षः, मति f., बुद्धि f.; ‘to the best (utmost) of one's a.’ यथाशक्ति, याव-च्छक्यं, सर्वप्रयत्नोः. -Ably, adv. निपुणं, कुशलतया.

Ablution, s. प्रक्षालनं, धावनं; स्नानं, मज्जनं.

Abnegation, s. प्रत्याख्यानं, संयमः, निग्रहः; ‘self-a.’ आत्मसंयमः, इंद्रियनिग्रहः. 2 अप-नि-ह्नवः.

Abnormal, a. अनियत, नियमविरुद्ध, अपूर्व, वितक्षण.

Aboard, adv. अधिनु; ‘go a.’ नावमधिरु 1 P.

Abode, s. गृहं, वेश्मन् n., निवासः, निलयः, आलयः, वसति f., See House. 2 पदं, आस्पदं, स्थानं, भाजनं; ‘riches are the a. of calamities’ संपदः पदं (आस्पदं) आपदां.

Abolish, v. t. विलुप्, c., निरस् 4 U; खंद् 10. 2 नश् c., उत्सद् c., उच्छिद् 7 P. -Abolition, s. लोपः. 2 नाशः, उच्छेदः, निवर्तनं, खंडनं.

Abominate, v. t. द्विष् 2 U, गर्ह् 1, 10 A; See Abhor. -ion, s. गर्हा, विद्वेषः. 2 अशुद्धद्रव्यं, कुत्सास्पद. -Abominable, a. द्वेष्य, गर्हणीय, गर्हित. 2 जुगुप्साकर (री f.).

Aboriginal, a. आद्य, आदिम, पूर्वकालीन.

Aborigines, s. आदिमवासिनः (pl.).

Abortion, s. गर्भस्रावः पातः; ‘to cause a.’ भ्रूणहत्यां कृ 8 U. ‘causing a.’ भ्रूणहत्या. -Abortive, a. गर्भस्राविन्, अपूर्णकाल. 2 अकालकृत, निष्फल, मोघ, व्यर्थ (as an attempt.).

Abound, v. i. (with, in) सकॄ-पॄ pass., or by बहु, बूयिष्ठ, in comp.; भूयष्ठवृक्षं वनं; बहुकौतुकः स देशः ‘a. s in curiosities.’ -ing, a. आढ्य, संकीर्ण, आकुल, प्राय, in comp. -Abundant, a. बहुल, प्रभूत, प्रचुर, विपुल, भूरि. -ly, adv. बहुशः, अनेकवारं, विपुलं. -Abundance, बाहुल्यं, प्राचुर्यं.

About, prep. परि; परि-इ ‘go a.’ &c. 2 देसीय (with numerals); ‘a. five years old’ पंचवर्षदेशीयः. 3 (Regarding) आधिकृत्य, प्रति, उद्दिश्य; संबद्ध-अनुविद्ध-गत-विषये in comp.; ‘I ask a. my friend’ मित्रगं पृच्छामि; पराजया-नुविद्ध आलापाः &c. 4 कृते, अर्थे, अर्थं, हेतोः. 5 परितः, अभितः, (acc.); समीपं, समीपे, पार्श्वतः, निकटे, (gen.). 6 (Nearly) with numerals उप, आसन्न, अदूर, in comp; उरचतुराः ‘a. four’. -adv. (Showing prospective fut.) ex. by fut. part., उन्मुख (खी f.), उद्यत, आसन्न, or desid.; अनुयास्यन् मुनितनयां (S. 1) ‘a. to follow’ &c.; जिघांस्यमानो नरः ‘a. to be killed’; आसन्नमरणः ‘a. to die’; आसन्नराज्य-नाशः ’a. to lose the realm’. 2 प्राय-कल्प, in comp.; ‘it is a. noon’ मध्याह्न-प्रायः-कल्प समयः; ‘what are you a.’ किं कर्तुमुद्यतोसि, किंकार्यव्यग्रोसि, किमारंभ-स्त्वं. 3 परितः, अभितः. 4 इतस्ततः, स्था-नात्स्थानं.

Above, adv. अधि or अभि pr.; उपरि, उपरिष्टात्, ऊर्ध्वं; ‘just a.’ उपर्युपरि (acc.) -a. प्रागुक्त, पूर्वनिर्दिष्ट. -prep. उपरि (gen.); अति pr; अधिक, उत्तर, विशिष्ट, (abl.); ‘a. calculation’ अतिसंख्य; ‘he stands a. all’ स स्रवेषां मूर्ध्नि तिष्ठति; ‘a. mentioned’ पूर्वोक्त, प्रागुक्त; ‘to be a.’ ऊर्ध्वं स्था 1 P, अभिभू 1 P, See Excel.

Abrade, v. t. घर्षणेन क्षि 1 P. -Abrasion, s. घर्शणेन क्षयः.

Abreast, adv. पार्श्वापार्श्वि.

Abridge, v. t. संक्षिप् 6 P, समस् 4 P, संग्रह् 9 P. -ment, s. संक्षेपः, सारः, संग्रहः &c.

Abroad, adv. विदेशे, देशांतरं. 2 बहिः (abl.). 3 (Widely) सर्वत्र, दूरं; ‘casting a. his rays’ दूरप्रसारितकरः (सूर्यः); ‘live a.’ प्रवस् 1 P; ‘go a.’ प्रसृ 1 P, बहुलीभू 1 P, प्रकाशतां गम् 1 P, प्रकाशीभू 1 P, निर्गम् 1 P; ‘the dreadful vow became known a.’ सा दारुणा प्रतिज्ञा लोके प्रसिद्धाभूत्, लोके प्रकाशतां गता.

Abrogate, See Abolish.

Abrupt, a. विषम, (प्रपातः). 2 आकस्मिक (-की f.), असंबंध, अकांड. -ly, adv. एकपदे, सहसा, अकस्मत्.

Abscess, s. विद्रधिः; स्फोतः, व्रणः-णं.

Abscond, v. i. प्रच्छन्न a. भू 1 P, आत्मानं गुह् 1 U or प्रच्छद् 10, अंतर्धा pass. 2 पलाय् 1 A, व्यपसृप् 1 P, अपक्रम् 1 U, 4P.

Absent, a. अवर्तनान, अविद्यमान, अनुपस्थित, स्थानांतरगत. 2 प्रोषित. 3 (In mind) हृदयेन असन्निहित, शून्य-हृदय-मानस; ‘to be a.’ स्थानांतरे वृत् 1 A, न उपस्था 1 U. -ee, s. अनुपस्थितः, प्रवासिन् m. प्रोसितः