The Oldest Known Writing in Siamese: The Inscription of Phra Ram Khamhæng of Sukhothai, 1293 A.D./Transliteration

by Cornelius Beach Bradley, of original inscription generally credited to Ram Khamhaeng

For other versions of this work, see Ram Khamhaeng Inscription.

TRANSLITERATION

INTO MODERN SIAMESE CHARACTERS.

---

Note.—This transliteration follows the text of the stone line for line and letter for letter, save only that the subscript and superscript vowels of modern Siamese type cannot be made to stand in line along with the consonants, as they do in the text. All letters or words that cannot be fairly made out on the stone, and that are therefore supplied conjecturally, are placed within brackets. The reader should not be disturbed by the unexpected position of certain elements in the sequence of the syllable. The sequence given is that of the text, and not that of modern Siamese spelling. The complete scheme of the Sukhothai syllabary as found in this writing is as follows:—

1. ก กา ◌ิก ◌ีก ◌ืก ◌ุก ◌ูก เก แก ใก ไก โก เกา กํ and กำ กะ
2. กง กงง for กัง กาง ◌ิกง ◌ีกง ◌ืกง ◌ุกง ◌ูกง เกง แกง โกง กอง กวง กยง for เกียง ◌ืเกอง and ◌ีเกอง for เกือง ◌ืเกง and ◌ีเกง for เกิง
3. กาย กาว แกว โกย กอย กวย กยว for เกียว ◌ีกยย for เกีย ◌เกออ for เกือ เกอ กวว for กัว กรมม for กรรม ก for กอ ◌ืก for กือ

---

FIRST FACE.

---

พ่ ◌ูก ◌ืช่ ◌ีสร◌ีนทรา◌ีทตย แม่ ◌ูก ◌ืช่ นาง ◌ืเสอง ◌ีพ่ ◌ูก ◌ืช่ บาน ◌ืเมอง
2 ◌ูต ◌ีพ่ นอ่ง ท้อง ดยว ห้า คน ◌ูผ้ ชาย สาม ◌ูผ้ ◌ีญง โสง ◌ีพ้ ◌ีเผอ
อ ◌ูผ้ อ่าย ตาย จาก ◌ืเผออ ตยม แฏ่ ญงง เลก ◌ืเม่ออ ◌ูก ◌ืฃ้น ให่ญ ได้
4 ◌ีสบ เก้า เข้า ◌ุฃน สาม ชน เจ้า ◌ืเมอง ฉอต มา ท่ ◌ืเมอง ตาก พ่ ◌ูก ไป รบ
◌ุฃน สาม ชน หวว ซ้าย ◌ุฃน สาม ชน ขบบ มา หวว ฃวา ◌ุฃน สาม
6 ชน ◌ืเก่ลอน เฃ้า ไพ่ร ผ้า หน้า ใส พ่ ◌ูก ◌ีหน ญญ่าย พาย จแจ
(◌ู)ก บ่ ◌ีหน ◌ูก ◌ีข ช่าง เนก พล ◌ูก ขบบ เฃ้า ก่อน พ่ ◌ูก ◌ูก ฏ่

8 (ช้า)ง ด้วย ◌ุฃน สาม ชน ตน ◌ูก ◌ูพง ช่าง ◌ุฃน สาม ชน ตวว ◌ืช่
มาส ◌ืเมอง แพ่ ◌ุฃน สาม ชน พ่าย ◌ีหน พ่ ◌ูก ◌ีจง่ ◌ืฃ่น ◌ืช่ ◌ูก
10 ◌ืช่ พระรามคํแหง ◌ืเพ่ออ ◌ูก ◌ูพ่ง ช่าง ◌ุฃน สาม ชน ◌ืเม่อ
อ ช่วว พ่ ◌ูก ◌ูก บํเรอ แก่ พ่ ◌ูก ◌ูก บํเรอ แก่ แม่ ◌ูก ◌ูก ได้ ตวว
12 ◌ืเน้ออ ตวว ปลา ◌ูก เอา มา แก่ พ่ ◌ูก ◌ูก ได้ หมาก สํ้ หมาก หวา
น อนน ใด ◌ิกน อร่อย ◌ิกน ◌ีด ◌ูก เอา มา แก่ พ่ ◌ูก ◌ูก ไป ◌ีต
14 หนงง วงง ช้าง ได้ ◌ูก เอา มา แก่ พ่ ◌ูก ◌ูก ไป ท่ บ้าน ท่ ◌ืเม
อง ได้ ช้าง ได้ งวง ได้ ปวว ได้ นาง ได้ ◌ืเงอน ได้ ทอง ◌ูก เอา
16 มา เวน แก่ พ่ ◌ูก พ่ ◌ูก ตาย ญงง ◌ีพ ◌ูก ◌ูก พ่รำบํเรอ แก่ ◌ีพ่
◌ูก ฎ่งง บํเรอ แก่ พ่ ◌ูก ◌ีพ่ ◌ูก ตาย ◌ีจ่ง ได้ ◌ืเมอง แก่ ◌ูก ทงง
18 (ก)ล ◌ืเม่ออ ช่วว พ่ ◌ุฃน รามคํแหง ◌ืเมอง ◌ุษกโขไท ◌ีน่ ◌ีด ใน น้ำ
(◌ีม) ปลา ใน นา ◌ีม เข่า เจ้า ◌ืเมอง บ่ เอา จ กอบ ใน ไพร่ ◌ูล ทาง ◌ืเพ่
20 (อ)น ◌ูจอง วววไป ค้า ◌ีข่ ม้าไป ฃายใคร จกกใคร่ ค้า ช้าง ค้า ใค(ร)
จกก ใคร่ ค้า ม้า ค้า ใคร จกก ใค่ร ค้า ◌ืเงอน ค้า ทอง ค้า ไพ่ร ฝ้า หน้า ใส
22 ◌ูลก เจ้า ◌ูลก ◌ุฃน ◌ูผ้ ใด แล้ ลํ้ ตาย หาย ก่วา อ้ยาว ◌ืเ(รอ)น พ่ ◌ืเช่ออ
◌ืเล่ออ คำ มนน ช้าง ฃ ◌ูลก่ ◌ีมยย ◌ียย เข้า ไพร ผ้า ข้า ไท ป่า
24 หมาก ป่า ◌ูพล พ่ ◌ืเช่ออ มนน ไว้ แก่ ◌ูลก มนน ◌ีส้น ไพร ผ้า
◌ูลก เจ้า ◌ูลก ◌ุฃน ◌ีผ แล่ ◌ีผด แผก แสก ว้าง กนน สวน ◌ูด
26 แท้ แล้ ◌ีจง แล่ง ความ (แ)ก่ ขา ด้วย ◌ืซ่ บ่ เฃ้า ◌ูผ้ ลกก มกก
◌ูผ้ ซ่อน เหน เข้า ท่าน บ่ ใค่ร ◌ีพน เหน ◌ีลน ท่าน บ่ ใค่ร ◌ืเดอ
28 ด คน ใด ◌ีข่ ช่าง มา หา พา ◌ืเมอง มา ◌ูค ข่อย ◌ืเหนออ ◌ืเพ่อ
(อ ◌ู)ก มนน บ่ ◌ีม ช้าง บ่ ◌ีม ม้า บ่ ◌ีม ป่วว บ่ ◌ีม นาง บ่ ◌ีม ◌ืเง(อ)
30 (น บ่) ◌ีม ทอง ให แก่ มนน ของ มนน ตงง เ(ป)น บ้าน เปน ◌ืเ(มอ)
(ง ไ)ด (ข้)า ◌ืเ(ส)อก ข้า ◌ืสออ หวว ◌ูพ่ง หวว รบ ก่ ◌ีด บ่ ฃ้า บ่ ◌ีต ใน

32 ปาก ◌ูปต ◌ีม ก ◌ีดง อนน ◌ืณ่ง แฃวน ไว้ ห้นน ไพร่ ผ้า (ห้นา)
ปก กลาง บ้าน กลาง ◌ืเมอง ◌ีม ถ้อย ◌ีม ความ เจบ ทอง
34 (ข้)อง ไจ มนน จกก ก่ลาว ◌ืเถง เจ้า ◌ืเถง ◌ุฃน บ่ ไร้ ไป ลนน ก
◌ีดง อ(น)น ท่าน แฃวน ไว้ พ่ ◌ุฃน รามคํแหง เจ้า ◌ืเมอง ได้

---

SECOND FACE.

---

36 ◌ีญน รย(ก ◌ืเ)มออ ถาม สวน ความ แก่ มนน ด้วย ◌ื่ซ ไพ่ร ใน
(◌ืเม)อง ◌ุสกโขไท ◌ีน้ ◌ีจ่ง ชํ ส้าง ป่า หมาก ป่า ◌ูพล ท่วว ◌ืเมอ
38 (ง ◌ี)น้ ◌ุทก แห่ง ป่า พ้ราว ก่ หลาย ใน ◌ืเมอง ◌ีน้ ป่า ลาง
ก่ (ห)ลาย ใน ◌ืเมอง ◌ีน้ หมาก ม่วง ก่ หลาย ใน ◌ืเมอง ◌ีน้
40 ห(มา)ก ฃาม ก่ หลาย ใน ◌ืเมอง ◌ีน้ ใคร ส้าง ได้ ไว้ แก่ มนน
( ) ◌ืเมอง ◌ุสกโขไท ◌ีน้ ◌ีม น้ำ ตรพงง โพย ◌ีส ใส ◌ิกน ◌ีด
42 (ฎ่)งง ◌ีกน น้ำ โขง ◌ืเม่ออ แล้ง รอบ ◌ืเมอง ◌ุสกโขไท ◌ีน้ ◌ตร
( )บ (ไ)ด้ สาม พนน ◌ีศ่ รอ้ย วา คน ใน ◌ืเมอง ◌ุสกโขไท ◌ีน้
44 มก(ก) ทาน มกก ทรง ◌ีสล มกก โอย ทาน พ่ ◌ุฃนรามคํแหง
เจ้า ◌ื(เ)มอง ◌ุสกโขไท ◌ีน้ ทงง ชาว แม่ ชาว เจ้า ท่วย ป่วว ท่วย นา
46 ง ◌ูล(ก) เจ้า ◌ูลก ◌ุฃน ทงง ◌ีช่น ทงง หลาย ทงง ◌ูผ้ ชาย ◌ูผ้ ◌ีญง
◌ูฝง (ท่)วย ◌ีม สรธา ใน พระ◌ุพทธสาสน ทรง ◌ีสล ◌ืเม่ออ พรน
48 ษา ◌ุท(ก) คน ◌ืเม่ออ โอก พรนษา กราน ก ◌ิถน ◌ืเดอน ◌ืณง ◌ีจ่
ง (เ)เล้ว ◌ืเมออ กราน ก ◌ีถน ◌ีม พํน ◌ีบ้ยย ◌ีม พํน หมาก ◌ีม
50 พํน ดอก ไม้ ◌ีม หมอน ณ่งง หมอน โนน บ ◌ีรพาร ก ◌ีถน โอ
(ย) ทาน แล ◌ีป แล ◌ิญบ ล้าน ไป ◌ูสด ญดด ก ◌ิถน ◌ืเถง อ
52 (ไ)ร ◌ิญ(ก) ◌ูพ้น ◌ืเม่อ จกก เฃ้า มา วยง รยง กนน แฏ่ อไร
◌ิญก (◌ูพ้)น เท่า หวว ลาน ดํ บงคํ ด้วย สยง พาด สยง ◌ีพ
54 น สยง ◌ื(เล้)อน สยง ฃบบ ใคร จกก มกก เห้ลน เหล้น ใคร จ

กก มก(ก) หวว หวว ใคร จกก มกก ◌ืเล้อน ◌ืเล้อน ◌ืเมอง ◌ุส
56 กโขไท ◌ีน้ ◌ีม ◌ีศ่ ปาก (ป◌ู)ต หลวง ◌ีเท้ยน ญอม คน สยด กนน
เฃ้า มา ◌ูด ท่าน เผา ทย(น) ท่าน เห้ลน ไฟ ◌ืเมอง ◌ุสโขไท ◌ีน้
58 ◌ีม ฎ่งง จกก แตก กล(าง) ◌ืเมอง ◌ุสโขไท ◌ีน้ ◌ีม ◌ีพหาร ◌ีม
พระ◌ุพท(ธ) ◌ูรบ ทอง ◌ีม พระอฎฐารส ◌ีม พระ◌ุพุทธ ◌ูรบ
60 ◌ีม พระ◌ุ(พท)ธ ◌ูรบ อนน ให่ญ ◌ีม พระ◌ุพทธ ◌ูรบ อนน
ราม ◌ีม ◌ีพหาร อนน ให่ญ ◌ีม ◌ีพหาร อนน ราม ◌ีม ◌ูป่
62 ◌ู(ค)ร◌ีน่ส (-----) ด ◌ีม เ(ถร ◌ี)ม มหาเถร ◌ืเม่อง ตวนน ตก
◌ืเมอง ◌ุสกโ(ขไท) ◌ีน้ ◌ีม อ(ร◌ิญ)ญก พ ◌ุฃนรามคํแหง กทำ
64 โอย ทาน (พระ)มหาเถร ส(งงฃ)ราช ปราชญ รยน จบ ◌ิบ ดกไตร
หวว กก (ก)วา ◌ูป ◌ูคร ใน ◌ืเมอง ◌ีน้ ◌ุทก คน ◌ุลก แฏ่ ◌ืเมอง ◌ีสธ
66 รมมราช มา ใ(น ก)ลาง อร◌ิญญิก ◌ีม ◌ีพหาร อนน ◌ืณง มน
ใหญ ◌สง งา(ม น)กก ◌ีม (พระ)อฎฐารศ อนน ◌ืณ่ง ◌ุลก◌ือย
68 น ◌ืเบอง ตวน(น) โอก ◌ืเมอ(ง) ◌ุส(โ)ขไท ◌ีน้ ◌ีม ◌ีพหาร ◌ีม ◌ูป่ ◌ูคร
◌ีม ทเล หลว(ง) ◌ีม ป่)า หมาก ป่า ◌ู(พ)ล ◌ีม ไร่ ◌ีม นา ◌ีม ◌ีถน ถาน
70 ◌ีม บ่าน ให่ญ (บ้าน) เลก ◌ีม ปา ม(ว)ง ◌ีม ปา ฃาม ◌ูด งาม ฎงง แก้ล

---

THIRD FACE.

---

(--) ง ◌ืเบ้อง ◌ีตน นอน ◌ืเมอง ◌ุสโขไท ◌ีน้ ◌ีม ตลาด ป
72 (--)น ◌ีม พระ อจน ◌ีม ปราสาท ◌ีม ป่า หมาก พ้ราว ป่า หมาก
ลาง ◌ีม ไร่ ◌ีม นา ◌ีม ◌ีถิ่น ถ้าน ◌ีม บ้าน ให่ญ บ้าน เลก ◌ืเบ่
74 อง หวว นอน ◌ืเมอง ◌ุสโขไท ◌ีน้ ◌ีม ◌ูก ◌ีด ◌ีพหาร ◌ูป ◌ูคร
◌ูอย่ ◌ีม ◌ีสรดภงส ◌ีม ป่า พราว ปา ลาง ◌ีม ปา ม่วง ปา ฃาม
76 ◌ีม น้ำ โคก ◌ีม พระข◌ุพง ◌ีผ เทพดา ใน เฃา อนน น้นน
เปน ใหญ่ ก่วา ◌ุทก ◌ีผ ใน ◌ืเมอง ◌ีน้ ◌ุฃน ◌ูผ้ ใด ◌ืถ ◌ืเมอง

78 ◌ุสโขไท ◌ีน้ แล้ ไห้ว ◌ีด ◌ีพล ◌ูถก ◌ืเมอง ◌ีน้ ทยง ◌ืเมอง
◌ีน้ ◌ีด ◌ีผ้ ไห้ว บ่ ◌ีด ◌ีพล บ่ ◌ูถก ◌ีผ ใน เฃา อนน บ่ ◌ูค้ม บ่
80 เกรง ◌ืเมอง ◌ีน้ หาย ๑๒๑๔ สก ◌ีป มโรง พ่ ◌ุฃนรามคํ
แหง เจ้า ◌ืเมอง ◌ีศรสชชนนาไล ◌ุสโขไท ◌ีน้ ◌ูปลก ไม้ ตา
82 น ◌ีน้ ได้ ◌ีสบ ◌ีศ่ เข้า ◌ีจ่ง ให้ ช่าง ฟนน ขดาร ◌ีหน ฏ้งง ห่วาง
กลาง ไม้ ตาน ◌ีน้ วนน ◌ืเดอน ดบบ ◌ืเดอน โอก แปด วนน วน
84 น ◌ืเดอน เตม ◌ืเดอน ท้ง แปด วนน ◌ูฝง ◌ูป่ ◌ูคร เถร มหาเถ
ร ◌ฃ้นน ณ่งง ◌ืเหนอ ขดาร ◌ีหน ◌ูสด ธรมม แก่ ◌ูบาสก ◌ูฝ
86 ง ท่วย จำ ◌ีสล ◌ีผ ใช้ วนน ◌ูสด ธรมม พ่ ◌ุฃนรามคํแหง
เจ้า◌ืเมอง ◌ีศรสชชนนาไล ◌ุสกโขไท ◌ืฃ้น ณ่งง ◌ืเนอ ขดา
88 ร ◌ีหน ให้ (◌ู)ฝง ทวย ◌ูลก เจ้า ◌ูลก ◌ุฃน ◌ูฝง ทวย ◌ืถ บ้าน ◌ืถ
◌ืเมอง กนน วนน ◌ืเดอน ดบบ ◌ืเดอน เตม ท่าน แฏ่ง ชาง ◌ืเผ
90 (อ)ก กรพดด ลยาง ท้ยน ญ่อม ทอง งา (---) ขวา ◌ืข ◌ูรจา ◌ีคร
(พ่) ◌ุฃนรามคํแหง ◌ืฃน ◌ีฃ่ ไป นบ พร(ะ ใน อร)◌ิญญก แล
92 (---)มา จา◌ิรก อนน ◌ืณ่ง ◌ีม ใน ◌ืเมอง ชลยง สถาบก ไว้
(ดว)ย พระ ◌ีศร รตนธา◌ุด จา◌ิรก อนน ◌ืณง ◌ีม ใน ถ้ำ ◌ืช ถำ
94 (พระรา)ม ◌ูอ่ย ฝ่งง น้ำ สํพาย จา◌ิ(ร)ก อนน ◌ืณ่ง ◌ีม ใน ถ้ำ
(รต)น ธาร ใน กลาง ป่า ตาน ◌ีน้ ◌ีม ษาลา สอง อนน อนน ◌ืณ่ง ◌ืช่
96 (ษา)ลา พระมาส อนน ◌ืณ่ง ◌ืช ◌ุพทธ บ(---ช)ดาร ◌ีหน ◌ีน้ ◌ืช ม
นงง ◌ีษลาบาตร สถาบก ไว้ ◌ีห้น ◌ี(จง ท้)งงหลาย เหน (ได้)

---

FOURTH FACE.

---

98 พ่ ◌ุฃน พระ(รา)มคํแหง ◌ูลก พ่ ◌ุฃน◌ีษร◌ีนทรา◌ีทตย เป
(น ◌ุ)ฃน (ใ)น ◌ีเมอง ◌ีษรสชช(นนาไ)ล ◌ุสโขไท ทงง มา กาว ลาว
100 (แล) ไท ◌ืเมอง ใต้ หลา ฟ้า (----) ไท ชาว ◌ูอ ชาว ของ มา ออ

ก ๑๒๐๙ สก ◌ีป◌ุกร ให้ ◌ุขด เ(อ)า พระธา◌ุต ออก ทงงหลาย
102 เหน กทำ ◌ูบชา บํเรอ แก พ(ระ)ธา◌ุต ได้ ◌ืเดอน หก วนน ◌ีจ
ง เอา ลง ฝงง ใน กลา(ง ◌ืเมอง) ◌ีษรสชชนาไล ก่ พระเจ
104 ◌ีด ◌ืเหนอ หก เข้า ◌ีจง แล้ว ต้งง วยง ผา ลอ้ม พระม
หาธา◌ุต สาม เข้า ◌ีจง แล้ว ◌ืเม่อ กอน ลาย ◌ืส ไท ◌ีน้ บ่
106 ◌ีม ๑๒๐๕ สก ◌ีป มแม พ่ ◌ุฃนรามคำแหง หา ใค่ร ใจ
ใน ใจ แล่ ใศ่ ลาย ◌ืส ไ(ท) ◌ีน้ ลาย ◌ืส ไท ◌ีน้ ◌ีจ่ง ◌ีม ◌ืเพ่
108 อ ◌ุฃน ◌ูผ้ น้นนใ(     ) ◌ุฃนพระรามคํแหง น้นน หา
เปน ท้าว เปน พรญ(า แ)ก ไท ท้งงหลาย หา เปนน
110 ◌ูคร อาจารย สงง สอน ไท ท้งงหลาย ให้ ◌ูร้
◌ุบน ◌ูร้ ธรมม แท แต คน อนน ◌ีม ใน ◌ืเมอง ไท ดว้ย
112 ◌ูร้ ดว้(ย )าลวกก ดว้ย แก้ลว ดว้ย หาน ดว้ย แคะ
ดวย แรง หา คน จก(ก) เสมอ ◌ีม่ ได้ อาจ ปราบ ◌ูผง ข้า
114 ◌ีเสก ◌ีม ◌ีเมอง กว้าง ช้าง หลาย ปราบ ◌ีเบ้อง ตวนน อ
ออก รอด สร ลวง สอง แคว ◌ุลํบาจาย สคา เท้า ฝงง ขอ
116 ง ◌ีเถง วยง จนน วยง คำ เปน ◌ีท แล้ว ◌ีเบอง หวว
นอน รอด คน ◌ีท พระบางแพรก ◌ุสพรณณ◌ูภ
118 ม ราช◌ูบ◌ีร เพช(◌ูบ◌ี)ร ◌ีศร่ธรมมราช ฝงง ทเล
ส◌ุมทร เปน ◌ีท (แล้ว ◌ี)เบ้อง ตวนน ตก รอด ◌ีเมอ
120 ง ฉอด ◌ีมอ(ง   )น หงคาพ◌ีด ส◌ุมทร หา เป
น แดน ◌ีเบอง (◌ีตน) นอน รอด ◌ีเมอง แพล ◌ีเม
122 อง ม่าน ◌ีเมอง (   ◌ี)เมอง พลวว พ้น ฝงง ฃอง
◌ีเมอง ชวา เป(น ◌ีท) แล้ว ◌ูปลก ลยง ◌ูฝง ◌ูลก บ้า
124 น ◌ูลก ◌ีเมอง (อน)น ชอบ ดวย ธรมม ◌ุทก คน