Ælfric's Lives of Saints/29dio
[vii.] idus octobr. passio sci̅ dionisii et sociorū eius.
Paulus ðeoda lareoƿ þa ða he geond land ferde001
bodigende geleafan sƿa sƿa him bebead se hælend
þa becom he on sumum dæge to sumere mæran byrig
athenas gehaten · healic ⁊ mære
þære greciscra heafod-burh · on hæðen-scipe ƿunigende ·
Þær ƿæs dionisius se deorƿurða martyr006
þæra hæþena lareoƿ on heora geleaf-leaste ·
oþ paulus hine aƿende of ƿoge to rihte ·
Se dyonisius geseah mid sumum oþrum uðƿitan009
on ęgypta lande þær hi æt lare ƿæron ·
hu seo sunne aþystrode | to sƿeartre nihte
fram mid-dæge oð non þa ða ure drihten þroƿode
for mancynnes alysednysse · ⁊ hi micclum þæs ƿundrodon ·
Þa cƿ̅ dyonisius · þeos deorce niht getacnaþ014
micel leoht toƿerd eallum middan-earde
god sylf gesƿutelað soðlice mann-cynne ·
He ƿæs þa iung mann · þa ða þis geƿearð ·017
⁊ him com leoht to · þurh paules lare syððan
sƿa sƿa ƿe her secgað on þisre soðan rædincge ·
Paulus eode þa gleaƿ-lice ⁊ heora godas sceaƿode020
ealle be endebyrdnysse · ⁊ eac þa ƿeofoda ·
oþ he funde an ƿeofod þe þis geƿrit on stód ·
Deo ignoto · is on englisc · Uncuðum gode023
is þis ƿeofod halig ·
Þa beƿende hine paulus024
to dionisie þam drihtnes men ⁊ cƿ̅ ·
Hƿæt is se uncuða god þe ge arƿurðiað þus? [sic @ Skeat]026
Þa cƿ̅ dyonisius · he is digle git mannū ·027
⁊ is toƿerd on ƿorulde · ⁊ geƿylt ealle þing
heofonas ⁊ eorþan · ⁊ his rice ƿunað
á buton ende.
Ða ⁊ƿyrde paulus ·030
hƿæt þincð eoƿ be þā gode · biþ he gast oððe man? [sic @ Skeat]
Dyonisius ⁊ƿyrde þā arƿurðan paule þus ·032
He bið soðlice god · ⁊ soðlice man ·033
⁊ he sylf ge-edniƿað · þisne ealdan middan-eard ·
ac he is git uncuð · forþan þe he cucu ƿunað
mid gode on heofonum ·
Þa cƿ̅ se halga paulus ·036
þone god ic eoƿ bodige þone ðe ge hatað uncuðne ·
he is acenned of marian þam mæran mædene ·
⁊ he þroƿode deað sylf-ƿilles for mannum ·
⁊ arás of deaðe þurh his drihten-lican mihte ·
he | astah eac to heofonum to his halgan fæder ·
⁊ sitt on his sƿiðran hand · soð god · ⁊ soð man ·
þurh þone synd geƿorhte ealle þincg on ƿorulde ·
⁊ he cymð to demenne ælcū be his dædum ·
on ende þyssere ƿorulde · mid ƿuldor-fullum englum ·
Þa ða paulus þær lange dæges geleafan þær bodode ·046
þa gelyfde dyonisius on þone lifigendan god ·
⁊ on-cneoƿ his godas gramlice deofla ƿæron ·
He bæd þa georne paulum · he hī gebæde fore ·049
þone mildheortan drihten · he his discipulus ƿurde ·
Eft on þam oþrum dæge eode paulus be þære stræt ·051
⁊ gemette ænne blindne mann · se ƿæs geboren sƿa ·
se bæd ge-mahlice þone mæran paulum
he hine gehælde on þæs hælendes naman ·
⁊ se eadiga apostol his eagan gemearcode
mid þære halgan rode þone hælend biddende ·
he him gesihðe forgeafe · ⁊ he geseah sona
se ðe blind ƿæs geboren · ⁊ him bebead paulus ðus ·
Gang to dyonisie nu þe god onlihte ·059
⁊ sæge he onette sƿa sƿa he ær behét
he beo gefullod fram fyrnlicum synnū ·
Þa eode se gehæleda gehyrsum þam apostole ·062
⁊ bead his hæsa bealdlice dyonisie ·
Dyonisius þa axode þone ærendracan of-ƿundrod ·064
eart þu la se blinda þe sƿa geboren ƿære? [sic @ Skeat]
He ⁊ƿyrde sona þam arƿurþan ƿere ·066
Ic eom se ylca þe þu embe sprycst ·067
þe blind ƿæs geboren · ⁊ seo beorhte sunne
minū eagum ne scean · oþ þisne andƿyrdan dæg ·
ac se eadiga paulus mine eagan | onlihte
þurh his drihtnes mihte · þe he mannū embe bodað ·
Dionisius þa arás · ⁊ hraðe efste to paule072
mid eallum his hiƿum to ðam halgan fulluhte ·
⁊ ƿearð gefullod · ⁊ folgode paule
þreo gear tosomne sƿa hƿider sƿa he siðode ·
⁊ deoplice under-nam drihtnes lare æt him ·
oð se halga apostol hine gehadode to bisceope ·
to þære atheniscan byrig þær he geboren ƿæs ·
⁊ het hine bodian bealdlice geleafan ·
⁊ halige godspel þam hæðenum leodum ·
Dionisius þa ƿunode deoplice gelæred081
on þære foresædan byrig æt his bisceop-stole ·
⁊ bodode þam land-folce godes lare georne ·
þam þe he ær ƿæs lareoƿ on heora geleaf-leaste ·
He gebigde þa þa burhƿare to gode ·085
⁊ þone mæstan dæl þæs mancynnes to geleafan
⁊ fela béc gesette be ðam soðan geleafan ·
⁊ be engla ƿerodum mid ƿundorlicre smeagunge ·
⁊ to oþrum bisceopū þa béc asende ·
þa ðe paulus gehadode · ⁊ se halga iohannes ·
sum þæra hatte titus · Sum timotheus ·
sum policarpus · ⁊ gehƿilce oþre ·
Eac to iohanne þam arƿurðan godspellere093
he sende geƿritu þa þa he on ƿræcsiðe ƿæs
on pathmo þam iglande · þa þa se arlease casere
domicianus · hine fordemde þyder ·
Dionisius hine ge-frefrode mid fore-ƿitegunge þa097
⁊ sæde he ƿiste þa geƿislice þurh god
iohannes sceolde siþian of þā iglande
eft to asian lande sƿa sƿa hit gelamp siððan ·
⁊ þær god-spel aƿritan · sƿa sƿa hit geƿearð eft ·
Dionisius þa ferde | geond fela burga gehƿider ·102
⁊ geond land bodigende bealdlice geleafan ·
⁊ ge-bigde mancynn micclum to gode ·
⁊ untrume gehælde on þæs hælendes naman ·
oð ðæt he geaxode þa arƿurþan apostolas ·
petrus · ⁊ paulus · on cƿearterne ƿæron
on romana byrig under þā reþan nero ·
Þa ƿolde dionisius gif hit geƿurðan mihte109
þroƿian martyrdom mid þam apostolum ·
⁊ ge-ƿende þa ham · mid ƿundorlicum ofste ·
betæhte his bisceop-stol oþrum bisceope sona ·
⁊ ferde fram greclande mid geferum to rome ·
ofer langne ƿæg æfre geleafan bodigende ·
Hit gelamp ða sƿa for his langsumum fære ·115
þa halgan apostolas sƿa sƿa se hælend ƿolde
ƿæron gemartyrode æt þam manfullan nero.
ær þam þe dionisius to rome become ·
He com þa æt nextan siððan se casere nero ·119
his lif geendode earmlicum deaðe ·
⁊ ƿæs clemens papa on petres setle þa
se under-feng mid arƿurðnysse þone æþelan bisceop ·
⁊ mid lufe geheold for his halgan drohtnunge ·
Þa ƿunode se bisceop binnan rome byrig124
mid clemente papan cuðlice sume hƿile ·
oð clemens him cƿ̅ to sƿa sƿa crist him geƿissode
Ge-sihst þu min leofa bruðor hu fela lande ƿuniað127
gyt on hæðen-scipe · ⁊ ures hælendes gerip
mænig-feald is on mancynne · ⁊ feaƿa ƿyrhtan þær-to ·
⁊ þu eart gelæred geleaffullice þurh god ·
⁊ on halgum mægnum micclum geglencged ·
far nu on godes naman | to francena rice ·
sƿa sƿa cristes cempa · mid cenum geleafan ·
⁊ beo þe forgifen to bindene (sic) ⁊ to alysenne ·
sƿa sƿa ic under-feng æt minum foregengan
þam halgan petre sƿa sƿa se hælend him forgeaf ·
Ic cƿeðe þu under-fó eall francena rice137
to þinre bodunge · ⁊ beo crist sylf mid ðe ·
sƿa hƿider sƿa þu gecyrst · sƿa sƿa he soðlice ƿæs
mid þam eadigan petre · ⁊ paule on life ·
Ne ƿanda þu nates-hƿon for þan ƿælhreoƿan folce ·141
sƿa man sƿiðor sƿincð · sƿa man selran mede under-fehð ·
He funde him þa ge-feran · ⁊ he ferde gebyld143
þurh þone halgan gast · þam hæðenum bodigende
cristen-dom · ⁊ fulluht · oð he com to anre byrig
parisius gehaten þam hæðenū to-middes
on þære francena rice · ⁊ him fylste se hælend
mid tacnum ⁊ ƿundrū · sƿa he geƿylde þa hæþenan ·
⁊ to geleafan gebigde þa burh-ƿare forhraðe ·
He gebohte þa land æt anum geleaffullan men ·150
⁊ þær cyrcan arærde hraðe mid cræfte
⁊ godes þeoƿas gehadode þe þam heofonlican gode
þeoƿian mihton on mynsterlicre drohtnunge ·
Hƿæt þa dionisius dæghƿamlice gebigde154
fela to geleafan mid his fægeran lare ·
⁊ his drihtne geþeodde þā [þa @ in MS. U.] þe he þam deofle æt-brǽd ·
⁊ menn sohton þa cyrcan sƿiðe mid geleafan ·
Sƿa fela ƿundra ƿorhte se ealƿealdenda god158
þurh þone halgan ƿer · þa ƿundra gebigdon
þa ƿiðer-rædan hæðenan to þæs hælendes geleafan
| eall-sƿa sƿiðe sƿa his bodung · sƿa us béc secgaþ ·
He sende his geferan sume to ispaniam ·162
⁊ to oðrū landum godes lare to saƿenne ·
⁊ he sylf unforht mid þā francum ƿunode
þe þa sƿiðost dƿeledon on deofles biggencgum ·
Gelome þa hæðengildan þe þær heteloste ƿæron ·166
gesamnodon heora gegadan · ⁊ ceaste astyrodon ·
⁊ comon mid ƿige to þam arƿurðan ƿere ·
Ac sƿa hraðe sƿa hi ge-saƿon his scinendan neb-ƿlite169
mid þam heofonlican leohte · þonne ledon þa hæðenan
heora ƿæpna adune · ⁊ mid ƿundrunge hi astræhton
to þam halgan bisceope · biddende forgifennysse ·
Oððe gif heora ænig nolde þonne git gelyfan ·173
ðonne ƿearð se afyrht · ⁊ fleah him aƿeg ·
Ƿundor-lic godes gifu þam ƿæpenleasan menn175
ne mihton þa ƿælhreoƿan mid ƿæpnum ƿið-standan ·
ac him onbugon þa francan ⁊ þa fyrlenan norðmenn
to þam ƿynsuman iuce ƿuldres cynincges ·
Ƿurdon þa to-brocene ƿide geond land181
þæra hæþenra goda hus ⁊ anlicnyssa
þurh þæra manna handa · þe hi macodon · ⁊ guton ·
⁊ godes gelaðung ƿeox on geleafan sƿyðe ·
Se ealde deofol þe is mid andan afylled ·183
nam micelne graman · ongean þone godes man
for þæs folces gecyrrednysse · frā his fulum biggengum ·
⁊ smeade hu he mihte þone micclan cristen-dom
on sume ƿisan adƿescan mid his searo-cræftum ·
Ða ƿurdon æt nextan þa ƿælhreoƿan hæ|þen-gildan188
mid teonan astyrode · sƿa sƿa hi tihte se deofol ·
⁊ sendon to domiciane · þam deoflican casere
se ðe æfter nero genyrƿde ða cristenan ·
cyðende on geƿritum be þam halgan ƿere ·
hu þurh his lare land-folc ƿæs gebiged ·
⁊ eall seo burh-ƿaru to cristes biggengum ·
⁊ bædon hine inƿerdlice · he his arƿurðum godū
sūne ræd funde · þe hraðor nære
heora gemynd adylegod þurh dionisies lare ·
Þis geƿrit com ða to þam casere on rome ·198
⁊ he ƿearð sona ƿodlice astyrod ·
sƿa he hét acƿellan ealle þa cristenan
þe he of-axian mihte · on eallum landū ·
ƿolde nan man ne be-læfde cristen ·
He sende eac sona sumne heah-gerefan203
sisinnius gehaten sƿiðe hetel deofol
mid manegum geferum to þæra francena rice ·
hi dionisius þæs drihtnes þægen sceoldon mid ƿæpnum acƿellan ·
buton he ƿolde bugan to þam bysmorfullum godum ·
Hƿæt þa sisinnius mid sƿiðlicū prasse ferde ·208
oð he to þære byrig cō · þær se bisceop on ƿæs
lærende · læƿeda folc to geleafan georne ·
Þa het se ƿælhreoƿa þone halgan ƿer gebindan ·211
⁊ ænne mæsse-preost þe he him mid funde ·
rusticus geciged · ⁊ sumne erce-diacon
eleutherius gehaten mid heardum cnottū samod ·
Þas halgan ƿeras æfre ƿunodon mid þam bisceope ·215
oð hi togædere ealle to gode ferdon ·
Þa axode sisinnius mid sƿiðlicum þreate217
þone halgan ƿer sona hƿylcne god he ƿurðode ·
Hi cƿædon þa ealle þry | sƿilce mid anum muðe ·219
Ƿe andettað mid muðe · ⁊ on mode gelyfað220
on þa halgan ðrynnysse · þe is heofonlic god ·
is fæder ⁊ sunu · ⁊ se frefrigende gast ·
⁊ ƿe bodiað mannū middan-eardes alysednysse
þurh ðone halgan sunu þe se heofonlica fæder
sylf-ƿilles asende to slege for us ·
Sisinnius ða cƿ̅ · secgaþ gif ge ƿillað226
þam casere gehyrsumian · ⁊ on his godas gelyfan ·
gif ge þonne nellað · nelle ic leng mid ƿordum
ac mid heardum sƿinglum his hæsa eoƿ cyðan ·
He het ða þone halgan bisceop unscrydan ·230
⁊ un-mæðlice sƿingan · ⁊ he sang his gebeda
betƿux þā ƿitum · ƿurðigende his drihten ·
þe hine eaðe mihte ƿiþ þa manfullan ahreddan ·
ac se halga sceolde on þam sceortum ƿitum
his drihtne ge-efenlæcen · ⁊ deað þroƿian for hine ·
sƿa sƿa crist sylf dyde · þe sealde hine sylfne for us ·
Eft þa sisinnius het sƿingan þone mæssepreost ·237
⁊ eac þone diacon · dionisies geferan ·
⁊ het hi siððan lædan tosōne on racenteagum
to leohtleasum cƿearterne for heora geleaffulnysse ·
He het hi eft sƿingan · ⁊ siððan þone bisceop241
on isenum bedde astrehte · ⁊ byrnenda gleda dyde
under his nacode líc · sƿa man laurentiū dyde ·
ac se halga hine gebæd · on þam bedde to gode ·
Þa het se ƿælhreoƿa hine ƿurpan deorū245
þe ƿæron ofhingrode hi þone halgan ƿer abiton ·
ac þa reðan deor sƿa hraðe sƿa hi him to comon ·
lagon æt his fotum · sƿylce hi afyrhte ƿæron ·
Þa hét | se dema aƿurpan þone drihtnes ðægen249
in-to byrnendum ofne · ac his ge-bedu adƿescton
ealne þone lig · ⁊ he belaf þær gesund ·
Git þa se ƿælhreoƿa dema het ƿyrcan ane hencgene ·252
⁊ het hón þone bisceop to bismore þær-ón ·
⁊ he sƿa hangigende þone hælend bodode
eallum æt-standendū · sƿa sƿa andreas dyde ·
Þa het se dema eft dón hine of þære hencgene ·256
⁊ lædan hi ealle þry to leoht-leasū cƿearterne ·
⁊ fela oðre cristene to þam cƿealmbærū huse ·
Hƿæt ða se bisceop bliðelice tihte259
mid lare þa cristenan on þam cƿearterne to gode ·
⁊ him eallum mæssode · þa mid þam þe he to-bræc
halige husel þa com þær heofonlic leoht ·
ofer ealle þa meniu · sƿilc sƿa hi ær ne gesaƿon ·
Þær com eac se hælend mid þā heofonlican leohte ·264
⁊ fela engla mid him · þær menn onlocodon ·
⁊ nam husel þe ðær gehalgod ƿæs ·
⁊ cƿ̅ to þam bisceope · mid blyðre ansyne ·
Min leofa underfoh þis · ⁊ ic mid minū fæder268
þe mid fulfremednysse gefylle þa gerynu ·
forðan þe mid me is mycel med þe sylfum ·
⁊ þam ðe gehyrað hæl on minū rice ·
Ongin nu stranglice · ⁊ þín gemynd stent on heorunge272
seo lufu · ⁊ ƿelƿillendnys þe ƿunað on þinum breoste ·
for sƿa hƿæne sƿa heo bit heo bið tiða simle ·
⁊ æft̅ þysū ƿordū he geƿende to heofonū ·
Sisinnius eft het sona þæs on mergen276
gefeccan þa halgan of þam fulū cƿearterne ·
⁊ het geoffrian heora lác | þam lifleasum godū
gif hi heora lifes rohton · oþþe rædfæste ƿæron ·
Þa halgan þa þurh-ƿunodon on ðæs hælendes ge-leafan ·280
⁊ se ƿoda dema ƿolde þa git cunnian
gif he mihte hí gebigan frā godes biggencgum ·
het hi þa ealle besƿingan eft sƿyðe mid gyrdum ·
⁊ siððan be-heafdian for þæs hælendes geleafan ·
Þa læddon þa hæðenan þa halgan to slæge ·285
⁊ dionisius þancode his drihtne mid herunge
ealra þæra ƿundra þe he ƿorhte þurh hine ·
⁊ hi ƿurdon beheafdode sƿa se ƿælhreoƿa het
mid scearpum æxum · ⁊ þær ge-sƿutelode god
sƿiðe micel ƿundor þurh þone mæran bisceop ·
Þær cō þa micel leoht to þæra martyra lice ·291
⁊ þæs bisceopes lic mid þam leohte arás ·
⁊ nam his agen heafod þe of-aheaƿen ƿæs
uppan ðære dune · ⁊ eode him forð þanon
ofer tƿa mila þā mannū onlocigendum
his drihten herigende · mid halgū lof-sangū ·
⁊ engla ƿerod eac þær ƿynsūlice sungon ·
oð lic becō þær ðær he licgan ƿolde ·
mid heafde mid ealle · ⁊ þa halgan englas
singallice sungon · sƿa sƿa us secgað béc ·
Hƿæt ða hæþenan þa þe ge-hyrdon þone sang ·301
⁊ ƿundor gesaƿon aƿurpon heora gedƿyld ·
⁊ gelyfdon on crist · ⁊ eac þa cƿelleras sume ·
⁊ þær nan ne beláf þe gelyfan nolde ·
ac geƿendon him aƿeg for þam ƿundrū afyrhte ·
ƿæs syllic ƿundor se soðfæsta martyr306
heafod-leas mihte gán · god ælmihtigne heri|gende ·
⁊ eac sƿylce yrnan mid engla heapum ·
ac god ƿolde gesƿutelian þurh syllice tacn
his saƿl leofode þeah þe se lichama ƿære ofslagen ·
⁊ ƿolde mannū æt-eoƿian · hu micelne geleafan
se halga ƿer hæfde to þam hælende on life ·
Sisinnius sƿa-þeah se ungesæliga dema313
nolde on crist gelyfan · ac het acƿellan ealle
þe þurh dionisies lare gelyfdon on god
mid mislicū ƿitum sƿiþe ƿælhreoƿlice ·
⁊ heora saƿla ferdon to þam soðfæstan life ·
Þæs halgan preostes lic ⁊ þæs geleaffullan diacones318
rusticus ⁊ eleutherius · lagon uppan þære dune
þær hi beheafdode ƿæron mid þam halgan bisceope ·
þa ða his lic aƿæg eode sƿa sƿa ƿe aƿriton ǽr ·
Þa bæron þa hæðenan cƿelleras þæra halgena líc322
sona to scipe ƿoldon hi besencan on flode ·
ac se ælmihtiga scyppend ƿiðslóh þā unræde ·
Sum æþelboren ƿíf ƿæs þe ƿiste heora unrǽd ·325
⁊ gelaðode þa cƿelleras sƿilce for cyððe hire to ·
⁊ fordrencte hi mid ƿine · ⁊ het dearnunga faran
þa hƿile to þā scipe ⁊ for-stelon (sic) þa líc ·
⁊ heold hi arƿurðlice · oþ seo ehtnys gesƿác ·
⁊ se cristendóm acucode · æft̅ þære cƿealm-bærnysse ·
Eft siðþan on fyrste feng [þæt @ Skeat] cristene folc to ·331
⁊ ƿorhton mære mynster ofer þæra martyra líc ·
þær hi ealle ðry licgað · on ænlicū ƿurðmynte ·
Þær beoþ fela ƿundra geƿorhte gelome334
þurh þa halgan martyras mannum to frofre ·
Þær under-foð þa blidnan | þurh heora bena gesihðe ·336
⁊ þa deafan heorcnunge · ⁊ þa healtan færeld ·
⁊ þa ƿodan þær beoð geƿittige þurh hi ·
⁊ ungerime ƿundra þær ƿurðað for-oft ·
to lofe þæm ælmihtigan þe leofað á on ecnysse · AMEN.