Excellent Ancient Adages, Together with Notes on the Writings of Chinese Romanized in the Hokkien Dialect/Chapter I.

by Cheah Toon Hoon

Chapter I.

昔時賢文勸汝諸⟨君⟩
1. sek sî hîen bûn, khoàn jní chu ⟨kun⟩

宜乎靜坐仔細評⟨論⟩
2. gi hōr chēng chō, chú sè phêng ⟨lūn⟩

海枯終見底人死不知⟨心⟩
3. hái kor chiong kièn tí, jîn sú put ti ⟨sim⟩

酒逢知己飲詩向會人⟨吟⟩
4. chiú hông ti kí ím, si hiàng hōe jîn (illegible text)

相識滿天下知心能幾⟨人⟩
5. siang sek boán thien hā, ti sim lêng kí ⟨jîn⟩

客來主不顧自是無良⟨賓⟩
6. khek lâi chú put kòr, chū sī bû ⟨lîang pin⟩

良賓主不顧應恐是癡⟨人⟩
7. liâng pin chú put kòr, eng khíong si chi ⟨jîn⟩

莫信直中直須防仁不⟨仁⟩
8. bŏk sìn tĭt tiong tĭt, su hông jîn put ⟨jîn⟩

莫道君行早更有早⟨行人⟩
9. bŏk tō kun hêng chó, keng íu chó ⟨hêng jîn⟩

不以我爲德反以我爲⟨仇⟩
10. put í ngór uî tek, hoán í ngór uî (illegible text)

寧向直中取不可曲中求
11. lêng hìang tīt tiong chhú, put khó khiok tiong kiû,

晴乾不肯去須待雨淋頭
12. chêng kan put khéng khù, su thāi ú lîm thîu

人不禁百語樹不禁百斧
13. jîn put kìm pek gú, sū put kìm pek hú,

欠債怨財主不孝怨父母
14. khìam chèy oàn châi chú, put hàu oàn hū bó

欄榭好栽花栽花自然發
15. lân siā hnór chai hoa, chai hoa chū jien hoat,

仁義莫交財交財仁義絕
16. jîn gî bŏk kau chai, kau châi jîn gi chŏat

憐兒多與棒憎兒好與食
17. lîn jì to ú pang, cheng jí to ú sĭt,

憐人憐脚跡憎他憎九族
18. lîn jîn lîn kiok chek, cheng thna cheng kiú chŏk,

有財堪出行無衣懶出門
19. íu châi kham chhut hêng, bû i lán chhut bûn,

自恨枝無葉莫怨太陽偏
20. chū hūn chi bû iăp, bŏk oàn thài iâng phien,

磨刀恨不利刀利傷人指
21. môr to hūn put li, to li siang jîn chí,

求財恨不多財多害人己
22. kiû châi hūn put to, châi to hāi jîn kí,

莫道他家貧輪廻事公道
23. bŏk tō thna key pîn, lûn hôe sū kong tō,

莫笑他人老終須還到我
24. bŏk chhiàu thna jîn ló, chiong su hoán tò ngór,

面赤非干酒桃花色自紅
25. bīen chhek hui kan chíu, thó hoa sek chū hông.

國清才子貴家富小兒驕
26. kok chheng châi chú kùi, key bù siáu jî kiau,

恩愛生煩惱追隨大丈夫
27. in ai seng hoân ló, tui sûi tāi tiāng hu,

庭前生瑞草好事不如無
28. têng chiên seng sūi chhó, hnór sū put jû bû,

桑條從小鬱長大鬱不屈
29. song tiâu chîong síau ut, tiáng tāi ut put khut,

有麝自然香何必當風立
30. iú siā chū jiên hiang, hô pit tong hong lĭp,

人無千日好花無百日紅
31. jîn bû chhien jĭt hnór, hoa bû pek jĭt hông.

好牛不出欄好馬不離鞍
32. hnór gîu put chhut lân, hnór má put lí an,

好子事父母好女事家官
33. hnór chú sū hū bó, hnór lú sū key koan,

久住令人賤頻來親也疎
34. kíu chū leng jîn chiēn, pîn lâi chhin iá sor,

但看三五日相見不如初
35. tān khàn sam ngór jit, siang kìen put jû chhor,

富嫌千口少貧恨一身多
36. hù hîam chhien khór síau, pîn hūn it sin to.

風涼休用扇無事省相過
37. hong liâng hiu iōng sièn, bû sū séng siang kò.

小時是兄弟長大各鄉里
38. síau sî si heng tē, tíang tāi kok hiang lí.

妬財莫妬食怨生莫怨死
39. tòr châi bŏk tòr sĭt, oàn seng bŏk oàn sú,

有花當面插莫向背後看
40. iú hoa tong bieng chhap, bòk hiàng pōe hōr khàn.

寧塞無底坑難塞鼻下橫
41. lêng sek bû tí kheng, lân sek pĭt hā hèng.

有心江邊住不怕浪淘沙
42. iú sim kang pien chū, put phnà lōng tô sa,

有心開酒店不怕酒錢賒
43. iú sim khai chíu tiàm, put phnà chíu chièn sia,

千里寄毫毛寄得不寄失
44. chhien lí kì hô môr, kì tek put kì sit,

着破是君衣死了是君妻
45. chiăk phò sī kun i, sú liáu sī kun chhe,

好酒出深巷嚴父出孝子
46. hnór chíu chhut chhim hāng, giâm hū chhut hàu chú.

家中無才子官從何處來
47. key tiong bû chái chú, koan chiông hô chhù lâi,

下酒寄人漿下飯寄人糧
48. hā chíu kì jîng chiang, hā hoān kì jîn lîang,

年老心未老人窮行莫窮
49. lien ló sim bī ló, jîn kiong hēng bŏk kiong,

兒不嫌母醜犬不厭家貧
50. jí put hiâm bó chhíu, khíen put ìam key pìn,

師治有鬼病佛化有緣人
51. su tī iú kuí pēng, hŭt hoà iú îen jîn,

寧與智人同死不與愚人同生
52. lêng ú tì jîn tông sú, put ú gû jîn tông seng,

莫道家未成成家子未生
53. bŏk tō key bī sêng, sêng key chú bī seng,

莫道家未破破家子未大
54. bŏk tō key bī phò, phò key chú bī tāi,

家欲敗酒成醋家欲破屋成路
55. key iŏk pāi chíu sêng chhòr, key iŏk phò ok sêng lōr,

無不破之家無不敗之國
56. bû put phò chi key, bû put pāi chi kok,

作客莫在後事官莫向前
57. chok khek bŏk chāi hōr, sū koan bŏk hiàng chîen,

世上無難事都由心不專
58. sè siāng bû lâng sū, tor iû sim put choan,

溜能穿石積雨沉船
59. liû lêng chhòan sĕk, chek ú tîm soân.

虎生猶可近人熟不堪親
60. hór seng iû khó kin, jîn siok put kham chhin,

奴須用錢買子須破腹生
61. lô su īong chîen maí, chú su phò hok seng.

母死衆家喪妻死割人腸
62. bó sú chiong key song, chhe sú kat jîn chhîang,

如何有此理仔細好思量
63. jû hô iú chhú lí, chú sè hnór su liâng.

姜女送寒衣沿路苦風霜
64. kiang lú sòng hân i, îen lōr khór hong song,

丁蘭孝父母刻木爲爺娘
65. teng lân hàu hū bó, khek bŏk uî iâ lîang.

夫妻相好合琴瑟與笙簧
66. hu chhe siang hnór hăp, khîm sek ú seng hông,

孤貧百歲不死富貴三十早亡
67. kor pîn pek sòe put sú, hù kùi sam sĭp chó bông,

無師不說聖無翁不說健
68. bû su put soat sèng, bû ong put soat kien,

物離鄉貴出鄉人賤
69. bùt lī hiang kùi, chhut hiang jîn chiēn,

命合吃麤飯莫思重羅麵
70. bēng hăp git chhor hoān, bŏk su tiōng lô biēn,

黃金滿籯不如孝子一經
71. hông kim boán êng, put jû kàu chú it keng,

賜子千金不如孝子一藝
72. sù chú chhien kim, put jû kàu chú it gē,

人皆愛珠玉我愛子孫賢
73. jîn kai aì chu gĭok, ngór aì chú sun hien,

讀書不識理不如展脚睡
74. thŏk su put sek lí, put jû tíen kiok sùi,

會說說都市不會說屋裏
75. hōe soat soat tor chhī, put hōe soat ok lí,

一人傳虛百人傳實
76. it jîn thoân hi, pek jîn thoân sĭt,

急時抱佛脚閑時便拋却
77. kip sî phāu hŭt kiok, hân sî piēn phau khiok,

官有正條民有私約
78. koan iú chèng tîau, bîn iú su iak,

兄弟是兄弟過江須用錢
79. heng tē si heng tē, kò kang su iong chîen,

良人自斷愚人公斷
80. liâng jîn chū toàn, gû jîn kong toàn,

魚行水濯鳥飛毛落
81. gî hêng suí chŏk, níau hui môr lŏk,

人前不歌廁上吟哦
82. jîn chiên put ko, chhèy siang gîm gô,

量才娶婦匹女嫁夫
83. liang châi chhì hū, phit lú kèy hu,

三人同行必有我師
84. sam jîn tông hêng, pit iú ngór su,

家用長子國用大臣
85. key iōng tíang chú, kok iōng tai sin,

山高水深地瘦人貧
86. san ko suí chhìm, tē sór jîn pîn,

在家由父出嫁從夫
87. chāi key iû hū, chhut kèy chíong hu,

長安雖樂不是久居
88. tiâng an sui lŏk, put si kíu ku,

人相其形馬相其色
89. jîn sìang kî hêng, má sìang kî sek,

癡人畏婦賢女敬夫
90. chhi jîn ùi hū, hîen lú kèng hu,

好言難得惡語易施
91. hnór gân lân tek, ok gú ī si,

賢婦令夫貴惡婦令夫敗
92. hîen hū lēng hu kùi, ok hū lēng hu pāi,

口是傷人斧言是割舌刀
93. khór si siang jîn hú, gân si kat sĭet to,

閉口深藏舌安身處處樂
94. pì khór chhim chông sĭet, an sin chhù chhù lŏk,

利人之言暖如絲綿
95. li jîn chi gîen, loán jû si bîen,

傷人子語利如荊棘
96. siang jîn chi gú, lī jû keng kek,

善言半句重值千金
97. sien gân poàn kù, tiong tī chhien kim,

惡語傷人痛如刀割
98. ok gú siang jîn, thòng jû to kat,

一朝無食父子無義
99. it tiau bû sít, hū chu bû gi,

不經一事不長一智
100. put keng it sū, put tiáng it tì,

雞不謾啼犬不謾吠
101. ke put bān thî, khíen put bān hūi,

人用財交金用火試
102. jîn īong chaî kau, kim īong hnór sì,

葉落九州根同一處
103. ĭap lŏk kíu chiu, kin tông it chhù

樹影西斜離根不遠
104. sū éng se sia, li kin put oán,

含血噴天先污自口
105. hâm hiet phùn thien, sien u chū khór,

黃金無假阿魏無真
106. hông kim bû kéy, a gūi bû chin,

寧逢惡虎不逢善軍
107. lêng hông ok hór, put hông siēn kun,

殺人償命欠債還錢
108. sat jîn sîong bēng, khiàm chèy hoân chîen,

爭妻奪田見死如眠
109. cheng chhe toăt tîen, kìen sú jû bîen,

臨春失犁臨老失妻
110. lîm chhun sit lê, lîm ló sit chhe,

雷從地發樹向枝分
111. lûi chiong tè hoat, su hìang chi hun,

鬧裏有錢靜處安身
112. lāu lí iú chîen, chēng chhù an sin,

來如風雨去似微塵
113. lâi jû hong ú, khù sū bî tîn

先到爲君後到爲臣
114. sien tò ûi kun, hōr tò ûi sin,

非財害己惡語傷人
115. hui chaî hāi kí, ok gí siang jín,

眼前面赤背後得力
116. gan chîen biēn chhek, pōe hōr tek lĕk,

羊眼三粟狗跡六麥
117. îang gán sam siok, kór chek lĭok bĕk

憐兒無功憎兒得力
118. lîn jî bû kong, cheng jî tek lĕk,

早看東南晚看西北
119. chó khàn tong lâm, boán khàn se pok,

人死留名虎死留皮
120. jîn sú liû bêng, hór sú lîu phî,

人平不語水平不流
121. jîn pêng put gú suí pêng put liû,

風從何來雨從何起
122. hong chiông hô lâi, ú chiông hô khí,

有福傷財無福傷己
123. iú hok siang chaî, bû hok siang kí,

一言不中千言無用
124. it giên put tiòng, chhien gîen bû iōng,

刀頭斧柄由人心性
125. to thôr hú pèng iû jîn sim sèng,

生菜來餅由人所愛
126. seng chhài kiap péng, iû jîn sór aì,

槌子點醋人之拒性
127. thuî chú tíam chhòr, jîn chi kī sèng,

許人一物千金不移
128. hí jîn it bŭt, chhien kim put î,

龍生龍子虎生豹兒
129. liông seng liông chú, hór seng pà jî

何代無賢何公無私
130. hô tāi bû hîen, hô kong bû su,

不怕你奸只怕你堅
131. put phnà ní kan, chí phnà ní kien,

一日夫妻百世𡛸緣
132. it jĭt hu chhe, pek sè in îen,

一朝天子萬代公侯
133. it tiâu thien chú, bān tāi kong hôr,

金在櫃裏色在面上
134. kim chāi kūi lí, sek chāi biēn siāng,

狗脚赦書君子跪受
135. kór kiok sìa su, kun chú kūi siū,

含珠不吐誰知是寶
136. hâm chu put thōr, sûi ti sī pó,

成人者少敗人者多
137. sêng jîn chiá síau, pāi jîn chía to,

東舖裁衣西舖落價
138. tong phòr chaî i, se phòr lŏk kà,

君子愛財取之有道
139. kun chū aì chaî, chhú chi iú tō,

貞夫愛色納之以禮
140. cheng hū aì sek, lăp chi í lé,

七步成章古今罕有
141. chhit pōr sêng chiang, kór kim hán íu,

日飲百盃夜吟千首
142. jĭt ím pek poe, iā gîm chhien síu,

人生百歲七十者稀
143. jîn seng pek sòe, chhit sĭp chiá hi,

貧窮自在富貴多憂
144. pîn kiông chū chāi, hù kùi to iu,

健奴無禮驕兒無孝
145. kiēn lôr bû lé, kiau jî bû hāu,

蟲飛入火自損其身
146. thiông hui jĭp hnór, chū sún kî sin,

賊是小人智過君子
147. chĕk sī síau jîn, tì kò kun chú,

貪多爵不駙家貧願隣有
148. tham to chiak put hū, ka pîn goān lîn iú,

多人食得人憎多人作得人憐
149. to jîn sĭt tek jîn cheng, to jîn chok tek jîn lîn.

小人報冤三日君子報冤三年
150. siáu jîn pò oan sam jĭt, kun chú pò oan sam lîen,

小時偷針大時偷金
151. siáu sî thor chim, tāi sî thor kim,

家欲富子強父家欲成弟強兄
152. ka iŏk chê tì liáng lê, ka iŏk phò tì liáng chhe,

家欲齊置兩犁家欲破置兩妻
153. ka iŏk chê tì liáng lê, ka iŏk phò tì liáng chhe,

羊有跪乳之恩鴉有反哺之義
154. iâng iú kūi jú chi in, a iú hoán pōr chi gī

蛇無頭不會行草無根不會生
155. sîa bû thôr put hōe héng, chhó bû kin put hōe seng.

食莫計糧行莫計程
156. sĭt bŏk kè liáng, hêng bŏk kè teng.

人無橫財不富馬無夜草不肥
157. jîn bû hêng châi put hù, má bû iā chhó put hûi.

遠水難救近火遠親不如近隣
158. óan súi lân kiù kin hnór, oán chhin put jû kin lîn,

寧可正而不足不可邪而有餘
159. lêng khó chèng jî put chiok, put khó siâ jî iú û,

衆口難禦寸水無魚
160. chiòng khór lán gí, chhùn súi bû gî,

小船不堪重載深徑不宜獨行
161. siáu sôan put kham tiōng chài, chhim kèng put gî tŏk hêng.

寧可順之而死不可逆之而生
162. léng khó sūn chi jî sú, put khó gĕk chi jî seng,

客無親疎來者當受
163. khek bû chhin sor, lâi chiá tong siū,

一日爲師終身爲父
164. ti jĭt ûi su, chiong sin ûi hū,

一日爲君終身爲主
165. it jĭt ûi kun, chiong sin ûi chú,

人班在內虎班在外
166. jîn pan chāi lōe, hór pan chāi gōe,

肉重千觔智無一兩
167. jiŏk tiōng chhien kun, tì bû it liáng,

人生一世草生一春
168. jîn seng it sè, chhó seng it chhun,

肥從口入智從心生
169. hûi chiông khór jĭp, tì chiông sim seng,

晴不作雨具健不作病糧
170. chêng put chok ú kū, kiēn put chok pēng liâng,

人爲財死鳥爲食亡
171. jîn ūi chāi sú, niáu ūi sĭt bông,

養兒待老積穀防飢
172. iáng jî thāi ló, chek kok hông ki,

求人須求大丈夫濟人須濟急時無
173. kiû jîn su kiû tāi tiōng hu, chè jîn su chè kip sî bû,

渴時一滴如甘露醉後添盃不如無
174. khat sî it tek jû kam lōr, chùi hōr thiam poe put jû bû,

送君千里終須一別
175. sòng kun chhien lí, chiong su it piĕt,

近水知魚性近山識鳥音
176. kīn súi ti gî sèng, kīn san sek niáu im,

近硃者赤近墨者黑
177. kīn chu chiá chhek, kīn bĕk chiá hek,

近智者賢近愚者暗
178. kīn tì chiá hiên, kīn gû chiá àm.

人不知字譬如牛羊
179. jîn put ti jū, phì jû giû iâng,

蓬生麻中不扶自直
180. hông seng mâ tiong, put hû chū tĭt.

男人七寶之身女人五漏之體
181. lâm jîn chhit pó chi sin, lú jîn ngór lāu chi thé,

寧可無官不可無昏
182. léng kho bû koan, put khó bû hun,

路遙知馬力事久見人心
183. lōi iâu ti má lĕk, sū kiú kièn jîn sim,

家家阿彌陀處處觀世音
184. ka ka o mi tô, chhù chhù koan sè im,

誰家父母不識子那家公婆不識孫
185. sûi ka hu bó put sek chú, ná ka kong pô put sek sun,

路逢劍客須呈劍不遇才子莫献詩
186. lōr hông kiàm khek su têng kiàm, put gū châi chú bŏk hièn si,

千金易得好語難求
187. chhien kim ī tek, hnór gú lân kiû,

莫將容易得便作等閑看
188. bŏk chiang iông ī tek, piēn chok téng hân khàn,

一人在朝家和康泰
189. it jîn chāi tiâu, ka hô khong thài,

一日爲官兆民咸賴
190. it jît ûi koan, tiāu bîn hâm nāi.

書是隨身本財是國家珍
191. su sī sûi sin pún, châi sī kok ka tin,

將身遊四海到處不求人
192. chiang sin iû sù hái, tò chhù put kiû jîn,

人無害虎心虎有傷人意
193. jîn bû hāi hór sim, hór iú siang jîn ī

人善被人欺馬善被人騎
194. jîn sièn pī jîn khi, má sìen pī jîn khi,

人有善願天必從之
195. jîn iu sièn goān, thien pit chiông chi,

寧可清飢不可濁飽
196. lêng khó chheng ki, put khó tŏk páu,

只此呈識萬無一失
197. chí chhú têng sek, bān bû it sit.