Ȝecyndbēc Lēoþ

For other English-language translations of this work, see Genesis (Bible).

Us is riht micel ðæt ƿe rodera ƿeard,
ƿereda ƿuldorcininȝ, ƿordum heriȝen,
modum lufien! He is mæȝna sped,
heafod ealra heahȝesceafta,
5
frea ælmihtiȝ. Næs him fruma æfre,
or ȝeƿorden, ne nu ende cymþ
ecean drihtnes, ac he bið a rice
ofer heofenstolas. Heaȝum þrymmum
soðfæst and sƿiðfeorm sƿeȝlbosmas heold,
10
þa ƿæron ȝesette ƿide and side
þurh ȝeƿeald ȝodes ƿuldres bearnum,
ȝasta ƿeardum. Hæfdon ȝleam and dream,
and heora ordfruman, enȝla þreatas,
beorhte blisse. Ƿæs heora blæd micel!
15
þeȝnas þrymfæste þeoden heredon,
sæȝdon lustum lof, heora liffrean
demdon, drihtenes duȝeþum ƿæron
sƿiðe ȝesæliȝe. Synna ne cuþon,
firena fremman, ac hie on friðe lifdon,
20
ece mid heora aldor. Elles ne onȝunnon
ræran on roderum nymþe riht and soþ,
ærðon enȝla ƿeard for oferhyȝde
dƿæl on ȝedƿilde. Noldan dreoȝan lenȝ
heora selfra ræd, ac hie of siblufan
25
ȝodes ahƿurfon. Hæfdon ȝielp micel
þæt hie ƿið drihtne dælan meahton
ƿuldorfæstan ƿic ƿerodes þrymme,
sid and sƿeȝltorht. Him þær sar ȝelamp,
æfst and oferhyȝd, and þæs enȝles mod
30
þe þone unræd onȝan ærest fremman,
ƿefan and ƿeccean, þa he ƿorde cƿæð,
niþes ofþyrsted, þæt he on norðdæle
ham and heahsetl heofena rices
aȝan ƿolde. þa ƿearð yrre ȝod
35
and þam ƿerode ƿrað þe he ær ƿurðode
ƿlite and ƿuldre. Sceop þam ƿerloȝan
ƿræclicne ham ƿeorce to leane,
helleheafas, hearde niðas.
Heht þæt ƿitehus ƿræcna bidan,
40
deop, dreama leas, drihten ure,
ȝasta ƿeardas, þa he hit ȝeare ƿiste,
synnihte beseald, susle ȝeinnod,
ȝeondfolen fyre and færcyle,
rece and reade leȝe. Heht þa ȝeond þæt rædlease hof
45
ƿeaxan ƿitebroȝan. Hæfdon hie ƿrohtȝeteme
ȝrimme ƿið ȝod ȝesomnod; him þæs ȝrim lean becom!
Cƿædon þæt heo rice, reðemode,
aȝan ƿoldan, and sƿa eaðe meahtan.
Him seo ƿen ȝeleah, siððan ƿaldend his,
50
heofona heahcininȝ, honda arærde,
hehste ƿið þam herȝe. Ne mihton hyȝelease,
mæne ƿið metode, mæȝyn bryttiȝan,
ac him se mæra mod ȝetƿæfde,
bælc forbiȝde. þa he ȝebolȝen ƿearð,
55
besloh synsceaþan siȝore and ȝeƿealde,
dome and duȝeðe, and dreame benam
his feond, friðo and ȝefean ealle,
torhte tire, and his torn ȝeƿræc
on ȝesacum sƿiðe selfes mihtum
60
strenȝum stiepe. Hæfde styrne mod,
ȝeȝremed ȝrymme, ȝrap on ƿraðe
faum folmum, and him on fæðm ȝebræc
yrre on mode; æðele bescyrede
his ƿiðerbrecan ƿuldorȝestealdum.
65
Sceof þa and scyrede scyppend ure
oferhidiȝ cyn enȝla of heofnum,
ƿærleas ƿerod. Ƿaldend sende
laðƿendne here on lanȝne sið,
ȝeomre ȝastas; ƿæs him ȝylp forod,
70
beot forborsten, and forbiȝed þrym,
ƿlite ȝeƿemmed. Heo on ƿrace syððan
seomodon sƿearte, siðe ne þorfton
hlude hlihhan, ac heo helltreȝum
ƿeriȝe ƿunodon and ƿean cuðon,
75
sar and sorȝe, susl þroƿedon
þystrum beþeahte, þearl æfterlean
þæs þe heo onȝunnon ƿið ȝode ƿinnan.
þa ƿæs soð sƿa ær sibb on heofnum,
fæȝre freoþoþeaƿas, frea eallum leof,
80
þeoden his þeȝnum; þrymmas ƿeoxon
duȝuða mid drihtne, dreamhæbbendra.
Ƿæron þa ȝesome, þa þe sƿeȝl buað,
ƿuldres eðel. Ƿroht ƿæs asprunȝen,
oht mid enȝlum and orleȝnið,
85
siððan hereƿosan heofon ofȝæfon,
leohte belorene. Him on laste setl,
ƿuldorspedum ƿeliȝ, ƿide stodan
ȝifum ȝroƿende on ȝodes rice,
beorht and ȝeblædfæst, buendra leas,
90
siððan ƿræcstoƿe ƿeriȝe ȝastas
under hearmlocan heane ȝeforan.
þa þeahtode þeoden ure
modȝeþonce, hu he þa mæran ȝesceaft,
eðelstaðolas eft ȝesette,
95
sƿeȝltorhtan seld, selran ƿerode,
þa hie ȝielpsceaþan ofȝifen hæfdon,
heah on heofenum. Forþam haliȝ ȝod
under roderas fenȝ, ricum mihtum,
ƿolde þæt him eorðe and uproder
100
and sid ƿæter ȝeseted ƿurde
ƿoruldȝesceafte on ƿraðra ȝield,
þara þe forhealdene of hleo sende.
Ne ƿæs her þa ȝiet nymþe heolstersceado
ƿiht ȝeƿorden, ac þes ƿida ȝrund
105
stod deop and dim, drihtne fremde,
idel and unnyt. On þone eaȝum ƿlat
stiðfrihþ cininȝ, and þa stoƿe beheold,
dreama lease, ȝeseah deorc ȝesƿeorc
semian sinnihte sƿeart under roderum,
110
ƿonn and ƿeste, oðþæt þeos ƿoruldȝesceaft
þurh ƿord ȝeƿearð ƿuldorcyninȝes.
Her ærest ȝesceop ece drihten,
helm eallƿihta, heofon and eorðan,
rodor arærde, and þis rume land
115
ȝestaþelode stranȝum mihtum,
frea ælmihtiȝ. Folde ƿæs þa ȝyta
ȝræs unȝrene; ȝarsecȝ þeahte
sƿeart synnihte, side and ƿide,
ƿonne ƿæȝas. þa ƿæs ƿuldortorht
120
heofonƿeardes ȝast ofer holm boren
miclum spedum. Metod enȝla heht,
lifes brytta, leoht forð cuman
ofer rumne ȝrund. Raþe ƿæs ȝefylled
heahcininȝes hæs; him ƿæs haliȝ leoht
125
ofer ƿestenne, sƿa se ƿyrhta bebead.
þa ȝesundrode siȝora ƿaldend
ofer laȝuflode leoht ƿið þeostrum,
sceade ƿið sciman. Sceop þa bam naman,
lifes brytta. Leoht ƿæs ærest
130
þurh drihtnes ƿord dæȝ ȝenemned,
ƿlitebeorhte ȝesceaft. Ƿel licode
frean æt frymðe forþbæro tid,
dæȝ æresta; ȝeseah deorc sceado
sƿeart sƿiðrian ȝeond sidne ȝrund.
135
þa seo tid ȝeƿat ofer timber sceacan
middanȝeardes, metod æfter sceaf
scirum sciman, scippend ure,
æfen ærest. Him arn on last,
þranȝ þystre ȝenip, þam þe se þeoden self
140
sceop nihte naman. Nerȝend ure
hie ȝesundrode; siððan æfre
druȝon and dydon drihtnes ƿillan,
ece ofer eorðan. ða com oðer dæȝ,
leoht æfter þeostrum. Heht þa lifes ƿeard
145
on mereflode middum ƿeorðan
hyhtlic heofontimber. Holmas dælde
ƿaldend ure and ȝeƿorhte þa
roderas fæsten; þæt se rica ahof
up from eorðan þurh his aȝen ƿord,
150
frea ælmihtiȝ. Flod ƿæs adæled
under heahrodore halȝum mihtum,
ƿæter of ƿætrum, þam þe ƿuniað ȝyt
under fæstenne folca hrofes.
þa com ofer foldan fus siðian
155
mære merȝen þridda. Næron metode ða ȝyta
ƿidlond ne ƿeȝas nytte, ac stod beƿriȝen fæste
folde mid flode. Frea enȝla heht
þurh his ƿord ƿesan ƿæter ȝemæne,
þa nu under roderum heora ryne healdað,
160
stoƿe ȝestefnde. ða stod hraðe
holm under heofonum, sƿa se halȝa bebead,
sid ætsomne, ða ȝesundrod ƿæs
laȝo ƿið lande. Ȝeseah þa lifes ƿeard
driȝe stoƿe, duȝoða hyrde,
165
ƿide æteoƿde, þa se ƿuldorcyninȝ
eorðan nemde. Ȝesette yðum heora
onrihtne ryne, rumum flode,
and ȝefetero...
Ne þuhte þa ȝerysne rodora ƿearde,
170
þæt Adam lenȝ ana ƿære
neorxnaƿonȝes, niƿre ȝesceafte,
hyrde and healdend. Forþon him heahcyninȝ,
frea ælmihtiȝ fultum tiode;
ƿif aƿeahte and þa ƿraðe sealde,
175
lifes leohtfruma, leofum rince.
He þæt andƿeorc of Adames
lice aleoðode, and him listum ateah
rib of sidan. He ƿæs reste fæst,
and softe sƿæf, sar ne ƿiste,
180
earfoða dæl, ne þær æniȝ com
blod of benne, ac him breȝo enȝla
of lice ateah liodende ban,
ƿer unƿundod, of þam ƿorhte ȝod
freolice fæmnan. Feorh in ȝedyde,
185
ece saula. Heo ƿæron enȝlum ȝelice,
þa ƿæs Eue, Adames bryd,
ȝaste ȝeȝearƿod. Hie on ȝeoȝoðe bu
ƿlitebeorht ƿæron on ƿoruld cenned
meotodes mihtum. Man ne cuðon
190
don ne dreoȝan, ac him drihtnes ƿæs
bam on breostum byrnende lufu.
þa ȝebletsode bliðheort cyninȝ,
metod alƿihta, monna cynnes
ða forman tƿa, fæder and moder,
195
ƿif and ƿæpned. He þa ƿorde cƿæð:
"Temað nu and ƿexað, tudre fyllað
eorðan ælȝrene, incre cynne,
sunum and dohtrum. Inc sceal sealt ƿæter
ƿunian on ȝeƿealde and eall ƿorulde ȝesceaft.
200
Brucað blæddaȝa and brimhlæste
and heofonfuȝla. Inc is haliȝ feoh
and ƿilde deor on ȝeƿeald ȝeseald,
and lifiȝende, ða ðe land tredað,
feorheaceno cynn, ða ðe flod ƿecceð
205
ȝeond hronrade. Inc hyrað eall."
þa sceaƿode scyppend ure
his ƿeorca ƿlite and his ƿæstma blæd,
niƿra ȝesceafta. Neorxnaƿonȝ stod
ȝod and ȝastlic, ȝifena ȝefylled
210
fremum forðƿeardum. Fæȝere leohte
þæt liðe land laȝo yrnende,
ƿylleburne. Nalles ƿolcnu ða ȝiet
ofer rumne ȝrund reȝnas bæron,
ƿann mid ƿinde, hƿæðre ƿæstmum stod
215
folde ȝefrætƿod. Heoldon forðryne
eastreamas heora æðele feoƿer
of þam niƿan neorxnaƿonȝe.
þa ƿæron adælede drihtnes mihtum
ealle of anum, þa he þas eorðan ȝesceop,
220
ƿætre ƿlitebeorhtum, and on ƿoruld sende.
þæra anne hatað ylde, eorðbuende,
Fison folcƿeras; se foldan dæl
brade bebuȝeð beorhtum streamum
Hebeleac utan. On þære eðyltyrf
225
niððas findað nean and feorran
ȝold and ȝymcynn, ȝumþeoda bearn,
ða selestan, þæs þe us secȝað bec.
þonne seo æftre Ethiopia
land and liodȝeard beliȝeð uton,
230
ȝinne rice, þære is Ȝeon noma.
þridda is Tiȝris, seo ƿið þeodscipe,
ea inflede, Assiriæ belið.
Sƿilce is seo feorðe, þa nu ȝeond folc moniȝ
ƿeras Eufraten ƿide nemnað.
235
"ac niotað inc þæs oðres ealles, forlætað þone ænne beam,
ƿariað inc ƿið þone ƿæstm. Ne ƿyrð inc ƿilna ȝæd."
Hniȝon þa mid heafdum heofoncyninȝe
ȝeorne toȝenes and sædon ealles þanc,
lista and þara lara. He let heo þæt land buan,
240
hƿærf him þa to heofenum haliȝ drihten,
stiðferhð cyninȝ. Stod his handȝeƿeorc
somod on sande, nyston sorȝa ƿiht
to beȝrornianne, butan heo ȝodes ƿillan
lenȝest læsten. Heo ƿæron leof ȝode
245
ðenden heo his haliȝe ƿord healdan ƿoldon.
Hæfde se alƿalda enȝelcynna
þurh handmæȝen, haliȝ drihten,
tene ȝetrimede, þæm he ȝetruƿode ƿel
þæt hie his ȝionȝorscipe fyliȝan ƿolden,
250
ƿyrcean his ƿillan, forþon he him ȝeƿit forȝeaf
and mid his handum ȝesceop, haliȝ drihten.
Ȝesett hæfde he hie sƿa ȝesæliȝlice, ænne hæfde he sƿa sƿiðne ȝeƿorhtne,
sƿa mihtiȝne on his modȝeþohte, he let hine sƿa micles ƿealdan,
hehstne to him on heofona rice, hæfde he hine sƿa hƿitne ȝeƿorhtne,
255
sƿa ƿynlic ƿæs his ƿæstm on heofonum þæt him com from ƿeroda drihtne,
ȝelic ƿæs he þam leohtum steorrum. Lof sceolde he drihtnes ƿyrcean,
dyran sceolde he his dreamas on heofonum, and sceolde his drihtne þancian
þæs leanes þe he him on þam leohte ȝescerede þonne læte he his hine lanȝe ƿealdan.
Ac he aƿende hit him to ƿyrsan þinȝe, onȝan him ƿinn up ahebban
260
ƿið þone hehstan heofnes ƿaldend, þe siteð on þam halȝan stole.
Deore ƿæs he drihtne urum; ne mihte him bedyrned ƿeorðan
þæt his enȝyl onȝan ofermod ƿesan,
ahof hine ƿið his hearran, sohte hetespræce,
ȝylpƿord onȝean, nolde ȝode þeoƿian,
265
cƿæð þæt his lic ƿære leoht and scene,
hƿit and hioƿbeorht. Ne meahte he æt his hiȝe findan
þæt he ȝode ƿolde ȝeonȝerdome,
þeodne þeoƿian. þuhte him sylfum
þæt he mæȝyn and cræft maran hæfde
270
þonne se halȝa ȝod habban mihte
folcȝestælna. Feala ƿorda ȝespæc
se enȝel ofermodes. þohte þurh his anes cræft
hu he him strenȝlicran stol ȝeƿorhte,
heahran on heofonum; cƿæð þæt hine his hiȝe speone
275
þæt he ƿest and norð ƿyrcean onȝunne,
trymede ȝetimbro; cƿæð him tƿeo þuhte
þæt he ȝode ƿolde ȝeonȝra ƿeorðan.
"Hƿæt sceal ic ƿinnan?" cƿæð he. "Nis me ƿihtæ þearf
hearran to habbanne. Ic mæȝ mid handum sƿa fela
280
ƿundra ȝeƿyrcean. Ic hæbbe ȝeƿeald micel
to ȝyrƿanne ȝodlecran stol,
hearran on heofne. Hƿy sceal ic æfter his hyldo ðeoƿian,
buȝan him sƿilces ȝeonȝordomes? Ic mæȝ ƿesan ȝod sƿa he.
Biȝstandað me stranȝe ȝeneatas, þa ne ƿillað me æt þam striðe ȝesƿican,
285
hæleþas heardmode. Hie habbað me to hearran ȝecorene,
rofe rincas; mid sƿilcum mæȝ man ræd ȝeþencean,
fon mid sƿilcum folcȝesteallan. Frynd synd hie mine ȝeorne,
holde on hyra hyȝesceaftum. Ic mæȝ hyra hearra ƿesan,
rædan on þis rice. Sƿa me þæt riht ne þinceð,
290
þæt ic oleccan aƿiht þurfe
ȝode æfter ȝode æneȝum. Ne ƿille ic lenȝ his ȝeonȝra ƿurþan."
þa hit se allƿalda eall ȝehyrde,
þæt his enȝyl onȝan ofermede micel
ahebban ƿið his hearran and spræc healic ƿord
295
dollice ƿið drihten sinne, sceolde he þa dæd onȝyldan,
ƿorc þæs ȝeƿinnes ȝedælan, and sceolde his ƿite habban,
ealra morðra mæst. Sƿa deð monna ȝehƿilc
þe ƿið his ƿaldend ƿinnan onȝynneð
mid mane ƿið þone mæran drihten. þa ƿearð se mihtiȝa ȝebolȝen,
300
hehsta heofones ƿaldend, ƿearp hine of þan hean stole.
Hete hæfde he æt his hearran ȝeƿunnen, hyldo hæfde his ferlorene,
ȝram ƿearð him se ȝoda on his mode. Forþon he sceolde ȝrund ȝesecean
heardes helleƿites, þæs þe he ƿann ƿið heofnes ƿaldend.
Acƿæð hine þa fram his hyldo and hine on helle ƿearp,
305
on þa deopan dala, þær he to deofle ƿearð,
se feond mid his ȝeferum eallum. Feollon þa ufon of heofnum
þurhlonȝe sƿa þreo niht and daȝas,
þa enȝlas of heofnum on helle, and heo ealle forsceop
drihten to deoflum. Forþon heo his dæd and ƿord
310
noldon ƿeorðian, forþon he heo on ƿyrse leoht
under eorðan neoðan, ællmihtiȝ ȝod,
sette siȝelease on þa sƿeartan helle.
þær hæbbað heo on æfyn unȝemet lanȝe,
ealra feonda ȝehƿilc, fyr edneoƿe,
315
þonne cymð on uhtan easterne ƿind,
forst fyrnum cald. Symble fyr oððe ȝar,
sum heard ȝesƿinc habban sceoldon.
Ƿorhte man hit him to ƿite, (hyra ƿoruld ƿæs ȝehƿyrfed),
forman siðe, fylde helle
320
mid þam andsacum. Heoldon enȝlas forð
heofonrices hehðe, þe ær ȝodes hyldo ȝelæston.
Laȝon þa oðre fynd on þam fyre, þe ær sƿa feala hæfdon
ȝeƿinnes ƿið heora ƿaldend. Ƿite þoliað,
hatne heaðoƿelm helle tomiddes,
325
brand and brade liȝas, sƿilce eac þa biteran recas,
þrosm and þystro, forþon hie þeȝnscipe
ȝodes forȝymdon. Hie hyra ȝal besƿac,
enȝles oferhyȝd, noldon alƿaldan
ƿord ƿeorþian, hæfdon ƿite micel,
330
ƿæron þa befeallene fyre to botme
on þa hatan hell þurh hyȝeleaste
and þurh ofermetto, sohton oþer land,
þæt ƿæs leohtes leas and ƿæs liȝes full,
fyres fær micel. Fynd onȝeaton
335
þæt hie hæfdon ȝeƿrixled ƿita unrim
þurh heora miclan mod and þurh miht ȝodes
and þurh ofermetto ealra sƿiðost.
þa spræc se ofermoda cyninȝ, þe ær ƿæs enȝla scynost,
hƿitost on heofne and his hearran leof,
340
drihtne dyre, oð hie to dole ƿurdon,
þæt him for ȝalscipe ȝod sylfa ƿearð
mihtiȝ on mode yrre. Ƿearp hine on þæt morðer innan,
niðer on þæt niobedd, and sceop him naman siððan,
cƿæð se hehsta hatan sceolde
345
Satan siððan, het hine þære sƿeartan helle
ȝrundes ȝyman, nalles ƿið ȝod ƿinnan.
Satan maðelode, sorȝiende spræc,
se ðe helle forð healdan sceolde,
ȝieman þæs ȝrundes. Ƿæs ær ȝodes enȝel,
350
hƿit on heofne, oð hine his hyȝe forspeon
and his ofermetto ealra sƿiðost,
þæt he ne ƿolde ƿereda drihtnes
ƿord ƿurðian. Ƿeoll him on innan
hyȝe ymb his heortan, hat ƿæs him utan
355
ƿraðlic ƿite. He þa ƿorde cƿæð:
"Is þæs ænȝa styde unȝelic sƿiðe
þam oðrum ham þe ƿe ær cuðon,
hean on heofonrice, þe me min hearra onlaȝ,
þeah ƿe hine for þam alƿaldan aȝan ne moston,
360
romiȝan ures rices. Næfð he þeah riht ȝedon
þæt he us hæfð befælled fyre to botme,
helle þære hatan, heofonrice benumen;
hafað hit ȝemearcod mid moncynne
to ȝesettanne. þæt me is sorȝa mæst,
365
þæt Adam sceal, þe ƿæs of eorðan ȝeƿorht,
minne stronȝlican stol behealdan,
ƿesan him on ƿynne, and ƿe þis ƿite þolien,
hearm on þisse helle. Ƿa la, ahte ic minra handa ȝeƿeald
and moste ane tid ute ƿeorðan,
370
ƿesan ane ƿinterstunde, þonne ic mid þys ƿerode--
Ac licȝað me ymbe irenbenda,
rideð racentan sal. Ic eom rices leas;
habbað me sƿa hearde helle clommas
fæste befanȝen. Her is fyr micel,
375
ufan and neoðone. Ic a ne ȝeseah
laðran landscipe. Liȝ ne asƿamað,
hat ofer helle. Me habbað hrinȝa ȝesponȝ,
sliðhearda sal siðes amyrred,
afyrred me min feðe; fet synt ȝebundene,
380
handa ȝehæfte. Synt þissa heldora
ƿeȝas forƿorhte, sƿa ic mid ƿihte ne mæȝ
of þissum lioðobendum. Licȝað me ymbe
heardes irenes hate ȝeslæȝene
ȝrindlas ȝreate. Mid þy me ȝod hafað
385
ȝehæfted be þam healse, sƿa ic ƿat he minne hiȝe cuðe;
and þæt ƿiste eac ƿeroda drihten,
þæt sceolde unc Adame yfele ȝeƿurðan
ymb þæt heofonrice, þær ic ahte minra handa ȝeƿeald.
Ac ðoliaþ ƿe nu þrea on helle, (þæt syndon þystro and hæto),
390
ȝrimme, ȝrundlease. Hafað us ȝod sylfa
forsƿapen on þas sƿeartan mistas; sƿa he us ne mæȝ æniȝe synne ȝestælan,
þæt ƿe him on þam lande lað ȝefremedon, he hæfð us þeah þæs leohtes bescyrede,
beƿorpen on ealra ƿita mæste. Ne maȝon ƿe þæs ƿrace ȝefremman,
ȝeleanian him mid laðes ƿihte þæt he us hafað þæs leohtes bescyrede.
395
He hæfð nu ȝemearcod anne middanȝeard, þær he hæfð mon ȝeƿorhtne
æfter his onlicnesse. Mid þam he ƿile eft ȝesettan
heofona rice mid hluttrum saulum. Ƿe þæs sculon hycȝan ȝeorne,
þæt ƿe on Adame, ȝif ƿe æfre mæȝen,
and on his eafrum sƿa some, andan ȝebetan,
400
onƿendan him þær ƿillan sines, ȝif ƿe hit mæȝen ƿihte aþencan.
Ne ȝelyfe ic me nu þæs leohtes furðor þæs þe he him þenceð lanȝe niotan,
þæs eades mid his enȝla cræfte. Ne maȝon ƿe þæt on aldre ȝeƿinnan,
þæt ƿe mihtiȝes ȝodes mod onƿæcen. Uton oðƿendan hit nu monna bearnum,
þæt heofonrice, nu ƿe hit habban ne moton, ȝedon þæt hie his hyldo forlæten,
405
þæt hie þæt onƿendon þæt he mid his ƿorde bebead. þonne ƿeorð he him ƿrað on mode,
ahƿet hie from his hyldo. þonne sculon hie þas helle secan
and þas ȝrimman ȝrundas. þonne moton ƿe hie us to ȝionȝrum habban,
fira bearn on þissum fæstum clomme. Onȝinnað nu ymb þa fyrde þencean!
Ȝif ic æneȝum þæȝne þeodenmadmas
410
ȝeara forȝeafe, þenden ƿe on þan ȝodan rice
ȝesæliȝe sæton and hæfdon ure setla ȝeƿeald,
þonne he me na on leofran tid leanum ne meahte
mine ȝife ȝyldan, ȝif his ȝien ƿolde
minra þeȝna hƿilc ȝeþafa ƿurðan,
415
þæt he up heonon ute mihte
cuman þurh þas clustro, and hæfde cræft mid him
þæt he mid feðerhoman fleoȝan meahte,
ƿindan on ƿolcne, þær ȝeƿorht stondað
Adam and Eue on eorðrice
420
mid ƿelan beƿunden, and ƿe synd aƿorpene hider
on þas deopan dalo. Nu hie drihtne synt
ƿurðran micle, and moton him þone ƿelan aȝan
þe ƿe on heofonrice habban sceoldon,
rice mid rihte; is se ræd ȝescyred
425
monna cynne. þæt me is on minum mode sƿa sar,
on minum hyȝe hreoƿeð, þæt hie heofonrice
aȝan to aldre. Ȝif hit eoƿer æniȝ mæȝe
ȝeƿendan mid ƿihte þæt hie ƿord ȝodes
lare forlæten, sona hie him þe laðran beoð.
430
Ȝif hie brecað his ȝebodscipe, þonne he him abolȝen ƿurðeþ;
siððan bið him se ƿela onƿended and ƿyrð him ƿite ȝeȝarƿod,
sum heard hearmscearu. Hycȝað his ealle,
hu ȝe hi besƿicen! Siððan ic me sefte mæȝ
restan on þyssum racentum, ȝif him þæt rice losað.
435
Se þe þæt ȝelæsteð, him bið lean ȝearo
æfter to aldre, þæs ƿe her inne maȝon
on þyssum fyre forð fremena ȝeƿinnan.
Sittan læte ic hine ƿið me sylfne, sƿa hƿa sƿa þæt secȝan cymeð
on þas hatan helle, þæt hie heofoncyninȝes
440
unƿurðlice ƿordum and dædum
lare"
Anȝan hine þa ȝyrƿan ȝodes andsaca,
fus on frætƿum, (hæfde fæcne hyȝe),
hæleðhelm on heafod asette and þone full hearde ȝeband,
445
spenn mid spanȝum; ƿiste him spræca fela,
ƿora ƿorda. Ƿand him up þanon,
hƿearf him þurh þa helldora, (hæfde hyȝe stranȝne),
leolc on lyfte laþƿendemod,
sƿanȝ þæt fyr on tƿa feondes cræfte;
450
ƿolde dearnunȝa drihtnes ȝeonȝran,
mid mandædum men besƿican,
forlædan and forlæran, þæt hie ƿurdon lað ȝode.
He þa ȝeferde þurh feondes cræft
oððæt he Adam on eorðrice,
455
ȝodes handȝesceaft, ȝearone funde,
ƿislice ȝeƿorht, and his ƿif somed,
freo fæȝroste, sƿa hie fela cuðon
ȝodes ȝeȝearƿiȝean, þa him to ȝinȝran self
metod mancynnes mearcode selfa.
460
And him bi tƿeȝin beamas stodon
þa ƿæron utan ofætes ȝehlædene,
ȝeƿered mid ƿæstme, sƿa hie ƿaldend ȝod,
heah heofoncyninȝ handum ȝesette,
þæt þær yldo bearn moste on ceosan
465
ȝodes and yfeles, ȝumena æȝhƿilc,
ƿelan and ƿaƿan. Næs se ƿæstm ȝelic!
Oðer ƿæs sƿa ƿynlic, ƿlitiȝ and scene,
liðe and lofsum, þæt ƿæs lifes beam;
moste on ecnisse æfter lybban,
470
ƿesan on ƿorulde, se þæs ƿæstmes onbat,
sƿa him æfter þy yldo ne derede,
ne suht sƿare, ac moste symle ƿesan
lunȝre on lustum and his lif aȝan,
hyldo heofoncyninȝes her on ƿorulde,
475
habban him to ƿæron ƿitode ȝeþinȝþo
on þone hean heofon, þonne he heonon ƿende.
þonne ƿæs se oðer eallenȝa sƿeart,
dim and þystre; þæt ƿæs deaðes beam,
se bær bitres fela. Sceolde bu ƿitan
480
ylda æȝhƿilc yfles and ȝodes
ȝeƿand on þisse ƿorulde. Sceolde on ƿite a
mid sƿate and mid sorȝum siððan libban,
sƿa hƿa sƿa ȝebyrȝde þæs on þam beame ȝeƿeox.
Sceolde hine yldo beniman ellendæda,
485
dreamas and drihtscipes, and him beon deað scyred.
Lytle hƿile sceolde he his lifes niotan,
secan þonne landa sƿeartost on fyre.
Sceolde feondum þeoƿian, þær is ealra frecna mæste
leodum to lanȝre hƿile. þæt ƿiste se laða ȝeorne,
490
dyrne deofles boda þe ƿið drihten ƿann.
Ƿearp hine þa on ƿyrmes lic and ƿand him þa ymbutan
þone deaðes beam þurh deofles cræft,
ȝenam þær þæs ofætes and ƿende hine eft þanon
þær he ƿiste handȝeƿeorc heofoncyninȝes.
495
Onȝon hine þa frinan forman ƿorde
se laða mid liȝenum: "Lanȝað þe aƿuht,
Adam, up to ȝode? Ic eom on his ærende hider
feorran ȝefered, ne þæt nu fyrn ne ƿæs
þæt ic ƿið hine sylfne sæt. þa het he me on þysne sið faran,
500
het þæt þu þisses ofætes æte, cƿæð þæt þin abal and cræft
and þin modsefa mara ƿurde,
and þin lichoma leohtra micle,
þin ȝesceapu scenran, cƿæð þæt þe æniȝes sceattes ðearf
ne ƿurde on ƿorulde. Nu þu ƿillan hæfst,
505
hyldo ȝeƿorhte heofoncyninȝes,
to þance ȝeþenod þinum hearran,
hæfst þe ƿið drihten dyrne ȝeƿorhtne. Ic ȝehyrde hine þine dæd and ƿord
lofian on his leohte and ymb þin lif sprecan.
Sƿa þu læstan scealt þæt on þis land hider
510
his bodan brinȝað. Brade synd on ƿorulde
ȝrene ȝeardas, and ȝod siteð
on þam hehstan heofna rice,
ufan alƿalda. Nele þa earfeðu
sylfa habban þæt he on þysne sið fare,
515
ȝumena drihten, ac he his ȝinȝran sent
to þinre spræce. Nu he þe mid spellum het
listas læran. Læste þu ȝeorne
his ambyhto, nim þe þis ofæt on hand,
bit his and byriȝe. þe ƿeorð on þinum breostum rum,
520
ƿæstm þy ƿliteȝra. þe sende ƿaldend ȝod,
þin hearra þas helpe of heofonrice."
Adam maðelode þær he on eorðan stod,
selfsceafte ȝuma: "þonne ic siȝedrihten,
mihtiȝne ȝod, mæðlan ȝehyrde
525
stranȝre stemne, and me her stondan het,
his bebodu healdan, and me þas bryd forȝeaf,
ƿlitesciene ƿif, and me ƿarnian het
þæt ic on þone deaðes beam bedroren ne ƿurde,
besƿicen to sƿiðe, he cƿæð þæt þa sƿeartan helle
530
healdan sceolde se ðe bi his heortan ƿuht
laðes ȝelæde. Nat þeah þu mid liȝenum fare
þurh dyrne ȝeþanc þe þu drihtnes eart
boda of heofnum. Hƿæt, ic þinra bysna ne mæȝ,
ƿorda ne ƿisna ƿuht oncnaƿan,
535
siðes ne saȝona. Ic ƿat hƿæt he me self bebead,
nerȝend user, þa ic hine nehst ȝeseah;
he het me his ƿord ƿeorðian and ƿel healdan,
læstan his lare. þu ȝelic ne bist
æneȝum his enȝla þe ic ær ȝeseah,
540
ne þu me oðieƿdest æniȝ tacen
þe he me þurh treoƿe to onsende,
min hearra þurh hyldo. þy ic þe hyran ne cann,
ac þu meaht þe forð faran. Ic hæbbe me fæstne ȝeleafan
up to þam ælmihteȝan ȝode þe me mid his earmum ƿorhte,
545
her mid handum sinum. He mæȝ me of his hean rice
ȝeofian mid ȝoda ȝehƿilcum, þeah he his ȝinȝran ne sende."
Ƿende hine ƿraðmod þær he þæt ƿif ȝeseah
on eorðrice Euan stondan,
sceone ȝesceapene, cƿæð þæt sceaðena mæst
550
eallum heora eaforum æfter siððan
ƿurde on ƿorulde: "Ic ƿat, inc ƿaldend ȝod
abolȝen ƿyrð, sƿa ic him þisne bodscipe
selfa secȝe, þonne ic of þys siðe cume
ofer lanȝne ƿeȝ, þæt ȝit ne læstan ƿel
555
hƿilc ærende sƿa he easten hider
on þysne sið sendeð. Nu sceal he sylf faran
to incre andsƿare; ne mæȝ his ærende
his boda beodan; þy ic ƿat þæt he inc abolȝen ƿyrð,
mihtiȝ on mode. Ȝif þu þeah minum ƿilt,
560
ƿif ƿillende, ƿordum hyran,
þu meaht his þonne rume ræd ȝeþencan.
Ȝehyȝe on þinum breostum þæt þu inc bam tƿam meaht
ƿite beƿariȝan, sƿa ic þe ƿisie.
æt þisses ofetes! þonne ƿurðað þin eaȝan sƿa leoht
565
þæt þu meaht sƿa ƿide ofer ƿoruld ealle
ȝeseon siððan, and selfes stol
herran þines, and habban his hyldo forð.
Meaht þu Adame eft ȝestyran,
ȝif þu his ƿillan hæfst and he þinum ƿordum ȝetryƿð.
570
Ȝif þu him to soðe sæȝst hƿylce þu selfa hæfst
bisne on breostum, þæs þu ȝebod ȝodes
lare læstes, he þone laðan strið,
yfel andƿyrde an forlæteð
on breostcofan, sƿa ƿit him bu tu
575
an sped sprecað. Span þu hine ȝeorne
þæt he þine lare læste, þy læs ȝyt lað ȝode,
incrum ƿaldende, ƿeorðan þyrfen.
Ȝif þu þæt anȝin fremest, idesa seo betste,
forhele ic incrum herran þæt me hearmes sƿa fela
580
Adam ȝespræc, earȝra ƿorda.
Tyhð me untryoƿða, cƿyð þæt ic seo teonum ȝeorn,
ȝramum ambyhtsecȝ, nales ȝodes enȝel.
Ac ic cann ealle sƿa ȝeare enȝla ȝebyrdo,
heah heofona ȝehlidu; ƿæs seo hƿil þæs lanȝ
585
þæt ic ȝeornlice ȝode þeȝnode
þurh holdne hyȝe, herran minum,
drihtne selfum; ne eom ic deofle ȝelic."
Lædde hie sƿa mid liȝenum and mid listum speon
idese on þæt unriht, oðþæt hire on innan onȝan
590
ƿeallan ƿyrmes ȝeþeaht, (hæfde hire ƿacran hiȝe
metod ȝemearcod), þæt heo hire mod onȝan
lætan æfter þam larum; forþon heo æt þam laðan onfenȝ
ofer drihtnes ƿord deaðes beames
ƿeorcsumne ƿæstm. Ne ƿearð ƿyrse dæd
595
monnum ȝemearcod! þæt is micel ƿundor
þæt hit ece ȝod æfre ƿolde
þeoden þolian, þæt ƿurde þeȝn sƿa moniȝ
forlædd be þam lyȝenum þe for þam larum com.
Heo þa þæs ofætes æt, alƿaldan bræc
600
ƿord and ƿillan. þa meahte heo ƿide ȝeseon
þurh þæs laðan læn þe hie mid liȝenum besƿac,
dearnenȝa bedroȝ, þe hire for his dædum com,
þæt hire þuhte hƿitre heofon and eorðe,
and eall þeos ƿoruld ƿlitiȝre, and ȝeƿeorc ȝodes
605
micel and mihtiȝ, þeah heo hit þurh monnes ȝeþeaht
ne sceaƿode; ac se sceaða ȝeorne
sƿicode ymb þa saƿle þe hire ær þa siene onlah,
þæt heo sƿa ƿide ƿlitan meahte
ofer heofonrice. þa se forhatena spræc
610
þurh feondscipe (nalles he hie freme lærde):
"þu meaht nu þe self ȝeseon, sƿa ic hit þe secȝan ne þearf,
Eue seo ȝode, þæt þe is unȝelic
ƿlite and ƿæstmas, siððan þu minum ƿordum ȝetruƿodest,
læstes mine lare. Nu scineð þe leoht fore
615
ȝlædlic onȝean þæt ic from ȝode brohte
hƿit of heofonum; nu þu his hrinan meaht.
Sæȝe Adame hƿilce þu ȝesihðe hæfst
þurh minne cime cræfta. Ȝif ȝiet þurh cuscne siodo
læst mina lara, þonne ȝife ic him þæs leohtes ȝenoȝ
620
þæs ic þe sƿa ȝodes ȝeȝired hæbbe.
Ne ƿite ic him þa ƿomcƿidas, þeah he his ƿyrðe ne sie
to alætanne; þæs fela he me laðes spræc."
Sƿa hire eaforan sculon æfter lybban:
þonne hie lað ȝedoð, hie sculon lufe ƿyrcean,
625
betan heora hearran hearmcƿyde ond habban his hyldo forð.
þa ȝienȝ to Adame idesa scenost,
ƿifa ƿliteȝost þe on ƿoruld come,
forþon heo ƿæs handȝeƿeorc heofoncyninȝes,
þeah heo þa dearnenȝa fordon ƿurde,
630
forlæd mid liȝenum, þæt hie lað ȝode
þurh þæs ƿraðan ȝeþanc ƿeorðan sceolden,
þurh þæs deofles searo dom forlætan,
hierran hyldo, hefonrices þolian
moniȝe hƿile. Bið þam men full ƿa
635
þe hine ne ƿarnað þonne he his ȝeƿeald hafað!
Sum heo hire on handum bær, sum hire æt heortan læȝ,
æppel unsælȝa, þone hire ær forbead
drihtna drihten, deaðbeames ofet,
and þæt ƿord acƿæð ƿuldres aldor,
640
þæt þæt micle morð menn ne þorfton
þeȝnas þolian, ac he þeoda ȝehƿam
hefonrice forȝeaf, haliȝ drihten,
ƿidbradne ƿelan, ȝif hie þone ƿæstm an
lætan ƿolden þe þæt laðe treoƿ
645
on his boȝum bær, bitre ȝefylled;
þæt ƿæs deaðes beam þe him drihten forbead.
Forlec hie þa mid liȝenum se ƿæs lað ȝode,
on hete heofoncyninȝes, and hyȝe Euan,
ƿifes ƿac ȝeþoht, þæt heo onȝan his ƿordum truƿian,
650
læstan his lare, and ȝeleafan nom
þæt he þa bysene from ȝode brunȝen hæfde
þe he hire sƿa ƿærlice ƿordum sæȝde,
ieƿde hire tacen and treoƿa ȝehet,
his holdne hyȝe. þa heo to hire hearran spræc:
655
"Adam, frea min, þis ofet is sƿa sƿete,
bliðe on breostum, and þes boda sciene,
ȝodes enȝel ȝod, ic on his ȝearƿan ȝeseo
þæt he is ærendsecȝ uncres hearran,
hefoncyninȝes. His hyldo is unc betere
660
to ȝeƿinnanne þonne his ƿiðermedo.
Ȝif þu him heodæȝ ƿuht hearmes ȝespræce,
he forȝifð hit þeah, ȝif ƿit him ȝeonȝordom
læstan ƿillað. Hƿæt scal þe sƿa laðlic strið
ƿið þines hearran bodan? Unc is his hyldo þearf;
665
he mæȝ unc ærendian to þam alƿaldan,
heofoncyninȝe. Ic mæȝ heonon ȝeseon
hƿær he sylf siteð, (þæt is suð and east),
ƿelan beƿunden, se ðas ƿoruld ȝesceop;
ȝeseo ic him his enȝlas ymbe hƿeorfan
670
mid feðerhaman, ealra folca mæst,
ƿereda ƿynsumast. Hƿa meahte me sƿelc ȝeƿit ȝifan,
ȝif hit ȝeȝnunȝa ȝod ne onsende,
heofones ƿaldend? Ȝehyran mæȝ ic rume
and sƿa ƿide ȝeseon on ƿoruld ealle
675
ofer þas sidan ȝesceaft, ic mæȝ sƿeȝles ȝamen
ȝehyran on heofnum. Ƿearð me on hiȝe leohte
utan and innan, siðþan ic þæs ofætes onbat.
Nu hæbbe ic his her on handa, herra se ȝoda;
ȝife ic hit þe ȝeorne. Ic ȝelyfe þæt hit from ȝode come,
680
broht from his bysene, þæs me þes boda sæȝde
ƿærum ƿordum. Hit nis ƿuhte ȝelic
elles on eorðan, buton sƿa þes ar sæȝeð,
þæt hit ȝeȝnunȝa from ȝode come."
Hio spræc him þicce to and speon hine ealne dæȝ
685
on þa dimman dæd þæt hie drihtnes heora
ƿillan bræcon. Stod se ƿraða boda,
leȝde him lustas on and mid listum speon,
fylȝde him frecne; ƿæs se feond full neah
þe on þa frecnan fyrd ȝefaren hæfde
690
ofer lanȝne ƿeȝ; leode hoȝode
on þæt micle morð men forƿeorpan,
forlæran and forlædan, þæt hie læn ȝodes,
ælmihtiȝes ȝife an forleten,
heofenrices ȝeƿeald. Hƿæt, se hellsceaða
695
ȝearƿe ƿiste þæt hie ȝodes yrre
habban sceoldon and hellȝeþƿinȝ,
þone nearƿan nið niede onfon,
siððan hie ȝebod ȝodes forbrocen hæfdon,
þa he forlærde mid liȝenƿordum
700
to þam unræde idese sciene,
ƿifa ƿliteȝost, þæt heo on his ƿillan spræc,
ƿæs him on helpe handƿeorc ȝodes
to forlæranne.
Heo spræc ða to Adame idesa sceonost
705
ful þiclice, oð þam þeȝne onȝan
his hiȝe hƿeorfan, þæt he þam ȝehate ȝetruƿode
þe him þæt ƿif ƿordum sæȝde.
Heo dyde hit þeah þurh holdne hyȝe, nyste þæt þær hearma sƿa fela,
fyrenearfeða, fylȝean sceolde
710
monna cynne, þæs heo on mod ȝenam
þæt heo þæs laðan bodan larum hyrde,
ac ƿende þæt heo hyldo heofoncyninȝes
ƿorhte mid þam ƿordum þe heo þam ƿere sƿelce
tacen oðieƿde and treoƿe ȝehet,
715
oðþæt Adame innan breostum
his hyȝe hƿyrfde and his heorte onȝann
ƿendan to hire ƿillan. He æt þam ƿife onfenȝ
helle and hinnsið, þeah hit nære haten sƿa,
ac hit ofetes noman aȝan sceolde;
720
hit ƿæs þeah deaðes sƿefn and deofles ȝespon,
hell and hinnsið and hæleða forlor,
menniscra morð, þæt hie to mete dædon,
ofet unfæle. Sƿa hit him on innan com,
hran æt heortan, hloh þa and pleȝode
725
boda bitre ȝehuȝod, sæȝde beȝra þanc
hearran sinum: "Nu hæbbe ic þine hyldo me
ƿitode ȝeƿorhte, and þinne ƿillan ȝelæst
to ful moneȝum dæȝe. Men synt forlædde,
Adam and Eue. Him is unhyldo
730
ƿaldendes ƿitod, nu hie ƿordcƿyde his,
lare forleton. Forþon hie lenȝ ne maȝon
healdan heofonrice, ac hie to helle sculon
on þone sƿeartan sið. Sƿa þu his sorȝe ne þearft
beran on þinum breostum, þær þu ȝebunden liȝst,
735
murnan on mode, þæt her men bun
þone hean heofon, þeah ƿit hearmas nu,
þreaƿeorc þoliað, and þystre land,
and þurh þin micle mod moniȝ forleton
on heofonrice heahȝetimbro,
740
ȝodlice ȝeardas. Unc ƿearð ȝod yrre
forþon ƿit him noldon on heofonrice
hniȝan mid heafdum halȝum drihtne
þurh ȝeonȝordom; ac unc ȝeȝenȝe ne ƿæs
þæt ƿit him on þeȝnscipe þeoƿian ƿolden.
745
Forþon unc ƿaldend ƿearð ƿrað on mode,
on hyȝe hearde, and us on helle bedraf,
on þæt fyr fylde folca mæste,
and mid handum his eft on heofonrice
rihte rodorstolas and þæt rice forȝeaf
750
monna cynne. Mæȝ þin mod ƿesan
bliðe on breostum, forþon her synt bu tu ȝedon:
ȝe þæt hæleða bearn heofonrice sculon
leode forlætan and on þæt liȝ to þe
hate hƿeorfan, eac is hearm ȝode,
755
modsorȝ ȝemacod. Sƿa hƿæt sƿa ƿit her morðres þoliað,
hit is nu Adame eall forȝolden
mid hearran hete and mid hæleða forlore,
monnum mid morðes cƿealme. Forþon is min mod ȝehæled,
hyȝe ymb heortan ȝerume, ealle synt uncre hearmas ȝeƿrecene
760
laðes þæt ƿit lanȝe þoledon. Nu ƿille ic eft þam liȝe near,
Satan ic þær secan ƿille; he is on þære sƿeartan helle
hæft mid hrinȝa ȝesponne." Hƿearf him eft niðer
boda bitresta; sceolde he þa bradan liȝas
secan helle ȝehliðo, þær his hearra læȝ
765
simon ȝesæled. Sorȝedon ba tƿa,
Adam and Eue, and him oft betuh
ȝnornƿord ȝenȝdon; ȝodes him ondredon,
heora herran hete, heofoncyninȝes nið
sƿiðe onsæton; selfe forstodon
770
his ƿord onƿended. þæt ƿif ȝnornode,
hof hreoƿiȝmod, (hæfde hyldo ȝodes,
lare forlæten), þa heo þæt leoht ȝeseah
ellor scriðan þæt hire þurh untreoƿa
tacen ieƿde se him þone teonan ȝeræd,
775
þæt hie helle nið habban sceoldon,
hynða unrim; forþam him hiȝesorȝa
burnon on breostum. Hƿilum to ȝebede feollon
sinhiƿan somed, and siȝedrihten
ȝodne ȝretton and ȝod nemdon,
780
heofones ƿaldend, and hine bædon
þæt hie his hearmsceare habban mosten,
ȝeorne fulȝanȝan, þa hie ȝodes hæfdon
bodscipe abrocen. Bare hie ȝesaƿon
heora lichaman; næfdon on þam lande þa ȝiet
785
sælða ȝesetena, ne hie sorȝe ƿiht
ƿeorces ƿiston, ac hie ƿel meahton
libban on þam lande, ȝif hie ƿolden lare ȝodes
forƿeard fremman. þa hie fela spræcon
sorhƿorda somed, sinhiƿan tƿa.
790
Adam ȝemælde and to Euan spræc:
"Hƿæt, þu Eue, hæfst yfele ȝemearcod
uncer sylfra sið. Ȝesyhst þu nu þa sƿeartan helle
ȝrædiȝe and ȝifre. Nu þu hie ȝrimman meaht
heonane ȝehyran. Nis heofonrice
795
ȝelic þam liȝe, ac þis is landa betst,
þæt ƿit þurh uncres hearran þanc habban moston,
þær þu þam ne hierde þe unc þisne hearm ȝeræd,
þæt ƿit ƿaldendes ƿord forbræcon,
heofoncyninȝes. Nu ƿit hreoƿiȝe maȝon
800
sorȝian for þis siðe. Forþon he unc self bebead
þæt ƿit unc ƿite ƿarian sceolden,
hearma mæstne. Nu slit me hunȝer and þurst
bitre on breostum, þæs ƿit beȝra ær
ƿæron orsorȝe on ealle tid.
805
Hu sculon ƿit nu libban oððe on þys lande ƿesan,
ȝif her ƿind cymð, ƿestan oððe eastan,
suðan oððe norðan? Ȝesƿeorc up færeð,
cymeð hæȝles scur hefone ȝetenȝe,
færeð forst on ȝemanȝ, se byð fyrnum ceald.
810
Hƿilum of heofnum hate scineð,
blicð þeos beorhte sunne, and ƿit her baru standað,
unƿered ƿædo. Nys unc ƿuht beforan
to scursceade, ne sceattes ƿiht
to mete ȝemearcod, ac unc is mihtiȝ ȝod,
815
ƿaldend ƿraðmod. To hƿon sculon ƿit ƿeorðan nu?
Nu me mæȝ hreoƿan þæt ic bæd heofnes ȝod,
ƿaldend þone ȝodan, þæt he þe her ƿorhte to me
of liðum minum, nu þu me forlæred hæfst
on mines herran hete. Sƿa me nu hreoƿan mæȝ
820
æfre to aldre þæt ic þe minum eaȝum ȝeseah."
ða spræc Eue eft, idesa scienost,
ƿifa ƿliteȝost; hie ƿæs ȝeƿeorc ȝodes,
þeah heo þa on deofles cræft bedroren ƿurde:
"þu meaht hit me ƿitan, ƿine min Adam,
825
ƿordum þinum; hit þe þeah ƿyrs ne mæȝ
on þinum hyȝe hreoƿan þonne hit me æt heortan deð."
Hire þa Adam andsƿarode:
"Ȝif ic ƿaldendes ƿillan cuðe,
hƿæt ic his to hearmsceare habban sceolde,
830
ne ȝesaƿe þu no sniomor, þeah me on sæ ƿadan
hete heofones ȝod heonone nu þa,
on flod faran, nære he firnum þæs deop,
merestream þæs micel, þæt his o min mod ȝetƿeode,
ac ic to þam ȝrunde ȝenȝe, ȝif ic ȝodes meahte
835
ƿillan ȝeƿyrcean. Nis me on ƿorulde niod
æniȝes þeȝnscipes, nu ic mines þeodnes hafa
hyldo forƿorhte, þæt ic hie habban ne mæȝ.
Ac ƿit þus baru ne maȝon bu tu ætsomne
ƿesan to ƿuhte. Uton ȝan on þysne ƿeald innan,
840
on þisses holtes hleo." Hƿurfon hie ba tƿa,
toȝenȝdon ȝnornȝende on þone ȝrenan ƿeald,
sæton onsundran, bidan selfes ȝesceapu
heofoncyninȝes, þa hie þa habban ne moston
þe him ær forȝeaf ælmihtiȝ ȝod.
845
þa hie heora lichoman leafum beþeahton,
ƿeredon mid ðy ƿealde, ƿæda ne hæfdon;
ac hie on ȝebed feollon bu tu ætsomne
morȝena ȝehƿilce, bædon mihtiȝne
þæt hie ne forȝeate ȝod ælmihtiȝ,
850
and him ȝeƿisade ƿaldend se ȝoda,
hu hie on þam leohte forð libban sceolden.
þa com feran frea ælmihtiȝ
ofer midne dæȝ, mære þeoden,
on neorxnaƿanȝ neode sine;
855
ƿolde neosian nerȝend usser,
bilƿit fæder, hƿæt his bearn dyde;
ƿiste forƿorhte þam he ær ƿlite sealde.
Ȝeƿitan him þa ȝanȝan ȝeomermode
under beamsceade blæde bereafod,
860
hyddon hie on heolstre, þa hie haliȝ ƿord
drihtnes ȝehyrdon, and ondredon him.
þa sona onȝann sƿeȝles aldor
ƿeard ahsian ƿoruldȝesceafta,
het him recene to rice þeoden
865
his sunu ȝanȝan. Him þa sylfa oncƿæð,
hean hleoðrade hræȝles þearfa:
"Ic ƿreo me her ƿæda leasne,
liffrea min, leafum þecce.
Scyldfull mine sceaðen is me sare,
870
frecne on ferhðe; ne dear nu forð ȝan
for ðe andƿeardne. Ic eom eall eall nacod."
Him ða ædre ȝod andsƿarede:
"Saȝa me þæt, sunu min, for hƿon secest ðu
sceade sceomiende? þu sceonde æt me
875
furðum ne anfenȝe, ac ȝefean eallum.
For hƿon ƿast þu ƿean and ƿrihst sceome,
ȝesyhst sorȝe, and þin sylf þecest
lic mid leafum, saȝast lifceare
hean hyȝeȝeomor, þæt þe sie hræȝles þearf,
880
nymþe ðu æppel ænne byrȝde
of ðam ƿudubeame þe ic þe ƿordum forbead?"
Him þa Adam eft andsƿarode:
"Me ða blæda on hand bryd ȝesealde,
freolucu fæmne, freadrihten min,
885
ðe ic þe on teonan ȝeþah. Nu ic þæs tacen ƿeȝe
sƿeotol on me selfum. Ƿat ic sorȝa ðy ma."
ða ðæs Euan fræȝn ælmihtiȝ ȝod:
"Hƿæt druȝe þu, dohtor, duȝeþa ȝenohra,
niƿra ȝesceafta neorxnaƿanȝes,
890
ȝroƿendra ȝifa, þa þu ȝitsiende
on beam ȝripe, blæda name
on treoƿes telȝum, and me on teonan
æte þa unfreme, Adame sealdest
ƿæstme þa inc ƿæron ƿordum minum
895
fæste forbodene?" Him þa freolecu mæȝ,
ides æƿiscmod andsƿarode:
"Me nædre besƿac and me neodlice
to forsceape scyhte and to scyldfrece,
fah ƿyrm þurh fæȝir ƿord, oðþæt ic fracoðlice
900
feondræs ȝefremede, fæhðe ȝeƿorhte,
and þa reafode, sƿa hit riht ne ƿæs,
beam on bearƿe and þa blæda æt."
þa nædran sceop nerȝend usser,
frea ælmihtiȝ faȝum ƿyrme
905
ƿide siðas and þa ƿorde cƿæð:
"þu scealt ƿideferhð ƿeriȝ þinum
breostum bearm tredan bradre eorðan,
faran feðeleas, þenden þe feorh ƿunað,
ȝast on innan. þu scealt ȝreot etan
910
þine lifdaȝas. Sƿa þu laðlice
ƿrohte onstealdest, þe þæt ƿif feoð,
hatað under heofnum and þin heafod tredeð
fah mid fotum sinum. þu scealt fiersna sætan
tohtan niƿre; tuddor bið ȝemæne
915
incrum orleȝnið a þenden standeð
ƿoruld under ƿolcnum. Nu þu ƿast and canst,
lað leodsceaða, hu þu lifian scealt."
ða to Euan ȝod yrrinȝa spræc:
"Ƿend þe from ƿynne! þu scealt ƿæpnedmen
920
ƿesan on ȝeƿealde, mid ƿeres eȝsan
hearde ȝenearƿad, hean þroƿian
þinra dæda ȝedƿild, deaðes bidan,
and þurh ƿop and heaf on ƿoruld cennan
þurh sar micel sunu and dohtor."
925
Abead eac Adame ece drihten,
lifes leohtfruma, lað ærende:
"þu scealt oðerne eðel secean,
ƿynleasran ƿic, and on ƿræc hƿeorfan
nacod niedƿædla, neorxnaƿanȝes
930
duȝeðum bedæled; þe is ȝedal ƿitod
lices and saƿle. Hƿæt, þu laðlice
ƿrohte onstealdest; forþon þu ƿinnan scealt
and on eorðan þe þine andlifne
selfa ȝeræcan, ƿeȝan sƿatiȝ hleor,
935
þinne hlaf etan, þenden þu her leofast,
oðþæt þe to heortan hearde ȝripeð
adl unliðe þe þu on æple ær
selfa forsƿulȝe; forþon þu sƿeltan scealt."
Hƿæt, ƿe nu ȝehyrað hƿær us hearmstafas
940
ƿraðe onƿocan and ƿoruldyrmðo.
Hie þa ƿuldres ƿeard ƿædum ȝyrede,
scyppend usser; het heora sceome þeccan
frea frumhræȝle; het hie from hƿeorfan
neorxnaƿanȝe on nearore lif.
945
Him on laste beleac liðsa and ƿynna
hihtfulne ham haliȝ enȝel
be frean hæse fyrene sƿeorde;
ne mæȝ þær inƿitfull æniȝ ȝeferan
ƿomscyldiȝ mon, ac se ƿeard hafað
950
miht and strenȝðo, se þæt mære lif
duȝeðum deore drihtne healdeð.
No hƿæðre ælmihtiȝ ealra ƿolde
Adame and Euan arna ofteon,
fæder æt frymðe, þeah þe hie him from sƿice,
955
ac he him to frofre let hƿæðere forð ƿesan
hyrstedne hrof halȝum tunȝlum
and him ȝrundƿelan ȝinne sealde;
het þam sinhiƿum sæs and eorðan
tuddorteondra teohha ȝehƿilcre
960
to ƿoruldnytte ƿæstmas fedan.
Ȝesæton þa æfter synne sorȝfulre land,
eard and eðyl unspediȝran
fremena ȝehƿilcre þonne se frumstol ƿæs
þe hie æfter dæde of adrifen ƿurdon.
965
Onȝunnon hie þa be ȝodes hæse
bearn astrienan, sƿa him metod bebead.
Adames and Euan aforan ƿæron
freolicu tƿa frumbearn cenned,
Cain and Abel. Us cyðað bec,
970
hu þa dædfruman duȝeþa stryndon,
ƿelan and ƿiste, ƿillȝebroðor.
Oðer his to eorðan elnes tilode,
se ƿæs ærboren; oðer æhte heold
fæder on fultum, oðþæt forð ȝeƿat
975
dæȝrimes ƿorn. Hie þa drihtne lac
beȝen brohton. Breȝo enȝla beseah
on Abeles ȝield eaȝum sinum,
cyninȝ eallƿihta, Caines ne ƿolde
tiber sceaƿian. þæt ƿæs torn ƿere
980
hefiȝ æt heortan. Hyȝeƿælm asteah
beorne on breostum, blatende nið,
yrre for æfstum. He þa unræden
folmum ȝefremede, freomæȝ ofsloh,
broðor sinne, and his blod aȝeat,
985
Cain Abeles. Cƿealmdreore sƿealh
þæs middanȝeard, monnes sƿate.
æfter ƿælsƿenȝe ƿea ƿæs aræred,
treȝena tuddor. Of ðam tƿiȝe siððan
ludon laðƿende lenȝ sƿa sƿiðor
990
reðe ƿæstme. Ræhton ƿide
ȝeond ƿerþeoda ƿrohtes telȝan,
hrinon hearmtanas hearde and sare
drihta bearnum, (doð ȝieta sƿa),
of þam brad blado bealƿa ȝehƿilces
995
sprytan onȝunnon. Ƿe þæt spell maȝon,
ƿælȝrimme ƿyrd, ƿope cƿiðan,
nales holunȝe; ac us hearde sceod
freolecu fæmne þurh forman ȝylt
þe ƿið metod æfre men ȝefremeden,
1000
eorðbuende, siððan Adam ƿearð
of ȝodes muðe ȝaste eacen.
ða ƿorde fræȝn ƿuldres aldor
Cain, hƿær Abel eorðan ƿære.
Him ða se cystleasa cƿealmes ƿyrhta
1005
ædre æfter þon andsƿarode:
"Ne can ic Abeles or ne fore,
hleomæȝes sið, ne ic hyrde ƿæs
broðer mines." Him þa breȝo enȝla,
ȝodspediȝ ȝast ȝean þinȝade:
1010
"Hƿæt, befealdest þu folmum þinum
ƿraðum on ƿælbedd ƿærfæstne rinc,
broðor þinne, and his blod to me
cleopað and ciȝeð. þu þæs cƿealmes scealt
ƿite ƿinnan and on ƿræc hƿeorfan,
1015
aƿyrȝed to ƿidan aldre. Ne seleð þe ƿæstmas eorðe
ƿlitiȝe to ƿoruldnytte, ac heo ƿældreore sƿealh
halȝe of handum þinum; forþon heo þe hroðra oftihð,
ȝlæmes ȝrene folde. þu scealt ȝeomor hƿeorfan,
arleas of earde þinum, sƿa þu Abele ƿurde
1020
to feorhbanan; forþon þu flema scealt
ƿidlast ƿrecan, ƿinemaȝum lað."
Him þa ædre Cain andsƿarode:
"Ne þearf ic æniȝre are ƿenan
on ƿoruldrice, ac ic forƿorht hæbbe,
1025
heofona heahcyninȝ, hyldo þine,
lufan and freode; forþon ic lastas sceal
ƿean on ƿenum ƿide lecȝan,
hƿonne me ȝemitte manscyldiȝne,
se me feor oððe neah fæhðe ȝemoniȝe,
1030
broðorcƿealmes. Ic his blod aȝeat,
dreor on eorðan. þu to dæȝe þissum
ademest me fram duȝuðe and adrifest from
earde minum. Me to aldorbanan
ƿeorðeð ƿraðra sum. Ic aƿyrȝed sceal,
1035
þeoden, of ȝesyhðe þinre hƿeorfan."
Him þa selfa oncƿæð siȝora drihten:
"Ne þearft ðu þe ondrædan deaðes broȝan,
feorhcƿealm nu ȝiet, þeah þu from scyle
freomaȝum feor fah ȝeƿitan.
1040
Ȝif þe monna hƿelc mundum sinum
aldre beneoteð, hine on cymeð
æfter þære synne seofonfeald ƿracu,
ƿite æfter ƿeorce." Hine ƿaldend on,
tirfæst metod, tacen sette,
1045
freoðobeacen frea, þy læs hine feonda hƿilc
mid ȝuðþræce ȝretan dorste
feorran oððe nean. Heht þa from hƿeorfan
meder and maȝum manscyldiȝne,
cnosle sinum. Him þa Cain ȝeƿat
1050
ȝonȝan ȝeomormod ȝode of ȝesyhðe,
ƿineleas ƿrecca, and him þa ƿic ȝeceas
eastlandum on, eðelstoƿe
fæderȝeardum feor, þær him freolecu mæȝ,
ides æfter æðelum eaforan fedde.
1055
Se æresta ƿæs Enos haten,
frumbearn Caines. Siððan fæsten onȝon
mid þam cneomaȝum ceastre timbran;
þæt ƿæs under ƿolcnum ƿeallfæstenna
ærest ealra þara þe æðelinȝas,
1060
sƿeordberende, settan heton.
þanon his eaforan ærest ƿocan,
bearn from bryde, on þam burhstede.
Se yldesta ƿæs Iared haten,
sunu Enoses. Siððan ƿocan,
1065
þa þæs cynnes cneoƿrim icton,
mæȝburȝ Caines. Malalehel ƿæs
æfter Iarede yrfes hyrde
fæder on laste, oðþæt he forð ȝeƿat.
Siððan Mathusal maȝum dælde,
1070
bearn æfter bearne broðrum sinum
æðelinȝa ȝestreon, oðþæt aldorȝedal
frod fyrndaȝum fremman sceolde,
lif oflætan. Lameh onfenȝ
æfter fæder dæȝe fletȝestealdum,
1075
botlȝestreonum. Him bryda tƿa,
idesa on eðle eaforan feddon,
Ada and Sella; þara anum ƿæs
Iabal noma, se þurh ȝleaƿne ȝeþanc
herbuendra hearpan ærest
1080
handum sinum hlyn aƿehte,
sƿinsiȝende sƿeȝ, sunu Lamehes.
Sƿylce on ðære mæȝðe maȝa ƿæs haten
on þa ilcan tid Tubalcain,
se þurh snytro sped smiðcræfteȝa ƿæs,
1085
and þurh modes ȝemynd monna ærest,
sunu Lamehes, sulhȝeƿeorces
fruma ƿæs ofer foldan, siððan folca bearn
æres cuðon and isernes,
burhsittende, brucan ƿide.
1090
þa his ƿifum tƿæm ƿordum sæȝde
Lameh seolfa, leofum ȝebeddum,
Adan and Sellan unarlic spel:
"Ic on morðor ofsloh minra sumne
hyldemaȝa; honda ȝeƿemde
1095
on Caines cƿealme mine,
fylde mid folmum fæder Enoses,
ordbanan Abeles, eorðan sealde
ƿældreor ƿeres. Ƿat ic ȝearƿe
þæt þam lichryre on last cymeð
1100
soðcyninȝes seofonfeald ƿracu,
micel æfter mane. Min sceal sƿiðor
mid ȝrimme ȝryre ȝolden ƿurðan
fyll and feorhcƿealm, þonne ic forð scio."
þa ƿearð Adame on Abeles ȝyld
1105
eafora on eðle oþer feded,
soðfæst sunu, þam ƿæs Seth noma.
Se ƿæs eadiȝ and his yldrum ðah
freolic to frofre, fæder and meder,
Adames and Euan, ƿæs Abeles ȝield
1110
on ƿoruldrice. þa ƿord acƿæð
ord moncynnes: "Me ece sunu
sealde selfa siȝora ƿaldend,
lifes aldor on leofes stæl,
þæs þe Cain ofsloh, and me cearsorȝe
1115
mid þys maȝotimbre of mode asceaf
þeoden usser. Him þæs þanc sie!"
Adam hæfde, þa he eft onȝan
him to eðelstæfe oðres strienan
bearnes be bryde, beorn ellenrof,
1120
XXX and C þisses lifes,
ƿintra on ƿorulde. Us ȝeƿritu secȝað
þæt her eahtahund iecte siððan
mæȝðum and mæcȝum mæȝburȝ sine
Adam on eorðan; ealra hæfde
1125
niȝenhund ƿintra
and XXX eac, þa he þas ƿoruld
þurh ȝastȝedal ofȝyfan sceolde.
Him on laste Seth leod ƿeardode,
eafora æfter yldrum; eþelstol heold
1130
and ƿif beȝeat. Ƿintra hæfde
fif and hundteontiȝ þa he furðum onȝan
his mæȝburȝe men ȝeicean
sunum and dohtrum. Sethes eafora
se yldesta ƿæs Enos haten;
1135
se nemde ȝod niðþa bearna
ærest ealra, siððan Adam stop
on ȝrene ȝræs ȝaste ȝeƿeorðad.
Seth ƿæs ȝesæliȝ; siððan strynde
seofon ƿinter her suna and dohtra
1140
ond eahtahund. Ealra hæfde
XII and niȝonhund, þa seo tid ȝeƿearð
þæt he friðȝedal fremman sceolde.
Him æfter heold, þa he of ƿorulde ȝeƿat,
Enos yrfe, siððan eorðe sƿealh
1145
sædberendes Sethes lice.
He ƿæs leof ȝode and lifde her
ƿintra hundniȝontiȝ ær he be ƿife her
þurh ȝebedscipe bearn astrynde;
him þa cenned ƿearð Cainan ærest
1150
eafora on eðle. Siððan eahtahund
and fiftyno on friðo drihtnes
ȝleaƿferhð hæleð ȝeoȝoðe strynde,
suna and dohtra; sƿealt, þa he hæfde,
frod fyrnƿita, V and niȝonhund.
1155
þære cneorisse ƿæs Cainan siððan
æfter Enose aldordema,
ƿeard and ƿisa. Ƿintra hæfde
efne hundseofontiȝ ær him sunu ƿoce.
þa ƿearð on eðle eafora feded,
1160
maȝo Cainanes, Malalehel ƿæs haten.
Siððan eahtahund æðelinȝa rim
and feoƿertiȝ eac feorum ȝeicte
Enoses sunu. Ealra niȝonhund
ƿintra hæfde þa he ƿoruld ofȝeaf
1165
and tyne eac, þa his tiddæȝe
under rodera rum rim ƿæs ȝefylled.
Him on laste heold land and yrfe
Malalehel siððan missera ƿorn.
Se frumȝara fif and sixtiȝ
1170
ƿintra hæfde þa he be ƿife onȝann
bearna strynan. Him bryd sunu
meoƿle to monnum brohte. Se maȝa ƿæs
on his mæȝðe, mine ȝefræȝe,
ȝuma on ȝeoȝoðe, Iared haten.
1175
Lifde siððan and lissa breac
Malalehel lanȝe, mondreama her,
ƿoruldȝestreona. Ƿintra hæfde
fif and hundniȝontiȝ, þa he forð ȝeƿat,
and eahtahund; eaforan læfde
1180
land and leodƿeard. Lonȝe siððan
Ȝeared ȝumum ȝold brittade.
Se eorl ƿæs æðele, æfæst hæleð,
and se frumȝar his freomaȝum leof.
Fif and hundteontiȝ on fyore lifde
1185
ƿintra ȝebidenra on ƿoruldrice
and syxtiȝ eac þa seo sæl ȝeƿearð
þæt his ƿif sunu on ƿoruld brohte;
se eafora ƿæs Enoc haten,
freolic frumbearn. Fæder her þa ȝyt
1190
his cynnes forð cneorim icte,
eaforan eahtahund; ealra hæfde
V and syxtiȝ, þa he forð ȝeƿat,
and niȝonhund eac nihtȝerimes,
ƿine frod ƿintres, þa he þas ƿoruld ofȝeaf
1195
ond Ȝeared þa ȝleaƿum læfde
land and leodƿeard, leofum rince.
Enoch siððan ealdordom ahof,
freoðosped folces ƿisa, nalles feallan let
dom and drihtscipe,
1200
þenden he hyrde ƿæs heafodmaȝa.
Breac blæddaȝa, bearna strynde
þreohund ƿintra. Him ƿæs þeoden hold,
rodera ƿaldend. Se rinc heonon
on lichoman lisse sohte,
1205
drihtnes duȝuðe, nales deaðe sƿealt
middanȝeardes, sƿa her men doþ,
ȝeonȝe and ealde, þonne him ȝod heora
æhta and ætƿist eorðan ȝestreona
on ȝenimeð and heora aldor somed,
1210
ac he cƿic ȝeƿat mid cyninȝ enȝla
of þyssum lænan life feran
on þam ȝearƿum þe his ȝast onfenȝ
ær hine to monnum modor brohte.
He þam yldestan eaforan læfde
1215
folc, frumbearne; V and syxtiȝ
ƿintra hæfde þa he ƿoruld ofȝeaf,
and eac III hund. þraȝe siððan
Mathusal heold maȝa yrfe,
se on lichoman lenȝest þissa
1220
ƿorulddreama breac. Ƿorn ȝestrynde
ær his sƿyltdæȝe suna and dohtra;
hæfde frod hæle, þa he from sceolde
niþþum hƿeorfan, niȝonhund ƿintra
and hundseofontiȝ to. Sunu æfter heold,
1225
Lamech leodȝeard, lanȝe siððan
ƿoruld bryttade. Ƿintra hæfde
tƿa and hundteontiȝ þa seo tid ȝeƿearð
þæt se eorl onȝan æðele cennan,
sunu and dohtor. Siððan lifde
1230
fif and hundniȝontiȝ, frea moniȝes breac
ƿintra under ƿolcnum, ƿerodes aldor,
and V hund eac; heold þæt folc teala,
bearna strynde, him byras ƿocan,
eaforan and idesa. He þone yldestan
1235
Noæ nemde, se niððum ær
land bryttade siððan Lamech ȝeƿat.
Hæfde æðelinȝa aldorƿisa
V hund ƿintra þa he furðum onȝan
bearna strynan, þæs þe bec cƿeðaþ.
1240
Sem ƿæs haten sunu Noes,
se yldesta, oðer Cham,
þridda Iafeth. þeoda tymdon
rume under roderum, rim miclade
monna mæȝðe ȝeond middanȝeard
1245
sunum and dohtrum. ða ȝiet ƿæs Sethes cynn,
leofes leodfruman on lufan sƿiðe
drihtne dyre and domeadiȝ,
oðþæt bearn ȝodes bryda onȝunnon
on Caines cynne secan,
1250
ƿerȝum folce, and him þær ƿif curon
ofer metodes est monna eaforan,
scyldfulra mæȝð scyne and fæȝere.
þa reordade rodora ƿaldend
ƿrað moncynne and þa ƿorde cƿæð:
1255
"Ne syndon me on ferhðe freo from ȝeƿitene
cneorisn Caines, ac me þæt cynn hafað
sare abolȝen. Nu me Sethes bearn
torn niƿiað and him to nimað
mæȝeð to ȝemæccum minra feonda;
1260
þær ƿifa ƿlite onƿod ȝrome,
idesa ansien, and ece feond
folcdriht ƿera, þa ær on friðe ƿæron."
Siððan hundtƿelftiȝ ȝeteled rime
ƿintra on ƿorulde ƿræce bisȝodon
1265
fæȝe þeoda, hƿonne frea ƿolde
on ƿærloȝan ƿite settan
and on deað slean dædum scyldiȝe
ȝiȝantmæcȝas, ȝode unleofe,
micle mansceaðan, metode laðe.
1270
þa ȝeseah selfa siȝoro ƿaldend
hƿæt ƿæs monna manes on eorðan
and þæt hie ƿæron ƿomma ðriste,
inƿitfulle. He þæt unfæȝere
ƿera cneorissum ȝeƿrecan þohte,
1275
forȝripan ȝumcynne ȝrimme and sare,
heardum mihtum. Hreaƿ hine sƿiðe
þæt he folcmæȝþa fruman aƿeahte,
æðelinȝa ord, þa he Adam sceop,
cƿæð þæt he ƿolde for ƿera synnum
1280
eall aæðan þæt on eorðan ƿæs,
forleosan lica ȝehƿilc þara þe lifes ȝast
fæðmum þeahte. Eall þæt frea ƿolde
on ðære toƿeardan tide acƿellan
þe þa nealæhte niðða bearnum.
1285
Noe ƿæs ȝod, nerȝende leof,
sƿiðe ȝesæliȝ, sunu Lameches,
domfæst and ȝedefe. Drihten ƿiste
þæt þæs æðelinȝes ellen dohte
breostȝehyȝdum; forðon him breȝo sæȝde,
1290
haliȝ æt hleoðre, helm allƿihta,
hƿæt he fah ƿerum fremman ƿolde;
ȝeseah unrihte eorðan fulle,
side sælƿonȝas synnum ȝehladene,
ƿidlum ȝeƿemde. þa ƿaldend spræc,
1295
nerȝend usser, and to Noe cƿæð:
"Ic ƿille mid flode folc acƿellan
and cynna ȝehƿilc cucra ƿuhta,
þara þe lyft and flod lædað and fedað,
feoh and fuȝlas. þu scealt frið habban
1300
mid sunum þinum, ðonne sƿeart ƿæter,
ƿonne ƿælstreamas ƿerodum sƿelȝað,
sceaðum scyldfullum. Onȝyn þe scip ƿyrcan,
merehus micel. On þam þu moneȝum scealt
reste ȝeryman, and rihte setl
1305
ælcum æfter aȝenum eorðan tudre.
Ȝescype scylfan on scipes bosme.
þu þæt fær ȝeƿyrc fiftiȝes ƿid,
ðrittiȝes heah and þreohund lanȝ
elnȝemeta, and ƿið yða ȝeƿyrc
1310
ȝefeȝ fæste. þær sceal fæsl ƿesan
cƿiclifiȝendra cynna ȝehƿilces
on þæt ƿudufæsten ƿocor ȝelæded
eorðan tudres; earc sceal þy mare."
Noe fremede sƿa hine nerȝend heht,
1315
hyrde þam halȝan heofoncyninȝe,
onȝan ofostlice þæt hof ƿyrcan,
micle merecieste. Maȝum sæȝde
þæt ƿæs þrealic þinȝ þeodum toƿeard,
reðe ƿite. Hie ne rohton þæs!
1320
Ȝeseah þa ymb ƿintra ƿorn ƿærfæst metod
ȝeofonhusa mæst ȝearo hlifiȝean,
innan and utan eorðan lime
ȝefæstnod ƿið flode, fær Noes,
þy selestan. þæt is syndriȝ cynn;
1325
symle bið þy heardra þe hit hreoh ƿæter,
sƿearte sæstreamas sƿiðor beatað.
ða to Noe cƿæð nerȝend usser:
"Ic þe þæs mine, monna leofost,
ƿære ȝesylle, þæt þu ƿeȝ nimest
1330
and feora fæsl þe þu ferian scealt
ȝeond deop ƿæter dæȝrimes ƿorn
on lides bosme. Læd, sƿa ic þe hate,
under earce bord eaforan þine,
frumȝaran þry, and eoƿer feoƿer ƿif.
1335
Ond þu seofone ȝenim on þæt sundreced
tudra ȝehƿilces ȝeteled rimes,
þara þe to mete mannum lifiȝe,
and þara oðerra ælces tƿa.
Sƿilce þu of eallum eorðan ƿæstmum
1340
ƿiste under ƿæȝbord ƿerodum ȝelæde,
þam þe mid sceolon mereflod nesan.
Fed freolice feora ƿocre
oð ic þære lafe laȝosiða eft
reorde under roderum ryman ƿille.
1345
Ȝeƿit þu nu mid hiƿum on þæt hof ȝanȝan,
ȝasta ƿerode. Ic þe ȝodne ƿat,
fæsthydiȝne; þu eart freoðo ƿyrðe,
ara mid eaforum. Ic on andƿlitan
nu ofor seofon niht siȝan læte
1350
ƿællreȝn ufan ƿidre eorðan.
Feoƿertiȝ daȝa fæhðe ic ƿille
on ƿeras stælan and mid ƿæȝþreate
æhta and aȝend eall acƿellan
þa beutan beoð earce bordum
1355
þonne sƿeart racu stiȝan onȝinneð."
Him þa Noe ȝeƿat, sƿa hine nerȝend het,
under earce bord eaforan lædan,
ƿeras on ƿæȝþæl and heora ƿif somed;
and eall þæt to fæsle frea ælmihtiȝ
1360
habban ƿolde under hrof ȝefor
to heora ætȝifan, sƿa him ælmihtiȝ
ƿeroda drihten þurh his ƿord abead.
Him on hoh beleac heofonrices ƿeard
merehuses muð mundum sinum,
1365
siȝora ƿaldend, and seȝnade
earce innan aȝenum spedum
nerȝend usser. Noe hæfde,
sunu Lameches, syxhund ƿintra
þa he mid bearnum under bord ȝestah,
1370
ȝleaƿ mid ȝeoȝoðe, be ȝodes hæse,
duȝeðum dyrum. Drihten sende
reȝn from roderum and eac rume let
ƿilleburnan on ƿoruld þrinȝan
of ædra ȝehƿære, eȝorstreamas
1375
sƿearte sƿoȝan. Sæs up stiȝon
ofer stæðƿeallas. Stranȝ ƿæs and reðe
se ðe ƿætrum ƿeold; ƿreah and þeahte
manfæhðu bearn middanȝeardes
ƿonnan ƿæȝe, ƿera eðelland;
1380
hof herȝode, hyȝeteonan ƿræc
metod on monnum. Mere sƿiðe ȝrap
on fæȝe folc feoƿertiȝ daȝa,
nihta oðer sƿilc. Nið ƿæs reðe,
ƿællȝrim ƿerum; ƿuldorcyninȝes
1385
yða ƿræcon arleasra feorh
of flæschoman. Flod ealle ƿreah,
hreoh under heofonum hea beorȝas
ȝeond sidne ȝrund and on sund ahof
earce from eorðan and þa æðelo mid,
1390
þa seȝnade selfa drihten,
scyppend usser, þa he þæt scip beleac.
Siððan ƿide rad ƿolcnum under
ofer holmes hrincȝ hof seleste,
for mid fearme. Fære ne moston
1395
ƿæȝliðendum ƿætres broȝan
hæste hrinon, ac hie haliȝ ȝod
ferede and nerede. Fiftena stod
deop ofer dunum se drenceflod
monnes elna; þæt is mæro ƿyrd!
1400
þam æt niehstan ƿæs nan to ȝedale,
nymþe heof ƿæs ahafen on þa hean lyft,
þa se eȝorhere eorðan tuddor
eall acƿealde, buton þæt earce bord
heold heofona frea, þa hine haliȝ ȝod
1405
ece upp forlet edmodne flod
streamum stiȝan, stiðferhð cyninȝ.
þa ȝemunde ȝod mereliðende,
siȝora ƿaldend sunu Lameches
and ealle þa ƿocre þe he ƿið ƿætre beleac,
1410
lifes leohtfruma, on lides bosme.
Ȝelædde þa ƿiȝend ƿeroda drihten
ƿorde ofer ƿidland. Ƿillflod onȝan
lytliȝan eft. Laȝo ebbade,
sƿeart under sƿeȝle. Hæfde soð metod
1415
eaforum eȝstream eft ȝecyrred,
torhtne ryne, reȝn ȝestilled.
For famiȝ scip L and C
nihta under roderum, siððan næȝledbord,
fær seleste, flod up ahof,
1420
oðþæt rimȝetæl reðre þraȝe
daȝa forð ȝeƿat. ða on dunum ȝesæt
heah mid hlæste holmærna mæst,
earc Noes, þe Armenia
hatene syndon. þær se halȝa bad,
1425
sunu Lameches, soðra ȝehata
lanȝe þraȝe, hƿonne him lifes ƿeard
frea ælmihtiȝ frecenra siða
reste aȝeafe, þæra he rume dreah
þa hine on sunde ȝeond sidne ȝrund
1430
ƿonne yða ƿide bæron.
Holm ƿæs heononƿeard; hæleð lanȝode,
ƿæȝliðende, sƿilce ƿif heora,
hƿonne hie of nearƿe ofer næȝledbord
ofer streamstaðe stæppan mosten
1435
and of enȝe ut æhta lædan.
þa fandode forðƿeard scipes,
hƿæðer sincende sæflod þa ȝyt
ƿære under ƿolcnum. Let þa ymb ƿorn daȝa
þæs þe heah hlioðo horde onfenȝon
1440
and æðelum eac eorðan tudres
sunu Lameches sƿeartne fleoȝan
hrefn ofer heahflod of huse ut.
Noe tealde þæt he on neod hine,
ȝif he on þære lade land ne funde,
1445
ofer sid ƿæter secan ƿolde
on ƿæȝþele. Eft him seo ƿen ȝeleah,
ac se feonde ȝespearn fleotende hreaƿ;
salƿiȝfeðera secan nolde.
He þa ymb seofon niht sƿeartum hrefne
1450
of earce forlet æfter fleoȝan
ofer heah ƿæter hasƿe culufran
on fandunȝa hƿæðer famiȝ sæ
deop þa ȝyta dæl æniȝne
ȝrenre eorðan ofȝifen hæfde.
1455
Heo ƿide hire ƿillan sohte
and rume fleah. Nohƿeðere reste fand,
þæt heo for flode fotum ne meahte
land ȝespornan ne on leaf treoƿes
steppan for streamum, ac ƿæron steap hleoðo
1460
beƿriȝen mid ƿætrum. Ȝeƿat se ƿilda fuȝel
on æfenne earce secan
ofer ƿonne ƿæȝ, ƿeriȝ siȝan,
hunȝri to handa halȝum rince.
ða ƿæs culufre eft of cofan sended
1465
ymb ƿucan ƿilde. Seo ƿide fleah
oðþæt heo rumȝal restestoƿe
fæȝere funde and þa fotum stop
on beam hyre; ȝefeah bliðemod
þæs þe heo ȝesittan sƿiðe ƿeriȝ
1470
on treoƿes telȝum torhtum moste.
Heo feðera onsceoc, ȝeƿat fleoȝan eft
mid lacum hire, liðend brohte
elebeames tƿiȝ an to handa,
ȝrene blædæ. þa onȝeat hraðe
1475
flotmonna frea þæt ƿæs frofor cumen,
earfoðsiða bot. þa ȝyt se eadeȝa ƿer
ymb ƿucan þriddan ƿilde culufran
ane sende. Seo eft ne com
to lide fleoȝan, ac heo land beȝeat,
1480
ȝrene bearƿas; nolde ȝladu æfre
under salƿed bord syððan ætyƿan
on þellfæstenne, þa hire þearf ne ƿæs.
þa to Noe spræc nerȝend usser,
heofonrices ƿeard, halȝan reorde:
1485
"þe is eðelstol eft ȝerymed,
lisse on lande, laȝosiða rest
fæȝer on foldan. Ȝeƿit on freðo ȝanȝan
ut of earce, and on eorðan bearm
of þam hean hofe hiƿan læd þu
1490
and ealle þa ƿocre þe ic ƿæȝþrea on
liðe nerede þenden laȝo hæfde
þrymme ȝeþeahtne þriddan eðyl."
He fremede sƿa and frean hyrde,
stah ofer streamƿeall, sƿa him seo stefn bebead,
1495
lustum miclum, and alædde þa
of ƿæȝþele ƿraðra lafe.
þa Noe onȝan nerȝende lac
rædfæst reðran, and recene ȝenam
on eallum dæl æhtum sinum,
1500
ðam ðe him to duȝeðum drihten sealde,
ȝleaƿ to þam ȝielde, and þa ȝode selfum
torhtmod hæle tiber onsæȝde,
cyninȝe enȝla. Huru cuð dyde
nerȝend usser, þa he Noe
1505
ȝebletsade and his bearn somed,
þæt he þæt ȝyld on þanc aȝifen hæfde
and on ȝeoȝoðhade ȝodum dædum
ær ȝeearnod þæt him ealra ƿæs
ara este ælmihtiȝ ȝod,
1510
domfæst duȝeþa. þa ȝyt drihten cƿæð,
ƿuldris aldor ƿord to Noe:
"Tymað nu and tiedrað, tires brucað,
mid ȝefean fryðo; fyllað eorðan,
eall ȝeiceað. Eoƿ is eðelstol
1515
and holmes hlæst and heofonfuȝlas
and ƿildu deor on ȝeƿeald ȝeseald,
eorðe ælȝrene and eacen feoh.
Næfre ȝe mid blode beodȝereordu
unarlice eoƿre þicȝeað,
1520
besmiten mid synne saƿldreore.
ælc hine selfa ærest beȝrindeð
ȝastes duȝeðum þæra þe mid ȝares orde
oðrum aldor oðþrinȝeð. Ne ðearf he þy edleane ȝefeon
modȝeþance, ac ic monnes feorh
1525
to slaȝan sece sƿiðor micle,
and to broðor banan, þæs þe blodȝyte,
ƿællfyll ƿeres ƿæpnum ȝespedeð,
morð mid mundum. Monn ƿæs to ȝodes
anlicnesse ærest ȝesceapen.
1530
ælc hafað maȝƿlite metodes and enȝla
þara þe healdan ƿile haliȝe þeaƿas.
Ƿeaxað and ƿridað, ƿilna brucað,
ara on eorðan; æðelum fyllað
eoƿre fromcynne foldan sceatas,
1535
teamum and tudre. Ic eoƿ treoƿa þæs
mine selle, þæt ic on middanȝeard
næfre eȝorhere eft ȝelæde,
ƿæter ofer ƿidland. Ȝe on ƿolcnum þæs
oft and ȝelome andȝiettacen
1540
maȝon sceaƿiȝan, þonne ic scurboȝan
minne ieƿe, þæt ic monnum þas
ƿære ȝelæste, þenden ƿoruld standeð."
ða ƿæs se snotra sunu Lamehes
of fere acumen flode on laste
1545
mid his eaforum þrim, yrfes hyrde
(and heora feoƿer ƿif;
nemde ƿæron Percoba, Olla,
Olliua, Olliuani),
ƿærfæst metode, ƿætra lafe.
1550
Hæleð hyȝerofe hatene ƿæron,
suna Noes Sem and Cham,
Iafeð þridda. From þam ȝumrincum
folc ȝeludon and ȝefylled ƿearð
eall þes middanȝeard monna bearnum.
1555
ða Noe onȝan niƿan stefne
mid hleomaȝum ham staðelian
and to eorðan him ætes tilian;
ƿon and ƿorhte, ƿinȝeard sette,
seoƿ sæda fela, sohte ȝeorne
1560
þa him ƿlitebeorhte ƿæstmas brohte,
ȝeartorhte ȝife, ȝrene folde.
ða þæt ȝeeode, þæt se eadeȝa ƿer
on his ƿicum ƿearð ƿine druncen,
sƿæf symbelƿeriȝ, and him selfa sceaf
1565
reaf of lice. Sƿa ȝerysne ne ƿæs,
læȝ þa limnacod. He lyt onȝeat
þæt him on his inne sƿa earme ȝelamp,
þa him on hreðre heafodsƿima
on þæs halȝan hofe heortan clypte.
1570
Sƿiðe on slæpe sefa nearƿode
þæt he ne mihte on ȝemynd drepen
hine handum self mid hræȝle ƿryon
and sceome þeccan, sƿa ȝesceapu ƿæron
ƿerum and ƿifum, siððan ƿuldres þeȝn
1575
ussum fæder and meder fyrene sƿeorde
on laste beleac lifes eðel.
þa com ærest Cam in siðian,
eafora Noes, þær his aldor læȝ,
ferhðe forstolen. þær he freondlice
1580
on his aȝenum fæder are ne ƿolde
ȝesceaƿian, ne þa sceonde huru
hleomaȝum helan, ac he hlihende
broðrum sæȝde, hu se beorn hine
reste on recede. Hie þa raðe stopon,
1585
heora andƿlitan in beƿriȝenum
under loðum listum, þæt hie leofum men
ȝeoce ȝefremede; ȝode ƿæron beȝen,
Sem and Iafeð. ða of slæpe onbræȝd
sunu Lamehes, and þa sona onȝeat
1590
þæt him cyneȝodum Cham ne ƿolde,
þa him ƿæs are þearf, æniȝe cyðan
hyldo and treoƿa. þæt þam halȝan ƿæs
sar on mode, onȝan þa his selfes bearn
ƿordum ƿyrȝean, cƿæð, he ƿesan sceolde
1595
hean under heofnum, hleomaȝa þeoƿ,
Cham on eorþan; him þa cƿyde syððan
and his fromcynne frecne scodon.
þa nyttade Noe siððan
mid sunum sinum sidan rices
1600
ðreohund ƿintra þisses lifes,
freomen æfter flode, and fiftiȝ eac, þa he forð ȝeƿat.
Siððan his eaforan ead bryttedon,
bearna stryndon; him ƿæs beorht ƿela.
þa ƿearð Iafeðe ȝeoȝoð afeded,
1605
hyhtlic heorðƿerod heafodmaȝa,
sunu and dohtra. He ƿæs selfa til,
heold a rice, eðeldreamas,
blæd mid bearnum, oðþæt breosta hord,
ȝast ellorfus ȝanȝan sceolde
1610
to ȝodes dome. Ȝeomor siððan
fæder flettȝesteald freondum dælde,
sƿæsum and ȝesibbum, sunu Iafeðes;
þæs teames ƿæs tuddor ȝefylled
unlytel dæl eorðan ȝesceafta.
1615
Sƿilce Chames suno cende ƿurdon,
eaforan on eðle; þa yldestan
Chus and Chanan hatene ƿæron,
ful freolice feorh, frumbearn Chames.
Chus ƿæs æðelum heafodƿisa,
1620
ƿilna brytta and ƿoruldduȝeða
broðrum sinum, botlȝestreona,
fæder on laste, siððan forð ȝeƿat
Cham of lice, þa him cƿealm ȝesceod.
Se maȝoræsƿa mæȝðe sinre
1625
domas sæȝde, oðþæt his doȝora ƿæs
rim aurnen. þa se rinc aȝeaf
eorðcunde ead, sohte oðer lif,
fæder Nebroðes. Frumbearn siððan
eafora Chuses yrfestole ƿeold,
1630
ƿidmære ƿer, sƿa us ȝeƿritu secȝeað,
þæt he moncynnes mæste hæfde
on þam mældaȝum mæȝen and strenȝo.
Se ƿæs Babylones breȝorices fruma,
ærest æðelinȝa; eðelðrym onhof,
1635
rymde and rærde. Reord ƿæs þa ȝieta
eorðbuendum an ȝemæne.
Sƿilce of Cames cneorisse ƿoc
ƿermæȝða fela; of þam ƿidfolce
cneorim micel cenned ƿæron.
1640
þa ƿearð Seme suna and dohtra
on ƿoruldrice ƿorn afeded,
freora bearna, ær ðon frod cure
ƿintrum ƿælreste ƿerodes aldor.
On þære mæȝðe ƿæron men tile,
1645
þara an ƿæs Eber haten,
eafora Semes; of þam eorle ƿoc
unrim þeoda, þa nu æðelinȝas,
ealle eorðbuend, Ebrei hatað.
Ȝeƿiton him þa eastan æhta lædan,
1650
feoh and feorme. Folc ƿæs anmod;
rofe rincas sohton rumre land,
oðþæt hie becomon corðrum miclum,
folc ferende, þær hie fæstlice
æðelinȝa bearn, eard ȝenamon.
1655
Ȝesetton þa Sennar sidne and ƿidne
leoda ræsƿan; leofum mannum
heora ȝeardaȝum ȝrene ƿonȝas,
fæȝre foldan, him forðƿearde
on ðære dæȝtide duȝuðe ƿæron,
1660
ƿilna ȝehƿilces ƿeaxende sped.
ða þær mon mæniȝ be his mæȝƿine,
æðelinȝ anmod, oðerne bæd
þæs hie him to mærðe, ær seo menȝeo eft
ȝeond foldan bearm tofaran sceolde,
1665
leoda mæȝðe on landsocne
burh ȝeƿorhte and to beacne torr
up arærde to rodortunȝlum.
þæs þe hie ȝesohton Sennera feld,
sƿa þa foremeahtiȝe folces ræsƿan,
1670
þa yldestan oft and ȝelome
liðsum ȝeƿunedon; larum sohton
ƿeras to ƿeorce and to ƿrohtscipe,
oðþæt for ƿlence and for ƿonhyȝdum
cyðdon cræft heora, ceastre ƿorhton
1675
and to heofnum up hlædræ rærdon,
strenȝum stepton stænenne ƿeall
ofer monna ȝemet, mærða ȝeorne,
hæleð mid honda. þa com haliȝ ȝod
ƿera cneorissa ƿeorc sceaƿiȝan,
1680
beorna burhfæsten, and þæt beacen somed,
þe to roderum up ræran onȝunnon
Adames eaforan, and þæs unrædes
stiðferhð cyninȝ steore ȝefremede,
þa he reðemod reorde ȝesette
1685
eorðbuendum unȝelice,
þæt hie þære spæce sped ne ahton.
þa hie ȝemitton mihtum spedȝe,
teoche æt torre, ȝetalum myclum,
ƿeorces ƿisan, ne þær ƿermæȝða
1690
æniȝ ƿiste hƿæt oðer cƿæð.
Ne meahte hie ȝeƿurðan ƿeall stænenne
up forð timbran, ac hie earmlice
heapum tohlocon, hleoðrum ȝedælde;
ƿæs oðerre æȝhƿilc ƿorden
1695
mæȝburh fremde, siððan metod tobræd
þurh his mihta sped monna spræce.
Toforan þa on feoƿer ƿeȝas
æðelinȝa bearn unȝeþeode
on landsocne. Him on laste bu
1700
stiðlic stantorr and seo steape burh
samod samƿorht on Sennar stod.
Ƿeox þa under ƿolcnum and ƿriðade
mæȝburh Semes, oðþæt mon aƿoc
on þære cneorisse, cynebearna rim,
1705
þancolmod ƿer, þeaƿum hydiȝ.
Ƿurdon þam æðelinȝe eaforan acende,
in Babilone bearn afeded
freolicu tu, and þa frumȝaran,
hæleð hiȝerofe, hatene ƿæron
1710
Abraham and Aaron; þam eorlum ƿæs
frea enȝla bam freond and aldor.
ða ƿearð Aarone eafora feded,
leoflic on life, ðam ƿæs Loth noma.
ða maȝorincas metode ȝeþunȝon,
1715
Abraham and Loth, unforcuðlice,
sƿa him from yldrum æðelu ƿæron
on ƿoruldrice; forðon hie ƿide nu
duȝeðum demað drihtfolca bearn.
þa þæs mæles ƿæs mearc aȝonȝen
1720
þæt him Abraham idese brohte,
ƿif to hame, þær he ƿic ahte,
fæȝer and freolic. Seo fæmne ƿæs
Sarra haten, þæs þe us secȝeað bec.
Hie þa ƿintra fela ƿoruld bryttedon,
1725
sinc ætsomne, sibbe heoldon
ȝeara menȝeo. Nohƿæðre ȝifeðe ƿearð
Abrahame þa ȝyt þæt him yrfeƿeard
ƿlitebeorht ides on ƿoruld brohte,
Sarra Abrahame, suna and dohtra.
1730
Ȝeƿat him þa mid cnosle ofer Caldea folc
feran mid feorme fæder Abrahames;
snotor mid ȝesibbum secean ƿolde
Cananea land. Hine cneoƿmæȝas,
metode ȝecorene mid siðedon
1735
of þære eðeltyrf, Abraham and Loth.
Him þa cyneȝode on Carran
æðelinȝa bearn eard ȝenamon,
ƿeras mid ƿifum. On þam ƿicum his
fæder Abrahames feorh ȝesealde,
1740
ƿærfæst hæle; ƿintra hæfde
tƿa hundteontiȝ, ȝeteled rime,
and fife eac, þa he forð ȝeƿat
misserum frod metodsceaft seon.
ða se halȝa spræc, heofonrices ƿeard,
1745
to Abrahame, ece drihten:
"Ȝeƿit þu nu feran and þine fare lædan,
ceapas to cnosle. Carran ofȝif,
fæder eðelstol. Far, sƿa ic þe hate,
monna leofost, and þu minum ƿel
1750
larum hyre, and þæt land ȝesec
þe ic þe ælȝrene yƿan ƿille,
brade foldan. þu ȝebletsad scealt
on mundbyrde minre lifiȝan.
Ȝif ðe æniȝ eorðbuendra
1755
mid ƿean ȝreteð, ic hine ƿerȝðo on
mine sette and modhete,
lonȝsumne nið; lisse selle,
ƿilna ƿæstme þam þe ƿurðiað.
þurh þe eorðbuende ealle onfoð,
1760
folcbearn freoðo and freondscipe,
blisse minre and bletsunȝe
on ƿoruldrice. Ƿriðende sceal
mæȝðe þinre monrim ƿesan
sƿiðe under sƿeȝle sunum and dohtrum,
1765
oðþæt fromcyme folde ƿeorðeð,
þeodlond moniȝ þine ȝefylled."
Him þa Abraham ȝeƿat æhte lædan
of Eȝipta eðelmearce,
ȝumcystum ȝod, ȝolde and seolfre
1770
sƿiðfeorm and ȝesæliȝ, sƿa him siȝora ƿeard,
ƿaldend usser þurh his ƿord abead,
ceapas from Carran; sohton Cananea
lond and leodȝeard. þa com leof ȝode
on þa eðelturf idesa lædan,
1775
sƿæse ȝebeddan and his suhtrian
ƿif on ƿillan. Ƿintra hæfde
fif and hundseofontiȝ ða he faran sceolde,
Carran ofȝifan and cneoƿmaȝas.
Him þa feran ȝeƿat fæder ælmihtiȝes
1780
lare ȝemyndiȝ land sceaƿian
ȝeond þa folcsceare be frean hæse
Abraham ƿide, oðþæt ellenrof
to Sicem com siðe spediȝ,
cynne Cananeis. þa hine cyninȝ enȝla
1785
Abrahame ieƿde selfa,
domfæst ƿereda and drihten cƿæð:
"þis is seo eorðe þe ic ælȝrene
tudre þinum torhte ƿille
ƿæstmum ȝeƿlo on ȝeƿeald don,
1790
rume rice." þa se rinc ȝode
ƿibed ƿorhte and þa ƿaldende
lifes leohtfruman lac onsæȝde
ȝasta helme. Him þa ȝyt ȝeƿat
Abraham eastan eaȝum ƿlitan
1795
on landa cyst, (lisse ȝemunde
heofonƿeardes ȝehat, þa him þurh haliȝ ƿord
siȝora selfcyninȝ soð ȝecyðde),
oðþæt drihtƿeras duȝuþum ȝeforan
þær is botlƿela Bethlem haten.
1800
Beorn bliðemod and his broðor sunu
forð oferforan folcmæro land
eastan mid æhtum, æfæste men
ƿeallsteapan hleoðu, and him þa ƿic curon
þær him ƿlitebeorhte ƿonȝas ȝeþuhton.
1805
Abraham þa oðere siðe
ƿibed ƿorhte. He þær ƿordum ȝod
torhtum ciȝde, tiber onsæȝde
his liffrean, (him þæs lean aȝeaf
nalles hneaƿlice þurh his hand metend),
1810
on þam ȝledstyde ȝumcystum til.
ðær ræsbora þraȝe siððan
ƿicum ƿunode and ƿilna breac,
beorn mid bryde, oðþæt brohþrea
Cananea ƿearð cynne ȝetenȝe,
1815
hunȝer se hearda, hamsittendum,
ƿælȝrim ƿerum. Him þa ƿishydiȝ
Abraham ȝeƿat on Eȝypte,
drihtne ȝecoren, drohtað secan,
fleah ƿærfæst ƿean; ƿæs þæt ƿite to stranȝ.
1820
Abraham maðelode, ȝeseah Eȝypta
hornsele hƿite and hea byriȝ
beorhte blican; onȝan þa his bryd frea,
ƿishydiȝ ƿer, ƿordum læran:
"Siððan Eȝypte eaȝum moton
1825
on þinne ƿlite ƿlitan ƿlance moniȝe,
þonne æðelinȝa eorlas ƿenað,
mæȝ ælfscieno, þæt þu min sie
beorht ȝebedda, þe ƿile beorna sum
him ȝeaȝnian. Ic me oneȝan mæȝ
1830
þæt me ƿraðra sum ƿæpnes ecȝe
for freondmynde feore beneote.
Saȝa þu, Sarra, þæt þu sie sƿeostor min,
lices mæȝe, þonne þe leodƿeras
fremde fricȝen hƿæt sie freondlufu
1835
ellðeodiȝra uncer tƿeȝa,
feorren cumenra. þu him fæste hel
soðan spræce; sƿa þu minum scealt
feore ȝebeorȝan, ȝif me freoðo drihten
on ƿoruldrice, ƿaldend usser,
1840
an ælmihtiȝ, sƿa he ær dyde,
lenȝran lifes. Se us þas lade sceop,
þæt ƿe on Eȝiptum are sceolde
fremena friclan and us fremu secan."
þa com ellenrof eorl siðian,
1845
Abraham mid æhtum on Eȝypte,
þær him folcƿeras fremde ƿæron,
ƿine uncuðe. Ƿordum spræcon
ymb þæs ƿifes ƿlite ƿlonce moniȝe,
duȝeðum dealle; him drihtlicu mæȝ,
1850
on ƿlite modȝum mæneȝum ðuhte,
cyninȝes þeȝnum. Hie þæt cuð dydon
heora folcfrean þæt fæȝerro lyt
for æðelinȝe idesa sunnon,
ac hie Sarran sƿiðor micle,
1855
ƿynsumne ƿlite ƿordum heredon,
oðþæt he lædan heht leoflic ƿif to
his selfes sele. Sinces brytta,
æðelinȝa helm heht Abrahame
duȝuðum stepan. Hƿæðere drihten ƿearð,
1860
frea Faraone fah and yrre
for ƿifmyne; þæs ƿraðe onȝeald
hearde mid hiƿum hæȝstealdra ƿyn.
Onȝæt hƿæðere ȝumena aldor
hƿæt him ƿaldend ƿræc ƿitesƿinȝum;
1865
heht him Abraham to eȝesum ȝeðreadne
breȝo Eȝipto, and his bryd aȝeaf,
ƿif to ȝeƿealde; heht him ƿine ceosan,
ellor æðelinȝas, oðre duȝeðe.
Abead þa þeodcyninȝ þeȝnum sinum,
1870
ombihtscealcum, þæt hie hine arlice
ealles onsundne eft ȝebrohten
of þære folcsceare, þæt he on friðe ƿære.
ða Abraham æhte lædde
of Eȝypta eðelmearce;
1875
hie ellenrofe idese feredon,
bryd and beȝas, þæt hie to Bethlem
on cuðe ƿic ceapas læddon,
eadȝe eorðƿelan oðre siðe,
ƿif on ƿillan and heora ƿoruldȝestreon.
1880
Onȝunnon him þa bytlian and heora burh ræran,
and sele settan, salo niƿian.
Ƿeras on ƿonȝe ƿibed setton
neah þam þe Abraham æror rærde
his ƿaldende þa ƿestan com.
1885
þær se eadȝa eft ecan drihtnes
niƿan stefne noman ƿeorðade;
tilmodiȝ eorl tiber onsæȝde
þeodne enȝla, þancode sƿiðe
lifes leohtfruman lisse and ara.
1890
Ƿunedon on þam ƿicum, hæfdon ƿilna ȝeniht
Abraham and Loth. Ead bryttedon,
oðþæt hie on þam lande ne meahton lenȝ somed
blædes brucan and heora beȝra þær
æhte habban, ac sceoldon arfæste,
1895
þa rincas þy rumor secan
ellor eðelseld. Oft ƿæron teonan
ƿærfæstra ƿera ƿeredum ȝemæne,
heardum hearmpleȝa. þa se halȝa onȝan
ara ȝemyndiȝ Abraham sprecan
1900
fæȝre to Lothe: "Ic eom fædera þin
sibȝebyrdum, þu min suhterȝa.
Ne sceolon unc betƿeonan teonan ƿeaxan,
ƿroht ƿriðian-- ne þæt ƿille ȝod!
Ac ƿit synt ȝemaȝas; unc ȝemæne ne sceal
1905
elles aƿiht, nymþe eall tela
lufu lanȝsumu. Nu þu, Loth, ȝeþenc,
þæt unc modiȝe ymb mearce sittað,
þeoda þrymfæste þeȝnum and ȝesiððum,
folc Cananea and Feretia,
1910
rofum rincum. Ne ƿillað rumor unc
landriht heora; forðon ƿit lædan sculon,
teon of þisse stoƿe, and unc staðolƿanȝas
rumor secan. Ic ræd sprece,
bearn Arones, beȝra uncer,
1915
soðne secȝe. Ic þe selfes dom
life, leofa. Leorna þe seolfa
and ȝeþancmeta þine mode
on hƿilce healfe þu ƿille hƿyrft don,
cyrran mid ceape, nu ic þe cyst abead."
1920
Him þa Loth ȝeƿat land sceaƿiȝan
be Iordane, ȝrene eorðan.
Seo ƿæs ƿætrum ƿeaht and ƿæstmum þeaht,
laȝostreamum leoht, and ȝelic ȝodes
neorxnaƿanȝe, oðþæt nerȝend ȝod
1925
for ƿera synnum ƿylme ȝesealde
Sodoman and Ȝomorran, sƿeartan liȝe.
Him þa eard ȝeceas and eðelsetl
sunu Arones on Sodoma byriȝ;
æhte sine ealle lædde,
1930
beaȝas from Bethlem and botlȝestreon,
ƿelan, ƿunden ȝold. Ƿunode siððan
be Iordane ȝeara mæneȝo.
þær folcstede fæȝre ƿæron,
men arlease, metode laðe.
1935
Ƿæron Sodomisc cynn synnum þriste,
dædum ȝedƿolene; druȝon heora selfra
ecne unræd. æfre ne ƿolde
þam leodþeaƿum Loth onfon,
ac he þære mæȝðe monƿisan fleah,
1940
þeah þe he on þam lande lifian sceolde,
facen and fyrene, and hine fæȝre heold,
þeaƿfæst and ȝeþyldiȝ on þam þeodscipe,
emne þon ȝelicost, lara ȝemyndiȝ,
þe he ne cuðe hƿæt þa cynn dydon.
1945
Abraham ƿunode eðeleardum
Cananea forð. Hine cyninȝ enȝla,
metod moncynnes mundbyrde heold,
ƿilna ƿæstmum and ƿoruldduȝeðum,
lufum and lissum; forþon his lof secȝað
1950
ƿide under ƿolcnum ƿera cneorisse,
foldƿonȝa bearn. He frean hyrde
estum on eðle, ðenden he eardes breac,
haliȝ and hiȝefrod; næfre hleoƿlora
æt edƿihtan æfre ƿeorðeð
1955
feorhberendra forht and acol,
mon for metode, þe him æfter a
þurh ȝemynda sped mode and dædum,
ƿorde and ȝeƿitte, ƿise þance,
oð his ealdorȝedal oleccan ƿile.
1960
ða ic aldor ȝefræȝn Elamitarna
fromne folctoȝan, fyrd ȝebeodan,
Orlahomar; him Ambrafel
of Sennar side ƿorulde
for on fultum. Ȝeƿiton hie feoƿer þa
1965
þeodcyninȝas þrymme micle
secan suð ðanon Sodoman and Ȝomorran.
þa ƿæs ȝuðherȝum be Iordane
ƿera eðelland ƿide ȝeondsended,
folde feondum. Sceolde forht moniȝ
1970
blachleor ides bifiende ȝan
on fremdes fæðm; feollon ƿerȝend
bryda and beaȝa, bennum seoce.
Him þa toȝeanes mid ȝuðþræce
fife foran folccyninȝas
1975
sƿeotum suðon, ƿoldon Sodome burh
ƿraðum ƿerian; þa ƿintra XII
norðmonnum ær niede sceoldon
ȝombon ȝieldan and ȝafol sellan,
oðþæt þa leode lenȝ ne ƿoldon
1980
Elamitarna aldor sƿiðan
folcȝestreonum, ac him from sƿicon.
Foron þa tosomne (francan ƿæron hlude),
ƿraðe ƿælheriȝas. Sanȝ se ƿanna fuȝel
under deoreðsceaftum, deaƿiȝfeðera,
1985
hræs on ƿenan. Hæleð onetton
on mæȝencorðrum, modum þryðȝe,
oðþæt folcȝetrume ȝefaren hæfdon
sid tosomne suðan and norðan,
helmum þeahte. þær ƿæs heard pleȝa,
1990
ƿælȝara ƿrixl, ƿiȝcyrm micel,
hlud hildesƿeȝ. Handum bruȝdon
hæleð of scæðum hrinȝmæled sƿeord,
ecȝum dihtiȝ. þær ƿæs eaðfynde
eorle orleȝceap, se ðe ær ne ƿæs
1995
niðes ȝenihtsum. Norðmen ƿæron
suðfolcum sƿice; ƿurdon Sodomƿare
and Ȝomorre, ȝoldes bryttan,
æt þæm lindcrodan leofum bedrorene,
fyrdȝesteallum. Ȝeƿiton feorh heora
2000
fram þam folcstyde fleame nerȝan,
secȝum ofsleȝene; him on sƿaðe feollon
æðelinȝa bearn, ecȝum ofþeȝde,
ƿillȝesiððas. Hæfde ƿiȝsiȝor
Elamitarna ordes ƿisa,
2005
ƿeold ƿælstoƿe. Ȝeƿat seo ƿæpna laf
fæsten secan. Fynd ȝold strudon,
ahyðdan þa mid herȝe hordburh ƿera,
Sodoman and Ȝomorran, þa sæl aȝeald,
mære ceastra. Mæȝð siðedon,
2010
fæmnan and ƿuduƿan, freondum beslæȝene,
from hleoƿstole. Hettend læddon
ut mid æhtum Abrahames mæȝ
of Sodoma byriȝ. Ƿe þæt soð maȝon
secȝan furður, hƿelc siððan ƿearð
2015
æfter þæm ȝehnæste hereƿulfa sið,
þara þe læddon Loth and leoda ȝod,
suðmonna sinc, siȝore ȝulpon.
Him þa secȝ hraðe ȝeƿat siðian,
an ȝara laf, se ða ȝuðe ȝenæs,
2020
Abraham secan. Se þæt orleȝƿeorc
þam Ebriscan eorle ȝecyðde,
forsleȝen sƿiðe Sodoma folc,
leoda duȝuðe and Lothes sið.
þa þæt inƿitspell Abraham sæȝde
2025
freondum sinum; bæd him fultumes
ƿærfæst hæleð ƿillȝeðoftan,
Aner and Manre, Escol þriddan,
cƿæð þæt him ƿære ƿeorce on mode,
sorȝa sarost, þæt his suhtriȝa
2030
þeoƿnyd þolode; bæd him þræcrofe
þa rincas þæs ræd ahicȝan,
þæt his hyldemæȝ ahreded ƿurde,
beorn mid bryde. Him þa broðor þry
æt spræce þære spedum miclum
2035
hældon hyȝesorȝe heardum ƿordum,
ellenrofe, and Abrahame
treoƿa sealdon, þæt hie his torn mid him
ȝeƿræcon on ƿraðum, oððe on ƿæl feollan.
þa se halȝa heht his heorðƿerod
2040
ƿæpna onfon. He þær ƿiȝena fand,
æscberendra, XVIII
and CCC eac þeodenholdra,
þara þe he ƿiste þæt meahte ƿel æȝhƿylc
on fyrd ƿeȝan fealƿe linde.
2045
Him þa Abraham ȝeƿat and þa eorlas þry
þe him ær treoƿe sealdon mid heora folcȝetrume;
ƿolde his mæȝ huru,
Loth alynnan of laðscipe.
Rincas ƿæron rofe, randas ƿæȝon
2050
forð fromlice on foldƿeȝe.
Hildeƿulfas hereƿicum neh
ȝefaren hæfdon. þa he his frumȝaran,
ƿishydiȝ ƿer, ƿordum sæȝde,
þares afera, him ƿæs þearf micel
2055
þæt hie on tƿa healfe
ȝrimme ȝuðȝemot ȝystum eoƿdon
heardne handpleȝan; cƿæð þæt him se halȝa,
ece drihten, eaðe mihte
æt þam spereniðe spede lænan.
2060
þa ic neðan ȝefræȝn under nihtscuƿan
hæleð to hilde. Hlyn ƿearð on ƿicum
scylda and sceafta, sceotendra fyll,
ȝuðflana ȝeȝrind; ȝripon unfæȝre
under sceat ƿerum scearpe ȝaras,
2065
and feonda feorh feollon ðicce,
þær hlihende huðe feredon
secȝas and ȝesiððas. Siȝor eft ahƿearf
of norðmonna niðȝeteone,
æsctir ƿera. Abraham sealde
2070
ƿiȝ to ƿedde, nalles ƿunden ȝold,
for his suhtriȝan, sloh and fylde
feond on fitte. Him on fultum ȝrap
heofonrices ƿeard. Herȝas ƿurdon
feoƿer on fleame, folccyninȝas,
2075
leode ræsƿan. Him on laste stod
hihtlic heorðƿerod, and hæleð laȝon,
on sƿaðe sæton, þa þe Sodoma
and Ȝomorra ȝolde berofan,
bestrudon stiȝƿitum. Him þæt stiðe ȝeald
2080
fædera Lothes. Fleonde ƿæron
Elamitarna aldorduȝuðe
dome bedrorene, oðþæt hie Domasco
unfeor ƿæron. Ȝeƿat him Abraham ða
on þa ƿiȝrode ƿiðertrod seon
2085
laðra monna. Loth ƿæs ahreded,
eorl mid æhtum, idesa hƿurfon,
ƿif on ƿillan. Ƿide ȝesaƿon
freora feorhbanan fuȝlas slitan
on ecȝƿale. Abraham ferede
2090
suðmonna eft sinc and bryda,
æðelinȝa bearn, oðle nior,
mæȝeð heora maȝum. Næfre mon ealra
lifiȝendra her lytle ƿerede
þon ƿurðlicor ƿiȝsið ateah,
2095
þara þe ƿið sƿa miclum mæȝne ȝeræsde.
þa ƿæs suð þanon Sodoma folce
ȝuðspell ƿeȝen, hƿelc ȝromra ƿearð
feonda fromlad. Ȝeƿat him frea leoda,
eorlum bedroren, Abraham secan,
2100
freonda feasceaft. Him ferede mid
Solomia sinces hyrde;
þæt ƿæs se mæra Melchisedec,
leoda bisceop. Se mid lacum com
fyrdrinca fruman fæȝre ȝretan,
2105
Abraham arlice, and him on sette
ȝodes bletsunȝe, and sƿa ȝyddode:
"Ƿæs ðu ȝeƿurðod on ƿera rime
for þæs eaȝum þe ðe æsca tir
æt ȝuðe forȝeaf! þæt is ȝod selfa,
2110
se ðe hettendra herȝa þrymmas
on ȝeƿeald ȝebræc, and þe ƿæpnum læt
rancstræte forð rume ƿyrcan,
huðe ahreddan and hæleð fyllan.
On sƿaðe sæton; ne meahton siðƿerod
2115
ȝuðe spoƿan, ac hie ȝod flymde,
se ðe æt feohtan mid frumȝarum
ƿið ofermæȝnes eȝsan sceolde
handum sinum, and haleȝu treoƿ,
seo þu ƿið rodora ƿeard rihte healdest."
2120
Him þa se beorn bletsunȝa lean
þurh hand aȝeaf, and þæs hereteames
ealles teoðan sceat Abraham sealde
ȝodes bisceope. þa spræc ȝuðcyninȝ,
Sodoma aldor, secȝum befylled,
2125
to Abrahame (him ƿæs ara þearf).
"Forȝif me mennen minra leoda,
þe þu ahreddest herȝes cræftum
ƿera ƿælclommum! Hafa þe ƿunden ȝold
þæt ær aȝen ƿæs ussum folce,
2130
feoh and frætƿa! Læt me freo lædan
eft on eðel æðelinȝa bearn,
on ƿeste ƿic ƿif and cnihtas,
earme ƿydeƿan! Eaforan syndon deade,
folcȝesiðas, nymðe fea ane,
2135
þe me mid sceoldon mearce healdan."
Him þa Abraham andsƿarode
ædre for eorlum, elne ȝeƿurðod,
dome and siȝore, drihtlice spræc:
"Ic þe ȝehate, hæleða ƿaldend,
2140
for þam halȝan, þe heofona is
and þisse eorðan aȝendfrea,
ƿordum minum, nis ƿoruldfeoh,
þe ic me aȝan ƿille,
sceat ne scillinȝ, þæs ic on sceotendum,
2145
þeoden mæra, þines ahredde,
æðelinȝa helm, þy læs þu eft cƿeðe
þæt ic ƿurde, ƿillȝesteallum,
eadiȝ on eorðan ærȝestreonum
Sodoma rices; ac þu selfa most heonon
2150
huðe lædan, þe ic þe æt hilde ȝesloh,
ealle buton dæle þissa drihtƿera,
Aneres and Mamres and Escoles.
Nelle ic þa rincas rihte benæman,
ac hie me fulleodon æt æscþræce,
2155
fuhton þe æfter frofre. Ȝeƿit þu ferian nu
ham hyrsted ȝold and healsmæȝeð,
leoda idesa. þu þe laðra ne þearft
hæleða hildþræce hƿile onsittan,
norðmanna ƿiȝ; ac nefuȝlas
2160
under beorhhleoþum blodiȝe sittað,
þeodherȝa ƿæle þicce ȝefylled."
Ȝeƿat him þa se healdend ham siðian
mid þy hereteame þe him se halȝa forȝeaf,
Ebrea leod arna ȝemyndiȝ.
2165
þa ȝen Abrahame eoƿde selfa
heofona heahcyninȝ haliȝe spræce,
trymede tilmodiȝne and him to reordode:
"Meda syndon micla þina! Ne læt þu þe þin mod asealcan,
ƿærfæst ƿillan mines! Ne þearft þu þe ƿiht ondrædan,
2170
þenden þu mine lare læstest, ac ic þe lifiȝende her
ƿið ƿeana ȝehƿam ƿreo and scylde
folmum minum; ne þearft þu forht ƿesan."
Abraham þa andsƿarode,
dædrof drihtne sinum, fræȝn hine dæȝrime frod:
2175
"Hƿæt ȝifest þu me, ȝasta ƿaldend,
freomanna to frofre, nu ic þus feasceaft eom?
Ne þearf ic yrfestol eaforan bytlian
æneȝum minra, ac me æfter sculon
mine ƿoruldmaȝas ƿelan bryttian.
2180
Ne sealdest þu me sunu; forðon mec sorȝ dreceð
on sefan sƿiðe. Ic sylf ne mæȝ
ræd ahycȝan. Ȝæð ȝerefa min
fæȝen freobearnum; fæste mynteð
inȝeþancum þæt me æfter sie
2185
eaforan sine yrfeƿeardas.
Ȝeseoð þæt me of bryde bearn ne ƿocon."
Him þa ædre ȝod andsƿarode:
"Næfre ȝerefan rædað þine
eafora yrfe, ac þin aȝen bearn
2190
frætƿa healdeð, þonne þin flæsc liȝeð.
Sceaƿa heofon, and hyrste ȝerim,
rodores tunȝel, þa nu rume heora
ƿuldorfæstne ƿlite ƿide dælað
ofer brad brymu beorhte scinan.
2195
Sƿilc bið mæȝburȝe meniȝo þinre
folcbearnum frome. Ne læt þu þin ferhð ƿesan
sorȝum asæled. Ȝien þe sunu ƿeorðeð,
bearn of bryde þurh ȝebyrd cumen,
se ðe æfter bið yrfes hyrde,
2200
ȝode mære. Ne ȝeomra þu!
Ic eom se ƿaldend se þe for ƿintra fela
of Caldea ceastre alædde,
feoƿera sumne, ȝehet þe folcstede
ƿide to ȝeƿealde. Ic þe ƿære nu,
2205
maȝo Ebrea, mine selle,
þæt sceal fromcynne folde þine,
sidland maniȝ, ȝeseted ƿurðan,
eorðan sceatas oð Eufraten,
and from Eȝypta eðelmearce
2210
sƿa mid niðas sƿa Nilus sceadeð
and eft Ƿendelsæ ƿide rice.
Eall þæt sculon aȝan eaforan þine,
þeodlanda ȝehƿilc, sƿa þa þreo ƿæter
steape stanbyriȝ streamum beƿindað,
2215
famiȝe flodas folcmæȝða byht."
þa ƿæs Sarran sar on mode,
þæt him Abrahame æniȝ ne ƿearð
þurh ȝebedscipe bearn ȝemæne,
freolic to frofre. Onȝann þa ferhðceariȝ
2220
to ƿere sinum ƿordum mæðlan:
"Me þæs forƿyrnde ƿaldend heofona,
þæt ic mæȝburȝe moste þinre
rim miclian roderum under
eaforum þinum. Nu ic eom orƿena
2225
þæt unc se eðylstæf æfre ƿeorðe
ȝifeðe ætȝædere. Ic eom ȝeomorfrod!
Drihten min, do sƿa ic þe bidde!
Her is fæmne, freolecu mæȝ,
ides Eȝyptisc, an on ȝeƿealde.
2230
Hat þe þa recene reste ȝestiȝan,
and afanda hƿæðer frea ƿille
æniȝne þe yrfeƿearda
on ƿoruld lætan þurh þæt ƿif cuman."
þa se eadeȝa ƿer idese larum
2235
ȝeðafode, heht him þeoƿmennen
on bedd ȝan bryde larum.
Hire mod astah þa heo ƿæs maȝotimbre
be Abrahame eacen ƿorden.
Onȝan æfþancum aȝendfrean
2240
halsfæst herian, hiȝeþryðe ƿæȝ,
ƿæs laðƿendo, lustum ne ƿolde
þeoƿdom þolian, ac heo þriste onȝan
ƿið Sarran sƿiðe ƿinnan.
þa ic þæt ƿif ȝefræȝn ƿordum cyðan
2245
hire mandrihtne modes sorȝe,
sarferhð sæȝde and sƿiðe cƿæð:
"Ne fremest þu ȝerysnu and riht ƿið me.
þafodest þu ȝena þæt me þeoƿmennen,
siððan Aȝar ðe, idese laste,
2250
beddreste ȝestah, sƿa ic bena ƿæs,
drehte doȝora ȝehƿam dædum and ƿordum
unarlice. þæt Aȝar sceal onȝieldan,
ȝif ic mot for þe mine ƿealdan,
Abraham leofa. þæs sie ælmihtiȝ,
2255
drihtna drihten, dema mid unc tƿih."
Hire þa ædre andsƿarode
ƿishidiȝ ƿer ƿordum sinum:
"Ne forlæte ic þe, þenden ƿit lifiað bu,
arna lease, ac þu þin aȝen most
2260
mennen ateon, sƿa þin mod freoð."
ða ƿearð unbliðe Abrahames cƿen,
hire ƿorcþeoƿe ƿrað on mode,
heard and hreðe, hiȝeteonan spræc
fræcne on fæmnan. Heo þa fleon ȝeƿat
2265
þrea and þeoƿdom; þolian ne ƿolde
yfel and ondlean, þæs ðe ær dyde
to Sarran, ac heo on sið ȝeƿat
ƿesten secan. þær hie ƿuldres þeȝn,
enȝel drihtnes an ȝemitte
2270
ȝeomormode, se hie ȝeorne fræȝn:
"Hƿider fundast þu, feasceaft ides,
siðas dreoȝan? þec Sarre ah."
Heo him ædre andsƿarode:
"Ic fleah ƿean, ƿana ƿilna ȝehƿilces,
2275
hlæfdiȝan hete, hean of ƿicum,
treȝan and teonan. Nu sceal teariȝhleor
on ƿestenne ƿitodes bidan,
hƿonne of heortan hunȝer oððe ƿulf
saƿle and sorȝe somed abreȝde."
2280
Hire þa se enȝel andsƿarode:
"Ne ceara þu feor heonon fleame dælan
somƿist incre, ac þu sece eft,
earna þe ara, eaðmod onȝin
dreoȝan æfter duȝeðum, ƿes drihtenhold.
2285
þu scealt, Aȝar, Abrahame sunu
on ƿoruld brinȝan. Ic þe ƿordum nu
minum secȝe, þæt se maȝorinc sceal
mid yldum ƿesan Ismahel haten.
Se bið unhyre, orlæȝȝifre,
2290
and ƿiðerbreca ƿera cneorissum,
maȝum sinum; hine moniȝe on
ƿraðe ƿinnað mid ƿæpenþræce.
Of þam frumȝaran folc aƿæcniað,
þeod unmæte. Ȝeƿit þu þinne eft
2295
ƿaldend secan; ƿuna þæm þe aȝon!"
Heo þa ædre ȝeƿat enȝles larum
hire hlafordum, sƿa se halȝa bebead,
ȝodes ærendȝast, ȝleaƿan spræce.
þa ƿearð Abrahame Ismael ȝeboren,
2300
efne þa he on ƿorulde ƿintra hæfde
VI and LXXX. Sunu ƿeox and ðah,
sƿa se enȝel ær þurh his aȝen ƿord,
fæle freoðoscealc, fæmnan sæȝde.
þa se ðeoden ymb XIII ȝear,
2305
ece drihten, ƿið Abrahame spræc:
"Leofa, sƿa ic þe lære, læst uncre ƿel
treoƿrædenne! Ic þe on tida ȝehƿone
duȝuðum stepe. Ƿes þu dædum from
ƿillan mines! Ic þa ƿære forð
2310
soðe ȝelæste, þe ic þe sealde ȝeo
frofre to ƿedde, þæs þin ferhð bemearn.
þu scealt halȝian hired þinne.
Sete siȝores tacn soð on ȝehƿilcne
ƿæpnedcynnes, ȝif þu ƿille on me
2315
hlaford habban oððe holdne freond
þinum fromcynne. Ic þæs folces beo
hyrde and healdend, ȝif ȝe hyrað me
breostȝehyȝdum and bebodu ƿillað
min fullian. Sceal monna ȝehƿilc
2320
þære cneorisse cildisc ƿesan
ƿæpnedcynnes, þæs þe on ƿoruld cymð,
ymb seofon niht siȝores tacne
ȝeaȝnod me, oððe of eorðan
þurh feondscipe feor adæled,
2325
adrifen from duȝuðum. Doð sƿa ic hate!
Ic eoƿ treoƿiȝe, ȝif ȝe þæt tacen ȝeȝaþ
soðȝeleafan. þu scealt sunu aȝan,
bearn be bryde þinre, þone sculon burhsittende
ealle Isaac hatan. Ne þearf þe þæs eaforan sceomiȝan,
2330
ac ic þam maȝorince mine sylle
ȝodcunde ȝife ȝastes mihtum,
freondsped fremum. He onfon sceal
blisse minre and bletsunȝe,
lufan and lisse. Of þam leodfruman
2335
brad folc cumað, breȝoƿearda fela
rofe arisað, rices hyrdas,
ƿoruldcyninȝas ƿide mære."
Abraham ða ofestum leȝde
hleor on eorðan, and mid hucse beƿand
2340
þa hleoðorcƿydas on hiȝe sinum,
modȝeðance. He þæs mældæȝes
self ne ƿende þæt him Sarra,
bryd blondenfeax brinȝan meahte
on ƿoruld sunu; ƿiste ȝearƿe
2345
þæt þæt ƿif huru ƿintra hæfde
efne C, ȝeteled rimes.
He þa metode oncƿæð missarum frod:
"Lifȝe Ismael larum sƿilce,
þeoden, þinum, and þe þanc ƿeȝe,
2350
heardrædne hyȝe, heortan stranȝe,
to dreoȝanne dæȝes and nihtes
ƿordum and dædum ƿillan þinne."
Him þa fæȝere frea ælmihtiȝ,
ece drihten, andsƿarode:
2355
"þe sceal ƿintrum frod on ƿoruld brinȝan
Sarra sunu, soð forð ȝan
ƿyrd æfter þissum ƿordȝemearcum.
Ic Ismael estum ƿille
bletsian nu, sƿa þu bena eart
2360
þinum frumbearne, þæt feorhdaȝa
on ƿoruldrice ƿorn ȝebide,
tanum tudre. þu þæs tiða beo!
Hƿæðre ic Isace, eaforan þinum,
ȝeonȝum bearne, þam þe ȝen nis
2365
on ƿoruld cumen, ƿilla spedum
duȝeða ȝehƿilcre on daȝum ƿille
sƿiðor stepan and him soðe to
modes ƿære mine ȝelæstan,
haliȝe hiȝetreoƿa, and him hold ƿesan."
2370
Abraham fremede sƿa him se eca bebead,
sette friðotacen be frean hæse
on his selfes sunu, heht þæt seȝn ƿeȝan
heah ȝehƿilcne, þe his hina ƿæs
ƿæpnedcynnes, ƿære ȝemyndiȝ,
2375
ȝleaƿ on mode, ða him ȝod sealde
soðe treoƿa, and þa seolf onfenȝ
torhtum tacne. A his tir metod,
domfæst cyninȝ, duȝeðum iecte
on ƿoruldrice; he him þæs ƿorhte to,
2380
siððan he on fære furðum meahte
his ƿaldendes ƿillan fremman.
þa þæt ƿif ahloh ƿereda drihtnes
nalles ȝlædlice, ac heo ȝearum frod
þone hleoðorcƿyde husce beleȝde
2385
on sefan sƿiðe. Soð ne ȝelyfde,
þæt þære spræce sped folȝode.
þa þæt ȝehyrde heofona ƿaldend,
þæt on bure ahof bryd Abrahames
hihtleasne hleahtor, þa cƿæð haliȝ ȝod:
2390
"Ne ƿile Sarran soð ȝelyfan
ƿordum minum. Sceal seo ƿyrd sƿa þeah
forð steallian sƿa ic þe æt frymðe ȝehet.
Soð ic þe secȝe, on þas sylfan tid
of idese bið eafora ƿæcned.
2395
þonne ic þas ilcan oðre siðe
ƿic ȝesece, þe beoð ƿordȝehat
min ȝelæsted. þu on maȝan ƿlitest,
þin aȝen bearn, Abraham leofa!"
Ȝeƿiton him þa ædre ellorfuse
2400
æfter þære spræce spedum feran
of þam hleoðorstede, haliȝe ȝastas,
lastas leȝdon, (him ƿæs Lothes mæȝ
sylfa on ȝesiððe), oðþæt hie on Sodoman,
ƿeallsteape burȝ, ƿlitan meahton.
2405
Ȝesaƿon ofer since salo hlifian,
reced ofer readum ȝolde. Onȝan þa rodera ƿaldend,
arfæst ƿið Abraham sprecan, sæȝde him unlytel spell:
"Ic on þisse byriȝ bearhtm ȝehyre,
synniȝra cyrm sƿiðe hludne,
2410
ealoȝalra ȝylp, yfele spræce
ƿerod under ƿeallum habban; forþon ƿærloȝona sint,
folces firena hefiȝe. Ic ƿille fandiȝan nu,
maȝo Ebrea, hƿæt þa men don,
ȝif hie sƿa sƿiðe synna fremmað
2415
þeaƿum and ȝeþancum, sƿa hie on þƿeorh sprecað
facen and inƿit; þæt sceal fyr ƿrecan,
sƿefyl and sƿeart liȝ sare and ȝrimme,
hat and hæste hæðnum folce."
Ƿeras basnedon ƿitelaces,
2420
ƿean under ƿeallum, and heora ƿif somed.
Duȝuðum ƿlance drihtne ȝuldon
ȝod mid ȝnyrne, oðþæt ȝasta helm,
lifes leohtfruma lenȝ ne ƿolde
torn þroƿiȝean, ac him to sende
2425
stiðmod cyninȝ stranȝe tƿeȝen
aras sine, þa on æfentid
siðe ȝesohton Sodoma ceastre.
Hie þa æt burhȝeate beorn ȝemitton
sylfne sittan sunu Arones,
2430
þæt þam ȝleaƿan ƿere ȝeonȝe þuhton
men for his eaȝum. Aras þa metodes þeoƿ
ȝastum toȝeanes, ȝretan eode
cuman cuðlice, cynna ȝemunde
riht and ȝerisno, and þam rincum bead
2435
nihtfeormunȝe. Him þa nerȝendes
æðele ærendracan andsƿarodon:
"Hafa arna þanc, þara þe þu unc bude!
Ƿit be þisse stræte stille þencað
sæles bidan, siððan sunnan eft
2440
forð to morȝen metod up forlæt."
þa to fotum Loth
þam ȝiestum hnah, and him ȝeorne bead
reste and ȝereorda and his recedes hleoƿ
and þeȝnunȝe. Hie on þanc curon
2445
æðelinȝes est, eodon sona,
sƿa him se Ebrisca eorl ƿisade,
in undor edoras. þær him se æðela ȝeaf,
ȝleaƿferhð hæle, ȝiestliðnysse
fæȝre on flette, oðþæt forð ȝeƿat
2450
æfenscima. þa com æfter niht
on last dæȝe. Laȝustreamas ƿreah,
þrym mid þystro þisses lifes,
sæs and sidland. Comon Sodomƿare,
ȝeonȝe and ealde, ȝode unleofe
2455
corðrum miclum cuman acsian,
þæt hie behæfdon herȝes mæȝne
Loth mid ȝiestum. Heton lædan ut
of þam hean hofe haliȝe aras,
ƿeras to ȝeƿealde, ƿordum cƿædon
2460
þæt mid þam hæleðum hæman ƿolden
unscomlice, arna ne ȝymden.
þa aras hraðe, se ðe oft ræd onȝeat,
Loth on recede, eode lunȝre ut,
spræc þa ofer ealle æðelinȝa ȝedriht
2465
sunu Arones, snytra ȝemyndiȝ:
"Her syndon inne unƿemme tƿa
dohtor mine. Doð, sƿa ic eoƿ bidde
(ne can þara idesa oƿðer ȝieta
þurh ȝebedscipe beorna neaƿest)
2470
and ȝesƿicað þære synne. Ic eoƿ sylle þa,
ær ȝe sceonde ƿið ȝesceapu fremmen,
unȝifre yfel ylda bearnum.
Onfoð þæm fæmnum, lætað frið aȝon
ȝistas mine, þa ic for ȝode ƿille
2475
ȝemundbyrdan, ȝif ic mot, for eoƿ."
Him þa seo mæniȝeo þurh ȝemæne ƿord,
arlease cyn, andsƿarode:
"þis þinceð ȝerisne and riht micel,
þæt þu ðe aferiȝe of þisse folcsceare.
2480
þu þas ƿerðeode ƿræccan laste
freonda feasceaft feorran ȝesohtest,
ƿineþearfende. Ƿilt ðu, ȝif þu most,
ƿesan usser her aldordema,
leodum lareoƿ?" þa ic on Lothe ȝefræȝn
2485
hæðne heremæcȝas handum ȝripan,
faum folmum. Him fylston ƿel
ȝystas sine, and hine of ȝromra þa,
cuman arfæste, clommum abruȝdon
in under edoras, and þa ofstlice
2490
anra ȝehƿilcum ymbstandendra
folces Sodoma fæste forsæton
heafodsiena. Ƿearð eal here sona
burhƿarena blind. Abrecan ne meahton
reðemode reced æfter ȝistum,
2495
sƿa hie fundedon, ac þær frome ƿæron
ȝodes spellbodan. Hæfde ȝistmæȝen
stiðe strenȝeo, styrnde sƿiðe
ƿerode mid ƿite. Spræcon ƿordum þa
fæle freoðoscealcas fæȝre to Lothe:
2500
"Ȝif þu sunu aȝe oððe sƿæsne mæȝ,
oððe on þissum folcum freond æniȝne
eac þissum idesum þe ƿe her on ƿlitað,
alæde of þysse leodbyriȝ, þa ðe leofe sien,
ofestum miclum, and þin ealdor nere,
2505
þy læs þu forƿeorðe mid þyssum ƿærloȝan.
Unc hit ƿaldend heht for ƿera synnum
Sodoma and Ȝomorra sƿeartan liȝe,
fyre ȝesyllan and þas folc slean,
cynn on ceastrum mid cƿealmþrea
2510
and his torn ƿrecan. þære tide is
neah ȝeþrunȝen. Ȝeƿit þu nerȝean þin
feorh foldƿeȝe. þe is frea milde."
Him þa ædre Loth andsƿarode:
"Ne mæȝ ic mid idesum aldornere mine
2515
sƿa feor heonon feðeȝanȝe
siðe ȝesecan. Ȝit me sibblufan
and freondscipe fæȝre cyðað,
treoƿe and hyldo tiðiað me.
Ic ƿat hea burh her ane neah,
2520
lytle ceastre. Lyfað me þær
are and reste, þæt ƿe aldornere
on Siȝor up secan moten.
Ȝif ȝit þæt fæsten fyre ƿillað
steape forstandan, on þære stoƿe ƿe
2525
ȝesunde maȝon sæles bidan,
feorh ȝeneriȝan." Him þa freondlice
enȝlas arfæste andsƿaredon:
"þu scealt þære bene, nu þu ymb þa burh sprycest,
tiða ƿeorðan. Tenȝ recene to
2530
þam fæstenne; ƿit þe friðe healdað
and mundbyrde. Ne moton ƿyt
on ƿærloȝum ƿrecan torn ȝodes,
sƿebban synniȝ cynn, ær ðon þu on Sæȝor þin
bearn ȝelæde and bryd somed."
2535
þa onette Abrahames mæȝ
to þam fæstenne. Feðe ne sparode
eorl mid idesum, ac he ofstum forð
lastas leȝde, oðþæt he ȝelædde
bryd mid bearnum under burhlocan
2540
in Sæȝor his. þa sunne up,
folca friðcandel, furðum eode,
þa ic sendan ȝefræȝn sƿeȝles aldor
sƿefl of heofnum and sƿeartne liȝ
ƿerum to ƿite, ƿeallende fyr,
2545
þæs hie on ærdaȝum drihten tyndon
lanȝe þraȝe. Him þæs lean forȝeald
ȝasta ƿaldend! Ȝrap heahþrea
on hæðencynn. Hlynn ƿearð on ceastrum,
cirm arleasra cƿealmes on ore,
2550
laðan cynnes. Liȝ eall fornam
þæt he ȝrenes fond ȝoldburȝum in,
sƿylce þær ymbutan unlytel dæl
sidre foldan ȝeondsended ƿæs
bryne and broȝan. Bearƿas ƿurdon
2555
to axan and to yslan, eorðan ƿæstma,
efne sƿa ƿide sƿa ða ƿitelac
reðe ȝeræhton rum land ƿera.
Strudende fyr steapes and ȝeapes,
sƿoȝende leȝ, forsƿealh eall ȝeador
2560
þæt on Sodoma byriȝ secȝas ahton
and on Ȝomorra. Eall þæt ȝod spilde,
frea mid þy folce. þa þæt fyrȝebræc,
leoda lifȝedal, Lothes ȝehyrde
bryd on burȝum, under bæc beseah
2565
ƿið þæs ƿælfylles. Us ȝeƿritu secȝað
þæt heo on sealtstanes sona ƿurde
anlicnesse. æfre siððan
se monlica (þæt is mære spell)
stille ƿunode, þær hie stranȝ beȝeat
2570
ƿite, þæs heo ƿordum ƿuldres þeȝna
hyran ne ƿolde. Nu sceal heard and steap
on þam ƿicum ƿyrde bidan,
drihtnes domes, hƿonne doȝora rim,
ƿoruld ȝeƿite. þæt is ƿundra sum,
2575
þara ðe ȝeƿorhte ƿuldres aldor.
Him þa Abraham ȝeƿat ana ȝanȝan
mid ærdæȝe þæt he eft ȝestod
þær ƿordum ær ƿið his ƿaldend spræc
frod frumȝara. He ȝeseah from foldan up
2580
ƿide fleoȝan ƿælȝrimne rec.
Hie þæs ƿlenco onƿod and ƿinȝedrync
þæt hie firendæda to frece ƿurdon,
synna þriste, soð oferȝeaton,
drihtnes domas, and hƿa him duȝeða forȝeaf,
2585
blæd on burȝum. Forþon him breȝo enȝla
ƿylmhatne liȝ to ƿræce sende.
Ƿaldend usser ȝemunde ƿærfæst þa
Abraham arlice, sƿa he oft dyde
leofne mannan. Loth ȝenerede,
2590
mæȝ þæs oðres, þa seo mæneȝeo forƿearð.
Ne dorste þa dædrof hæle
for frean eȝesan on þam fæstenne
lenȝ eardiȝean, ac him Loth ȝeƿat
of byriȝ ȝanȝan and his bearn somed
2595
ƿælstoƿe fyrr ƿic sceaƿian,
oðþæt hie be hliðe heare dune
eorðscræf fundon. þær se eadeȝa Loth
ƿærfæst ƿunode, ƿaldende leof,
dæȝrimes ƿorn and his dohtor tƿa.
2600
Hie dydon sƿa; druncnum eode
seo yldre to ær on reste
heora beȝa fæder. Ne ƿiste blondenfeax
hƿonne him fæmnan to bryde him bu ƿæron,
on ferhðcofan fæste ȝenearƿod
2605
mode and ȝemynde, þæt he mæȝða sið
ƿine druncen ȝeƿitan ne meahte.
Idesa ƿurdon eacne, eaforan brohtan
ƿillȝesƿeostor on ƿoruld sunu
heora ealdan fæder. þara æðelinȝa
2610
modor oðerne Moab nemde,
Lothes dohter, seo on life ƿæs
ƿintrum yldre. Us ȝeƿritu secȝeað,
ȝodcunde bec, þæt seo ȝinȝre
hire aȝen bearn Ammon hete.
2615
Of þam frumȝarum folces unrim,
þrymfæste tƿa þeoda aƿocon.
Oðre þara mæȝða Moabitare
eorðbuende ealle hatað,
ƿidmære cynn, oðre ƿeras nemnað,
2620
æðelinȝa bearn, Ammonitare.
Ȝeƿat him þa mid bryde broðor Arones
under Abimelech æhte lædan
mid his hiƿum. Hæleðum sæȝde
þæt Sarra his sƿeostor ƿære,
2625
Abraham ƿordum (bearh his aldre),
þy he ƿiste ȝearƿe þæt he ƿinemaȝa,
on folce lyt freonda hæfde.
þa se þeoden his þeȝnas sende,
heht hie brinȝan to him selfum.
2630
þa ƿæs ellþeodiȝ oðre siðe
ƿif Abrahames from ƿere læded
on fremdes fæðm. Him þær fylste þa
ece drihten, sƿa he oft dyde,
nerȝend usser. Com nihtes self,
2635
þær se ƿaldend læȝ ƿine druncen.
Onȝan þa soðcyninȝ þurh sƿefn sprecan
to þam æðelinȝe and him yrre hƿeop:
"þu Abrahames idese ȝename,
bryde æt beorne. þe abreȝdan sceal
2640
for þære dæde deað of breostum
saƿle þine." Him symbelƿeriȝ
sinces brytta þurh slæp oncƿæð:
"Hƿæt, þu æfre, enȝla þeoden,
þurh þin yrre ƿilt aldre lætan,
2645
heah beheoƿan, þæne þe her leofað
rihtum þeaƿum, bið on ræde fæst,
modȝeþance, and him miltse
to þe seceð? Me sæȝde ær
þæt ƿif hire ƿordum selfa
2650
unfricȝendum, þæt heo Abrahames
sƿeostor ƿære. Næbbe ic synne ƿið hie,
facna æniȝ ȝefremed ȝena."
Him þa ædre eft ece drihten,
soðfæst metod, þurh þæt sƿefn oncƿæð:
2655
"Aȝif Abrahame idese sine,
ƿif to ȝeƿealde, ȝif þu on ƿorulde lenȝ,
æðelinȝa helm, aldres recce.
He is ȝod and ȝleaƿ, mæȝ self ƿið ȝod sprecan,
ȝeseon sƿeȝlcyninȝ. þu sƿeltan scealt
2660
mid feo and mid feorme, ȝif ðu þam frumȝaran
bryde ƿyrnest. He abiddan mæȝ,
ȝif he ofstum me ærendu ƿile
þeaƿfæst and ȝeþyldiȝ þin abeodan,
þæt ic þe lissa lifiȝendum ȝiet
2665
on daȝum læte duȝuþa brucan
sinces ȝesundne." þa slæpe tobræȝd
forht folces ƿeard. Heht him fetiȝean to
ȝesprecan sine, spedum sæȝde
eorlum Abimeleh, eȝesan ȝeðread,
2670
ƿaldendes ƿord. Ƿeras him ondredon
for þære dæde drihtnes handa
sƿenȝ æfter sƿefne. Heht sylf cyninȝ
him þa Abraham to ofstum miclum.
þa reordode rice þeoden:
2675
"Maȝo Ebrea, þæs þu me ƿylle
ƿordum secȝean, hu ȝeƿorhte ic þæt,
siððan þu usic under, Abraham, þine
on þas eðelturf æhta læddest,
þæt þu me þus sƿiðe searo renodest?
2680
þu ellþeodiȝ usic ƿoldest
on þisse folcsceare facne besyrƿan,
synnum besmitan, sæȝdest ƿordum
þæt Sarra þin sƿeostor ƿære,
lices mæȝe, ƿoldest laðlice
2685
þurh þæt ƿif on me ƿrohte alecȝean,
ormæte yfel. Ƿe þe arlice
ȝefeormedon, and þe freondlice
on þisse ƿerþeode ƿic ȝetæhton,
land to lissum. þu us leanast nu,
2690
unfreondlice fremena þancast!"
Abraham þa andsƿarode:
"Ne dyde ic for facne ne for feondscipe
ne for ƿihte þæs ic þe ƿean uðe.
Ac ic me, ȝumena baldor, ȝuðbordes sƿenȝ
2695
leodmaȝum feor lare ȝebearh,
siððan me se halȝa of hyrde frean,
mines fæder fyrn alædde.
Ic fela siððan folca ȝesohte,
ƿina uncuðra, and þis ƿif mid me,
2700
freonda feasceaft. Ic þæs færes a
on ƿenum sæt hƿonne me ƿraðra sum
ellþeodiȝne aldre beheoƿe,
se ðe him þas idese eft aȝan ƿolde.
Forðon ic ƿiȝsmiðum ƿordum sæȝde
2705
þæt Sarra min sƿeostor ƿære
æȝhƿær eorðan þær ƿit earda leas
mid ƿealandum ƿinnan sceoldon.
Ic þæt ilce dreah on þisse eðyltyrf,
siððan ic þina, þeoden mæra,
2710
mundbyrde ȝeceas. Ne ƿæs me on mode cuð,
hƿæðer on þyssum folce frean ælmihtiȝes
eȝesa ƿære, þa ic her ærest com.
Forþon ic þeȝnum þinum dyrnde
and sylfum þe sƿiðost micle
2715
soðan spræce, þæt me Sarra
bryde laste beddreste ȝestah."
þa onȝan Abimæleh Abraham sƿiðan
ƿoruldȝestreonum and him his ƿif aȝeaf.
Sealde him to bote, þæs þe he his bryd ȝenam,
2720
ȝanȝende feoh and ȝlæd seolfor
and ƿeorcþeos. Spræc þa ƿordum eac
to Abrahame æðelinȝa helm:
"ƿuna mid usic and þe ƿic ȝeceos
on þissum lande þær þe leofost sie,
2725
eðelstoƿe, þe ic aȝan sceal.
Ƿes us fæle freond, ƿe ðe feoh syllað!"
Cƿæð þa eft raðe oðre ƿorde
to Sarran sinces brytta:
"Ne þearf ðe on edƿit Abraham settan,
2730
ðin freadrihten, þæt þu flettpaðas,
mæȝ ælfscieno, mine træde,
ac him hyȝeteonan hƿitan seolfre
deope bete. Ne ceara incit duȝuða
of ðisse eðyltyrf ellor secan,
2735
ƿinas uncuðe, ac ƿuniað her."
Abraham fremede sƿa hine his aldor heht,
onfenȝ freondscipe be frean hæse,
lufum and lissum. He ƿæs leof ȝode.
Forðon he sibbe ȝesæliȝ dreah
2740
and his scippende under sceade ȝefor,
hleoƿfeðrum þeaht, her þenden lifde.
þa ȝien ƿæs yrre ȝod Abimelehe
for þære synne þe he ƿið Sarrai
and ƿið Abrahame ær ȝefremede,
2745
þa he ȝedælde him deore tƿa,
ƿif and ƿæpned. He þæs ƿeorc ȝehleat,
frecne ƿite. Ne meahton freo ne þeoƿe
heora breȝoƿeardas bearnum ecan
monrim mæȝeð, ac him þæt metod forstod,
2750
oðþæt se halȝa his hlaforde
Abraham onȝan arna biddan
ecne drihten. Him enȝla helm
ȝetiȝðode, tuddorsped onleac
folccyninȝe freora and þeoƿra,
2755
ƿera and ƿifa; let ƿeaxan eft
heora rimȝetel rodora ƿaldend,
ead and æhta. ælmihtiȝ ƿearð
milde on mode, moncynnes ƿeard,
Abimeleche, sƿa hine Abraham bæd.
2760
þa com feran frea ælmihtiȝ
to Sarrai, sƿa he self ȝecƿæð,
ƿaldend usser, hæfde ƿordbeot
leofum ȝelæsted, lifes aldor
eaforan and idese. Abrahame ƿoc
2765
bearn of bryde, þone breȝo enȝla,
ær ðy maȝotudre modor ƿære
eacen be eorle, Isaac nemde.
Hine Abraham on mid his aȝene hand
beacen sette, sƿa him bebead metod,
2770
ƿuldortorht ymb ƿucan, þæs þe hine on ƿoruld
to moncynne modor brohte.
Cniht ƿeox and þaȝ, sƿa him cynde ƿæron
æðele from yldrum. Abraham hæfde
ƿintra hundteontiȝ þa him ƿif sunu
2775
on þanc ȝebær. He þæs ðraȝe bad,
siððan him ærest þurh his aȝen ƿord
þone dæȝƿillan drihten bodode.
þa seo ƿyrd ȝeƿearð þæt þæt ƿif ȝeseah
for Abrahame Ismael pleȝan,
2780
ðær hie æt sƿæsendum sæton bu tu,
haliȝ on hiȝe, and heora hiƿan eall,
druncon and drymdon. þa cƿæð drihtlecu mæȝ,
bryd to beorne: "Forȝif me, beaȝa ƿeard,
min sƿæs frea, hat siðian
2785
Aȝar ellor and Ismael
lædan mid hie! Ne beoð ƿe lenȝ somed
ƿillum minum, ȝif ic ƿealdan mot.
Næfre Ismael ƿið Isace,
ƿið min aȝen bearn yrfe dæleð
2790
on laste þe, þonne þu of lice
aldor asendest." þa ƿæs Abrahame
ƿeorce on mode þæt he on ƿræc drife
his selfes sunu, þa com soð metod
freom on fultum, ƿiste ferhð ȝuman
2795
cearum on clommum. Cyninȝ enȝla spræc
to Abrahame, ece drihten:
"Læt þe aslupan sorȝe of breostum,
modȝeƿinnan, and mæȝeð hire,
bryde þinre! Hat bu tu aƿeȝ
2800
Aȝar feran and Ismael,
cniht of cyððe! Ic his cynn ȝedo
brad and bresne bearna tudre,
ƿæstmum spediȝ, sƿa ic þe ƿordum ȝehet."
þa se ƿer hyrde his ƿaldende,
2805
draf of ƿicum dreoriȝmod tu,
idese of earde and his aȝen bearn.
"Sƿeotol is and ȝesene þæt þe soð metod
on ȝesiððe is, sƿeȝles aldor,
se ðe siȝor seleð snytru mihtum
2810
and þin mod trymeð,
ȝodcundum ȝifum. Forðon ðe ȝiena speoƿ,
þæs þu ƿið freond oððe feond fremman onȝunne
ƿordum oððe dædum. Ƿaldend scufeð,
frea on forðƿeȝas folmum sinum
2815
ƿillan þinne. þæt is ƿide cuð
burhsittendum. Ic þe bidde nu,
ƿine Ebrea, ƿordum minum,
þæt þu tilmodiȝ treoƿa selle,
ƿæra þina, þæt þu ƿille me
2820
ƿesan fæle freond fremena to leane,
þara þe ic to duȝuðum ðe ȝedon hæbbe,
siððan ðu feasceaft feorran come
on þas ƿerþeode ƿræccan laste.
Ȝyld me mid hyldo, þæt ic þe hneaƿ ne ƿæs
2825
landes and lissa. Ƿes þissum leodum nu
and mæȝburȝe minre arfæst,
ȝif þe alƿalda, ure drihten,
scirian ƿille, se ðe ȝesceapu healdeð,
þæt þu randƿiȝum rumor mote
2830
on ðisse folcsceare frætƿa dælan,
modiȝra ȝestreon, mearce settan."
ða Abraham Abimelehe
ƿære sealde þæt he ƿolde sƿa.
Siððan ƿæs se eadeȝa eafora þares
2835
in Filistea folce eardfæst,
leod Ebrea lanȝe þraȝe,
feasceaft mid fremdum. Him frea enȝla
ƿic ȝetæhte þæt ƿeras hatað
burhsittende Bersabea lond.
2840
ðær se halȝa heahsteap reced,
burh timbrede and bearo sette,
ƿeobedd ƿorhte, and his ƿaldende
on þam ȝlædstede ȝild onsæȝde,
lac ȝeneahe, þam þe lif forȝeaf,
2845
ȝesæliȝlic sƿeȝle under.
þa þæs rinces se rica onȝan
cyninȝ costiȝan, cunnode ȝeorne
hƿilc þæs æðelinȝes ellen ƿære,
stiðum ƿordum spræc him stefne to:
2850
"Ȝeƿit þu ofestlice, Abraham, feran,
lastas lecȝan and þe læde mid
þin aȝen bearn. þu scealt Isaac me
onsecȝan, sunu ðinne, sylf to tibre.
Siððan þu ȝestiȝest steape dune,
2855
hrincȝ þæs hean landes, þe ic þe heonon ȝetæce,
up þinum aȝnum fotum, þær þu scealt ad ȝeȝærƿan,
bælfyr bearne þinum, and blotan sylf
sunu mid sƿeordes ecȝe, and þonne sƿeartan liȝe
leofes lic forbærnan and me lac bebeodan."
2860
Ne forsæt he þy siðe, ac sona onȝann
fysan to fore. Him ƿæs frean enȝla
ƿord ondrysne and his ƿaldend leof.
þa se eadȝa Abraham sine
nihtreste ofȝeaf. Nalles nerȝendes
2865
hæse ƿiðhoȝode, ac hine se halȝa ƿer
ȝyrde ȝræȝan sƿeorde, cyðde þæt him ȝasta ƿeardes
eȝesa on breostum ƿunode. Onȝan þa his esolas bætan
ȝamolferhð ȝoldes brytta, heht hine ȝeonȝe tƿeȝen
men mid siðian. Mæȝ ƿæs his aȝen þridda
2870
and he feorða sylf. þa he fus ȝeƿat
from his aȝenum hofe Isaac lædan,
bearn unƿeaxen, sƿa him bebead metod.
Efste þa sƿiðe and onette
forð foldƿeȝe, sƿa him frea tæhte
2875
ƿeȝas ofer ƿesten, oðþæt ƿuldortorht,
dæȝes þriddan up ofer deop ƿæter
ord aræmde. þa se eadeȝa ƿer
ȝeseah hlifiȝan hea dune
sƿa him sæȝde ær sƿeȝles aldor.
2880
ða Abraham spræc to his ombihtum:
"Rincas mine, restað incit
her on þissum ƿicum. Ƿit eft cumað,
siððan ƿit ærende uncer tƿeȝa
ȝastcyninȝe aȝifen habbað."
2885
Ȝeƿat him þa se æðelinȝ and his aȝen sunu
to þæs ȝemearces þe him metod tæhte,
ƿadan ofer ƿealdas. Ƿudu bær sunu,
fæder fyr and sƿeord. ða þæs fricȝean onȝann
ƿer ƿintrum ȝeonȝ ƿordum Abraham:
2890
"Ƿit her fyr and sƿeord, frea min, habbað;
hƿær is þæt tiber, þæt þu torht ȝode
to þam bryneȝielde brinȝan þencest?"
Abraham maðelode (hæfde on an ȝehoȝod
þæt he ȝedæde sƿa hine drihten het):
2895
"Him þæt soðcyninȝ sylfa findeð,
moncynnes ƿeard, sƿa him ȝemet þinceð."
Ȝestah þa stiðhydiȝ steape dune
up mid his eaforan, sƿa him se eca bebead,
þæt he on hrofe ȝestod hean landes
2900
on þære stoƿe þe him se stranȝa to,
ƿærfæst metod ƿordum tæhte.
Onȝan þa ad hladan, æled ƿeccan,
and ȝefeterode fet and honda
bearne sinum and þa on bæl ahof
2905
Isaac ȝeonȝne, and þa ædre ȝeȝrap
sƿeord be ȝehiltum, ƿolde his sunu cƿellan
folmum sinum, fyre scencan
mæȝes dreore. þa metodes ðeȝn,
ufan enȝla sum, Abraham hlude
2910
stefne cyȝde. He stille ȝebad
ares spræce and þam enȝle oncƿæð.
Him þa ofstum to ufan of roderum
ƿuldorȝast ȝodes ƿordum mælde:
"Abraham leofa, ne sleah þin aȝen bearn,
2915
ac þu cƿicne abreȝd cniht of ade,
eaforan þinne! Him an ƿuldres ȝod!
Maȝo Ebrea, þu medum scealt
þurh þæs halȝan hand, heofoncyninȝes,
soðum siȝorleanum selfa onfon,
2920
ȝinfæstum ȝifum. þe ƿile ȝasta ƿeard
lissum ȝyldan þæt þe ƿæs leofre his
sibb and hyldo þonne þin sylfes bearn."
Ad stod onæled. Hæfde Abrahame
metod moncynnes, mæȝe Lothes,
2925
breost ȝeblissad, þa he him his bearn forȝeaf,
Isaac cƿicne. ða se eadeȝa beƿlat,
rinc ofer exle, and him þær rom ȝeseah
unfeor þanon ænne standan,
broðor Arones, brembrum fæstne.
2930
þone Abraham ȝenam and hine on ad ahof
ofestum miclum for his aȝen bearn.
Abræȝd þa mid þy bille, bryneȝield onhread,
reccendne ƿeȝ rommes blode,
onbleot þæt lac ȝode, sæȝde leana þanc
2935
and ealra þara sælða þe he him sið and ær,
ȝifena drihten, forȝifen hæfde.